POChP – leczenie i rokowanie

Przyczyny wywołujące POChP

POChP rozwija się u ponad 20% osób palących papierosy. Jest to główny czynnik odpowiedzialny za rozwój tego schorzenia i odpowiedzialny za około 90% jego przypadków. Znaczenie ma również wdychanie dymu tytoniowego, czyli palenie bierne. Najczęściej chorują mężczyźni, co ma związek z częstszym sięganiem po papierosy w ubiegłych latach przez przedstawicieli tej płci.

Narażenie na szkodliwe pyły lub związki chemiczne w pracy zawodowej również stanowi czynnik ryzyka rozwoju POChP. Wykazano także, że inną przyczyną może być wdychanie zanieczyszczonego powietrza w pomieszczeniu zamkniętym. Ma to miejsce podczas spalania drewna, biomasy lub węgla przy jednoczesnym niesprawnym działaniu wentylacji. Rzadkim czynnikiem potencjalnie wywołującym chorobę jest genetycznie uwarunkowany niedobór α1-antytrypsyny – białka odpowiedzialnego za ochronę pęcherzyków płucnych przed utratą elastyczności wskutek działania innych enzymów występujących w organizmie człowieka.

POChP – objawy

Osoba chorująca na POChP skarży się przede wszystkim na przewlekle występujący kaszel. Zazwyczaj pojawia się on w ciągu dnia, rzadko zakłóca sen pacjenta, co odróżnia schorzenie od napadu astmy oskrzelowej. Odkrztuszanie plwociny, zwłaszcza rano, także stanowi symptom towarzyszący chorobie.

Trzecim, najbardziej charakterystycznym objawem jest postępująca duszność. Najpierw pojawia się ona podczas wysiłku fizycznego, by z biegiem czasu utrudniać pacjentowi codzienne funkcjonowanie i ograniczać wykonywanie podstawowych czynności. Kaszel i odkrztuszanie wydzieliny mogą na wiele lat wyprzedzać ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe. Choroba występuje z okresami zaostrzeń. Nazywa się tak nagłe pogorszenie objawów ze strony układu oddechowego, które znacznie odbiega od codziennego przebiegu choroby. Do czynników, które mogą wywoływać zaostrzenia, należą:

• bakteryjne lub wirusowe zakażenia układu oddechowego,
• zanieczyszczenie powietrza, np. pyłami, dwutlenkiem siarki lub azotu,
• przerwanie leczenia,
• ponowne rozpoczęcie palenia papierosów.

Duża liczba zaostrzeń choroby wywołana jest jednak przez nieuchwytne czynniki. Do pogorszenia stanu pacjenta z POChP mogą także przyczyniać się inne współistniejące schorzenia, np.: zapalenie płuc, odma opłucnowa, niewydolność serca, zatorowość płucna.

Leczenie POChP

POChP jest chorobą, której nie można całkowicie wyleczyć. Cel stosowanego leczenia to spowolnienie rozwoju objawów i postępującej utraty czynności płuc. Konieczne jest przewlekłe przyjmowanie leków aż do końca życia pacjenta. Dobór terapii uzależnia się od stanu chorego i ciężkości schorzenia.

Pierwszym krokiem, który należy podjąć, jest całkowite zaprzestanie palenia tytoniu. To jedyny sposób na to, by leczenie wspomagające było skuteczne, a postęp choroby został zahamowany. Zrywanie z nałogiem nie jest procesem łatwym, dlatego też uzależnienie od tytoniu powinno być leczone pod okiem specjalisty. Unikać należy także narażenia na dym tytoniowy (palenie bierne) i zanieczyszczone powietrze atmosferyczne. Wskazane są także szczepienia ochronne przeciwko grypie oraz pneumokokom. Zmniejszają one prawdopodobieństwo wystąpienia zaostrzeń choroby o ciężkim dla pacjenta przebiegu.

