Jak rozpoznać astmę?

Czym jest astma?

Astma jest przewlekłą chorobą układu oddechowego, której istotą jest nadreaktywność oskrzeli prowadząca do epizodów, takich jak:

• napady duszności,
• uporczywy kaszel,
• świszczący oddech,
• uczucie ciężkości w klatce piersiowej.

W przebiegu choroby występuje ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe, które jest wynikiem stale utrzymującego się stanu zapalnego. Komórki obrzękniętej błony śluzowej produkują w nadmiarze śluz, zalegający w drogach oddechowych w postaci czopów.

Mediatory, czyli substancje wydzielane w przebiegu procesu zapalnego, odpowiadają za skurcz mięśni gładkich oskrzeli. Drogi oddechowe z czasem ulegają przebudowie, co powoduje, że niektóre zmiany są nieodwracalne.

Ze względu na mechanizm powstawania wyróżnia się astmę alergiczną i niealergiczną. Pierwsza związana jest z odpowiedzią układu odpornościowego na substancję uczulającą. Skłonność do takiej reakcji ma prawdopodobnie podłoże genetyczne. Mechanizm astmy niealergicznej nie został jeszcze poznany.

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Również stopień kontroli schorzenia jest kryterium, według którego klasyfikuje się chorobę. Astma kontrolowana to taka, w której objawy dzienne i wymagane leczenie doraźne występują nie częściej niż dwa razy w tygodniu. Nie ogranicza ona aktywności życiowej pacjenta, a także nie zakłóca jego snu. Czynność płuc w badaniu spirometrycznym jest prawidłowa. Choroba może być także częściowo kontrolowana lub niekontrolowana. W tym przypadku niespełnione są trzy lub więcej kryteria astmy kontrolowanej. Ponadto chorobę dzieli się ze względu na ciężkość przebiegu na:

• sporadyczną,
• przewlekłą lekką,
• umiarkowaną,
• ciężką.

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Diagnostyka astmy i rozpoznanie choroby

Jak rozpoznać astmę? W procesie diagnostyki astmy wykorzystuje się szereg badań pomocniczych. Podstawowymi są badania czynnościowe, do których należy m.in. spirometria. Jest to badanie nieinwazyjne, dzięki któremu możemy ocenić pojemność życiową płuc i składowe, które ją tworzą, m.in.:

• objętość powietrza wdychanego,
• objętość powietrza wydychanego,
• objętość powietrza pozostającego w płucach po głębokim oddechu.

Odchylenia od norm wykryte w trakcie badania mogą świadczyć o chorobach układu oddechowego. W przebiegu astmy oskrzelowej w spirometrii stwierdza się cechy obturacji, czyli zwężenia dróg oddechowych. Wynik ujemny jednak nie świadczy o braku choroby.

Przeczytaj również: Co może oznaczać uczucie ciężkości w klatce piersiowej?

Zmodyfikowaną wersją badania spirometrycznego jest próba rozkurczowa. Badanie wykonuje się po inhalacji leku rozkurczającego oskrzela. Obturacja oskrzeli występująca w przebiegu astmy powinna ustąpić. Niestety i w tym przypadku brak pozytywnego wyniku badania nie wyklucza rozpoznania choroby. Należy pamiętać, że nie w każdym przypadku astmy odwracalność obturacji musi wystąpić.

Trzecim wariantem badania spirometrycznego jest próba prowokacyjna. Wykonuje się ją w przypadku, gdy objawy, które zgłasza pacjent, wskazują na astmę, a badanie spirometryczne wychodzi prawidłowo.

Wykorzystując związki: histaminę lub metacholinę próbuje się uzyskać skurcz oskrzeli. Pozytywny wynik przemawia za nadreaktywnością oskrzeli. Substancja, której używa się do badania, może być dostosowana do typu astmy, którą się podejrzewa. Na przykład faktorem wywołującym skurcz jest wysiłek fizyczny w astmie wysiłkowej, spożycie aspiryny w astmie aspirynowej lub substancji, na którą pacjent reaguje uczuleniem w astmie alergicznej.

