Duszący kaszel – przyczyny, sposoby, leczenie

Uczucie duszności i kaszel

kaszel jest jedną z najczęstszych przyczyn zgłaszania się pacjentów do lekarza. W celu ustalenia przyczyny kaszlu powinno się na początku określić jego charakter w zakresie długości trwania. Wyróżnia się:

• kaszel ostry – nagłe napady kaszlu pojawiają się krócej niż 3 tygodnie, głównie z powodu infekcji górnych dróg oddechowych, zaostrzenia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, zatorowości płucnej lub zapalenia płuc,
• kaszel podostry – ataki kaszlu występują przez 3 do 8. tygodni,
• kaszel przewlekły – uporczywy kaszel trwający dłużej niż 8. tygodni.

Odruch kaszlu może mieć różne nasilenie. Znaczna część pacjentów określa swoje objawy jako duszący kaszel. Należy pamiętać, że duszność jest uczuciem subiektywnym, a dodatkowo atak kaszlu i brak powietrza zwykle idą w parze. Nasilenie stopnia duszności przy kaszlu i jednocześnie dyskomfortu jaki odczuwa pacjent jest bardzo trudne. W warunkach szpitalnych bada się saturację, a więc wysycenie krwi tlenem.

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Duszący męczący kaszel może być spowodowany wieloma chorobami oraz stanami. Najczęstszą z nich jest kaszel w przebiegu zespołu spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (często jest to duszący kaszel prowadzący do wymiotów), alergii, astmy oraz refluksu żołądkowo-przełykowego. Niedocenioną przyczyną duszącego kaszlu jest kaszel palacza – większość chorych ze swoimi objawami nie zgłasza się do lekarza. Nagły duszący kaszel może być również skutkiem wielu innych chorób układu oddechowego (w tym nowotworów), stosowania niektórych leków, a nawet mieć podłoże psychogenne (depresja maskowana).

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Przyczyny duszącego kaszlu w chorobach dróg oddechowych

Częstymi przyczynami duszącego kaszlu u dziecka i dorosłego są choroby górnych dróg oddechowych. Poza przeziębieniem (które wywołuje kaszel ostry, a rzadko kiedy przewlekły), męczący kaszel może być skutkiem zespołu przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Choroba objawia się jako uczucie ciągłego spływania wydzieliny po gardle, chociaż czasami brak jest jakichkolwiek objawów poza kaszlem. Jej przyczyna nie jest dokładnie znana – sugeruje się związek z alergiami (alergiczny nieżyt nosa) i innymi przewlekłymi chorobami górnych dróg oddechowych (wazomotoryczny nieżyt nosa). Najważniejszą metodą diagnostyczną jest dokładne obejrzenie ściany gardła. Stosuje się leczenie przyczynowe (np. antyalergiczne) oraz objawowe (rozrzedzanie wydzieliny).

Astma oskrzelowa to druga najczęstsza przyczyna suchego duszącego kaszlu. Tu pojawia się duszący kaszel w nocy, zarówno u dorosłych, jak i u dzieci. Ten typ dolegliwości charakterystyczny jest dla schorzeń, którym towarzyszy tak zwana obturacja dróg oddechowych, czyli ich zwężenie, które upośledza swobodny przepływ powietrza. Suchy, świszczący kaszel towarzyszący napadowi astmy występuje zwykle z uczuciem duszności. Diagnostyka astmy wymaga wykonania badania spirometrycznego oraz testów alergicznych. Leczenie opiera się na podawaniu wziewnych glikokortykosteroidów oraz leków rozszerzających oskrzela.

Infekcje układu oddechowego (w szczególności infekcje wirusowe) mogą prowadzić do powstawania przejściowej nadwrażliwości oskrzeli z pozostawieniem przewlekłego kaszlu nawet do 8 tygodni po zakończeniu choroby. Niektóre zakażenia bakteryjne (Mycoplasma pneumoniae, Chlamydophila pneumoniae, Bordetella pertussis) także związane są z duszącym kaszlem u chorych. Szczególnie silny duszący kaszel prowadzący do wymiotów występuje w przebiegu infekcji ostatnią z wymienionych bakterii – powoduje ona krztusiec (koklusz).

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie

Refluks – przyczyna duszącego kaszlu

Refluks żołądkowo-przełykowy, dający znany wielu pacjentom objaw zgagi i cofania się pokarmu to stan, w którym zawartość żołądka wraz z kwasem solnym nieprawidłowo cofa się do przełyku, powodując:

• podrażnienie receptorów nerwowych w dystalnej części przełyku, prowadzące do wystąpienia odruchu kaszlu,
• stymulację receptorów w górnych drogach oddechowych,
• stymulację receptorów w dolnych drogach oddechowych.

Jest to jedna z najczęstszych przyczyn przewlekłego kaszlu u dorosłych (sugeruje się, że może nawet najczęstsza). Czasami to właśnie kaszel jest pierwszym objawem niezdiagnozowanego wcześniej refluksu. Choroba wymaga diagnostyki gastroenterologicznej (gastroskopii, pH-metrii) oraz odpowiedniego leczenia (zachowawczego lub przyczynowego).

