Menopauza a depresja

Jakie są przyczyny depresji i zaburzeń nastroju w okresie menopauzy?

Powszechnie wiadomo, że w okresie okołomenopauzalnym kobiety są wyjątkowo narażone na zaburzenia psychiczne o charakterze depresji oraz częste wahania nastroju. U podłoża tych stanów może leżeć brak akceptacji dla przemijającego czasu, widocznych zmian zachodzących w organizmie związanych z fizjologicznym procesem starzenia. Niekorzystny wpływ na psychikę mogą mieć także rozwijające się częściej w okresie menopauzy choroby i dolegliwości, z których większość jest hormonozależnych.

Bezsprzecznie najważniejszą przyczyna problemów zdrowotnych w okresie menopauzy odgrywają zmiany hormonalne. Zadaniem lekarzy jest zminimalizowanie konsekwencji tych przemian poprzez odpowiednio dobraną terapię hormonalną. Hormony płciowe produkowane i wydzielane przez jajniki (a także nadnercza) odgrywają ogromną rolę w licznych procesach zachodzących w organizmie kobiety. Oprócz typowych cech żeńskich, zarówno uwarunkowań psychicznych, identyfikacji ze swoją płcią, jak i drugorzędowych cech płciowych, hormony te kontrolują przemiany metaboliczne, a także w pewnym stopniu wpływają na przekaźnictwo nerwowe. Od ich stężenia we krwi oraz zdolności tkanek do reakcji na ich działanie zależą stabilność bądź też zmiany nastroju, zdolności poznawcze oraz np. popęd seksualny.

Przeczytaj więcej na temat: Niski progesteron – leczenie, objawy, skutki

Jak zmiany hormonalne wpływają na psychikę?

Ilość hormonów płciowych maleje wraz z wiekiem, gdyż wygasaniu ulega praca jajników, w tym produkcja hormonów. Najważniejszymi hormonami płciowymi o budowie steroidowej są estrogeny i progesteron. Nawet w mózgu mają one swoje receptory, których rolą jest wychwytywanie cząsteczek hormonów rozpuszczonych we krwi. Połączenie danego związku z odpowiadającym mu receptorem warunkuje zajście pożądanej reakcji. Jednym z takich procesów jest zapobieganie przed zaburzeniami emocjonalnymi (niestabilnością emocjonalną) oraz obniżeniem nastroju prowadzącym do depresji. Niedobór estrogenów i progesteronu wydłuża również czas reakcji, co w konsekwencji powoduje osłabienie funkcji poznawczych.

Kolejnym mechanizmem mogącym wpłynąć na zwiększone prawdopodobieństwo rozwoju zaburzeń o cechach depresji, na które wpływ ma obniżony poziom estrogenów i progesteronu, jest spadek stężenia substancji przekaźnikowych w centralnym układzie nerwowym. Transmitery te aktywują ośrodki mózgowe kontrolujące emocje, nie dopuszczając do ich częstych wahań nastroju. Głównym neuroprzekaźnikiem, którego niedobór leży u podstaw depresji, jest serotonina. Hormony steroidowe wyłączają działanie enzymu – monoaminooksydazy, która rozkłada przekaźniki nerwowe. Ułatwiają również przemiany niektórych aminokwasów (tryptofanu) bezpośrednio w serotoninę. Ich brak więc jest przyczyną niedostatecznej ilości serotoniny, a to z kolei prowadzi do chwiejności emocjonalnej.

Trzecim najbardziej bezpośrednim sposobem, w jaki niedobór hormonów płciowych wpływa na obniżenie nastroju, jest ich związek z poziomem beta-endorfiny – tzw. hormonu szczęścia. Istnieje bezpośredni związek pomiędzy stężeniem estrogenów a ilością beta-endorfin wydzielanych w mózgu. Im mniej hormonów płciowych, tym mniejsza zdolność organizmu do syntezy hormonów szczęścia.