RTG klatki piersiowej jest na ogół prawidłowe, choć w okresie zaostrzeń widoczne może być rozdęcie płuc. Bardzo rzadko występują powikłania w postaci odmy opłucnowej (obecność powietrza między dwoma blaszkami opłucnej).

W przypadku astmy alergicznej paskowe testy skórne pomagają ustalić czynnik wywołujący napad choroby. Badania te wykrywają alergię, natomiast w diagnostyce astmy mają niewielkie znaczenie. Jak rozpoznać astmę alergiczną? Inną metodą jest pomiar stężenia tlenku azotu w powietrzu wydychanym (FENO). Jest to proste i nieinwazyjne badanie, przydatne także w monitorowaniu choroby, które nie wywołuje powikłań. FENO to czuły wskaźnik procesu zapalnego, szybko reagujący na włączone leczenie lub zaostrzenie choroby. Może być także przydatny do stwierdzenia nakładania się astmy na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc.

Z czym możemy różnicować astmę?

Symptomy astmy są bardzo charakterystyczne, jednakże nie występują wyłącznie w przebiegu tej choroby. Lista schorzeń, z którymi możemy ją różnicować, jest bardzo obszerna. Duszność to charakterystyczny objaw POChP, ale obturacja (zwężenie dróg oddechowych) rozwijająca się w przebiegu choroby jest nieodwracalna, w przeciwieństwie do tej występującej w astmie.

Zaburzenia wrodzone, takie jak dysfunkcja fałdów głosowych, wiotkość krtani, pierwotna dyskinezja rzęsek to schorzenia przebiegające z kaszlem i dusznością, często nierozpoznawane z powodu bardzo rzadkiego występowania. Niektóre wrodzone wady serca lub niewydolność tego narządu są stanami, które także objawiają się między innymi dusznością i kaszlem. Symptomy te są charakterystyczne również dla rozstrzeni oskrzeli (nadmierne odcinkowe rozszerzenia oskrzeli wynikłe z uszkodzenia ich ściany) lub zatorowości płucnej. Jednak w ostatnim przypadku duszność narasta bardzo gwałtownie i bez podjętego leczenia może doprowadzić do śmierci pacjenta.

Częste infekcje układu oddechowego, przewlekłe zapalenie błony śluzowej nosa i zatok, zapalenia płuc, a także gruźlica mogą być błędnie zdiagnozowane jako astma oskrzelowa. Zwężenie dróg oddechowych często spowodowane jest obecnością ciała obcego lub uciskiem z zewnątrz przez guz. Pod postacią napadów kaszlu występuje także refluks żołądkowo-przełykowy, czyli cofanie się kwaśnej treści z żołądka do przełyku. Spływanie wydzieliny po tylnej stronie gardła drażni drogi oddechowe, co także wywołuje epizody tego objawu. Należy pamiętać, że przyjmowanie, np. z powodu nadciśnienia tętniczego, leków z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny może powodować kaszel. Wśród innych schorzeń, które należy wziąć pod rozwagę w trakcie diagnozowania astmy, są:

• mukowiscydoza,
• sarkoidoza,
• choroby śródmiąższowe,
• ropień płuca,
• nowotwory,
• rozedma.

Trzeba także zwrócić uwagę na otyłość. Ucisk na ścianę klatki piersiowej przez nadmiar tłuszczu może powodować obturację dróg oddechowych, która ujawnia się szczególnie w trakcie snu. Nierzadko zdarza się, że kaszel ma tło psychogenne i błędnie interpretowany jest jako napad astmatyczny.

Jak rozpoznać astmę i nie rozpoznać błędnie innej choroby? Ilu pacjentów, tyle postaci będzie przyjmowała astma oskrzelowa i różne objawy będą dominować w obrazie chorobowym. Zarówno przeoczenie rozwijającej się choroby, jak i błędne jej rozpoznanie w przypadku innego schorzenia prowadzą do nieprawidłowego leczenia, które zazwyczaj nie przynosi efektów, a ponadto może być szkodliwe dla chorego. Dlatego tak ważna jest znajomość różnych wariantów choroby, a także schorzeń, które przebiegają z podobnymi symptomami.