Duszący kaszel jako kaszel palacza

Duszący kaszel może być również skutkiem przewlekłego zapalenia oskrzeli. Istnieje medyczna definicja tego schorzenia – przewlekłe zapalenie oskrzeli to obecność kaszlu i plwociny przez większość dni w ostatnich trzech miesiącach na rok w okresie dłuższym niż dwa kolejne lata, gdy wykluczono inne przyczyny kaszlu. Prawie wszyscy pacjenci z przewlekłym zapaleniem oskrzeli to palacze tytoniu, jedynie u niewielkiej liczby chorych przyczyna choroby jest inna (pyły, opary, częste infekcje wirusowe).

Chorobę charakteryzuje poranny duszący kaszel i wydzielina w postaci białej lub przezroczystej plwociny. Zmiana koloru plwociny sugeruje infekcję górnych dróg oddechowych oraz inne choroby układu oddechowego. U każdej osoby z kaszlem palacza należy zachować czujność – zmiana charakteru kaszlu może sugerować rozwój nowotworu. Najlepszym sposobem leczenia jest zaprzestanie palenia. Doraźnie lekarz może zalecić leki rozszerzające oskrzela, rzadko kiedy wziewne steroidy.

Duszący kaszel po lekach

Obecnie bardzo wielu pacjentów leczy się z powodu nadciśnienia tętniczego i innych chorób kardiologicznych. Jednym z najskuteczniejszych i najczęściej stosowanych leków są inhibitory konwertazy angiotensyny (ACE-inhibitory, np. kaptopril). Niestety działaniem niepożądanym ich zażywania może być duszący kaszel, drapanie i swędzenie w gardle.

Pojawia się najczęściej już w pierwszych dniach leczenia, chociaż czasami duszący kaszel może wystąpić do 6 miesięcy od rozpoczęcia terapii ACE-inhibitorem. Rozwiązaniem jest zaprzestanie stosowania leków z tej grupy (tylko pod kontrolą lekarza) oraz zamiana na lek działający w podobnym mechanizmie z grupy antagonistów receptora angiotensyny II (sartany). Dławiący kaszel zwykle ustępuje do 4 dni po odstawieniu ACE-inhibitora.

Duszący kaszel jako objaw raka płuc

Wbrew pozorom rak płuc stosunkowo rzadko wywołuje duszący kaszel (około 2 proc. przypadków przewlekłego kaszlu). Należy jednak zachować szczególną czujność w następujących sytuacjach:

• zmiana charakteru kaszlu palacza (znaczne nasilenie bez przyczyny, zmiana charakteru wydzieliny, silne duszności),
• kaszel nie przechodzi powyżej miesiąca od całkowitego rzucenia palenia,
• krwioplucie niezwiązane z infekcją dróg oddechowych.

Duszący kaszel w innych chorobach

Opis powyższych stanów nie wyczerpuje wszystkich możliwości. Przewlekły duszący kaszel może występować też między innymi w:

• rozstrzeniach oskrzeli,
• przewlekłej obturacyjnej chorobie płuc (kaszlowi w POChP towarzyszy odpluwanie wydzieliny),
• eozynofilowym zapaleniu oskrzeli,
• rozmiękaniu chrząstek tchawicy i krtani,
• obecności różnych zmian w drogach oddechowych (np. malformacji tętniczo-żylnej),
• zespole Adie,
• przedwczesnych skurczach komorowych.

Suchy, duszący kaszel – leki

Leczenie męczącego, suchego kaszlu w przebiegu przeziębienia polega na przyjmowaniu syropów i tabletek przeciwkaszlowych.

Na dławiący kaszel pomagają środki z kodeiną wykazującą silne działanie hamujące odruch. Do dyspozycji pozostają także preparaty z dekstrometorfanem. Można stosować je w przypadku kaszlu towarzyszącego zapaleniu krtani, oskrzeli, gardła. Tabletki na kaszel z dekstrometorfanem u dzieci mogą być stosowane od 6. roku życia.

Na duszący kaszel u dziecka po 3. roku życia można zastosować butamirat. Syropy z ta substancją nie tylko łagodzą kaszel, ale działają delikatnie rozkurczająco na mięśnie gładkie oskrzeli, dzięki czemu ułatwiają oddychanie.

W przypadku, kiedy dorosły lub dziecko ma dławiący kaszel o etiologii innej niż infekcja wirusowa, konieczna jest konsultacja z lekarzem i leczenie choroby podstawowej.

Domowe sposoby na dławiący kaszel

Naturalne metody na kaszel mogą mieć działanie wspomagające podczas leczenia. Na duszący kaszel dobry jest napar z tymianku. Dzięki właściwościom łagodzącym eliminuje nieprzyjemne uczucie drapania w gardle. Działanie powlekające wykazuje także siemię lniane. Aby pozbyć się napadów duszącego kaszlu, można również przyjmować samodzielnie przygotowany syrop sosnowy, zwłaszcza kiedy występuje kaszel i ból gardła.

W domowym leczeniu bardzo ważne jest nawodnienie chorego. Poza przyjmowaniem dostatecznej ilości płynów (w ilości około 2 litrów dziennie, pod postacią wody mineralnej czy herbat ziołowych), zaleca się zadbać o dostateczną wilgotność powietrza. Pozwoli to uniknąć nadmiernego przesuszenia śluzówki dróg oddechowych, a tym samym złagodzić odruch kaszlowy.