Czytaj również: Depresja poporodowa – przyczyny, objawy, leczenie

Hormonalna terapia zastępcza i fitoestrogeny

Skoro wiadomo, iż źródłem zaburzeń nastroju, a także poważnych zaburzeń psychicznych o typie depresji są niedobory hormonalne, najprostszym sposobem terapii antydepresyjnej wydaje się suplementacja hormonalna. Popularna od dawna hormonalna terapia zastępcza dla kobiet w wieku okołomenaopauzalnym, u których na skutek wygasania pracy jajników maleje produkcja hormonów płciowych, polega na podawaniu tychże hormonów. Ogromną rolę w powodzeniu leczenia odgrywa odpowiedni dobór leków hormonalnych, dostosowany do wieku, trybu życia oraz oczywiście aktualnego stanu hormonalnego kobiety. Każdy z preparatów rożni się proporcjami steroidów zawartych w danej próbce, dlatego lekarz powinien dobrać indywidualnie właściwy lek dla każdej pacjentki.

Wiele pań obawiając się efektów ubocznych terapii hormonalnej, decyduje się na suplementacje naturalnych hormonów pochodzenia roślinnego – fitoestrogenów. Działają one podobnie do substancji syntetycznych. Potwierdzono, że łagodzą lub eliminują wiele spośród objawów towarzyszących menopauzie, w tym np. uderzenia gorąca.

Leczenie depresji w okresie menopauzy

Zauważa się wzrost zachorowań na depresję u kobiet wkraczających w okres menopauzy. Stosunkowo częściej też obserwuje się depresję u kobiet w tej grupie wiekowej w porównaniu z innymi grupami. Skuteczna terapia przeciwdepresyjna stanowi jeden z głównych priorytetów dla środowiska medycznego, zwłaszcza że według prognoz już za 10 lat depresja ma zająć drugie, po chorobach układu krążenia, miejsce pod względem liczby chorych na całym świecie.

• W łagodniejszych formach depresji zwykle pomagają wizyty u psychologa czy terapeuty. Kobiety w okresie przekwitania bardziej niż kiedykolwiek potrzebują wsparcia ze strony najbliższych, akceptacji i zrozumienia.
• Ogromną rolę w leczeniu zaburzeń nastroju odgrywa aktywność fizyczna. Regularnie uprawiany sport pozwala utrzymać stężenie neuroprzekaźników na stałym, prawidłowym poziomie. Pamiętać należy, że każdorazowo po wysiłku występuje wyrzut beta-endorfin. Aktywność fizyczna działa także kardioprotekcyjnie (ochronnie na serce) i zmniejsza ryzyko złamań osteoporotycznych.
• Dieta w okresie menopauzy powinna być bogata w zielone warzywa, owoce, chude mięso, pełnoziarniste pieczywo i makarony, a także wysoko zmineralizowaną wodę i zieloną herbatę. Zdrowe i odpowiednio zbilansowane posiłki pozwalają zapobiegać nadwadze. Prawidłowa dieta jest źródłem antyoksydantów. Reguluje ponadto przemianę materii, co pozwala unikną dokuczliwych zaparć.
• Korzystnie na poprawę nastroju ma podtrzymywanie wysiłku umysłowego i rozwijanie pasji. Wszelka aktywność poprawia nastrój, ale także podnosi samoocenę.
• W przypadku bardziej zaawansowanej choroby, jaką jest ciężka depresja, sama hormonalna terapia zastępcza jest niewystarczająca. Wówczas konieczne jest oparcie leczenia o leki antydepresyjne z grupy SSRI, czyli tzw. inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (zwiększają stężenie serotoniny we krwi) lub TLPD – trójcyklicznych leków przeciwdepresyjnych. Dużą popularnością cieszą się leki przeciwlękowe, obniżające poziom nieuzasadnionego lęku, np. z grupy benzodiazepin. Czasami wręcz stan psychiczny pacjentki wymaga hospitalizacji.