Leki rozszerzające oskrzela

Przewlekłe l eczenie POChP opiera się przede wszystkim na stosowaniu leków rozkurczających oskrzela. Preferuje się leki wziewne. Mają one za zadanie łagodzić objawy choroby i zapobiegać zaostrzeniom. Poprawiają ogólny stan pacjenta, ułatwiają stosowanie fizjoterapii i zwiększają tolerancję wysiłku fizycznego. Podaje się leki z trzech grup:

• β2-mimetyki,
• przeciwcholinergiczne,
• metyloksantyny.

Mechanizmy ich działania są różne, ale prowadzą do jednego skutku: rozszerzenia oskrzeli. Wybór uzależniony jest od stanu chorego, wskazań spirometrycznych, chorób współtowarzyszących oraz preferencji pacjenta.

Sterydy i antybiotyki

Drugą grupą leków stosowanych w leczeniu POChP są glikokortykosteroidy. Pozostają one zarezerwowane dla chorych z zaawansowaną postacią choroby. Zmniejszają częstość zaostrzeń, a także ich ciężkość. Ze względu jednak na liczne powikłania z innych układów i narządów nie można przyjmować ich przewlekle. Podawanie tlenu pacjentom z długotrwałą niewydolnością oddechową zwiększa ich przeżywalność, wpływa na wydolność fizyczną oraz poprawia stan psychiczny.

Duża ilość przyczyn, które mogą wywoływać zaostrzenia choroby sprawia, że wielokrotnie, pomimo stosowanego leczenia, nie sposób ich uniknąć. Jeżeli stan pacjenta ulega nagłemu pogorszeniu, najczęściej wymaga on hospitalizacji. Ważnym aspektem leczenia POChP jest antybiotykoterapia. Bakteryjne zakażenia układu oddechowego w przebiegu tej choroby zdarzają się bardzo często. Wskazaniem do włączenia antybiotyku do leczenia jest wystąpienie trzech objawów:

• nasilenie duszności,
• zwiększenie objętości odkrztuszanej plwociny,
• zmiana jej charakteru na ropny.

Leki wykrztuśne

Leczenie POChP lekami mukolitycznymi (rozbijają one wydzielinę na mniejsze krople, co ułatwia jej odkrztuszanie) i wykrztuśnymi jest stosowane u chorych, u których przynoszą wyraźną poprawę. Zazwyczaj są to osoby predysponowane do produkcji dużej ilości lepkiego śluzu. Nie poleca się jednak przewlekłego stosowania tej grupy leków u pacjentów z POChP.

Kaszel jest bardzo uciążliwy, ale stanowi mechanizm obronny, dlatego też nie powinno się przyjmować leków przeciwkaszlowych. U młodych chorych ze stwierdzonym genetycznie uwarunkowanym niedoborem α1-antytrypsyny można suplementować brakujący enzym. Natomiast pacjentom w stanie terminalnym, w schyłkowych etapach choroby, u których napady duszności są bardzo ciężkie, podaje się opioidy w celu złagodzenia odczuwanych objawów.

Rokowanie w POChP

Rokowanie w POChP zależy od stanu pacjenta, zaawansowania choroby i powikłań ze strony innych narządów. Przede wszystkim zaprzestanie palenia tytoniu ma kluczowy wpływ na przebieg schorzenia. Każde zaostrzenie przyczynia się do zwiększenia ryzyka zgonu. Czynnikami niekorzystnymi w rokowaniu w POChP są również duszność o dużym nasileniu, mała wydolność fizyczna oraz postępująca utrata masy ciała.

Regularna aktywność fizyczna na wczesnych etapach choroby wpływa na dalszy jej rozwój bardzo korzystnie. Wprawdzie wraz z postępem POChP uprawianie sportu staje się coraz trudniejsze ze względu na pogłębiającą się duszność, niemniej jednak jest ono zalecane każdemu pacjentowi.

Rehabilitacja przeznaczona jest dla osób, u których zastosowane leczenie nie przynosi pożądanych skutków. Obejmuje ona ćwiczenia oddechowe i ogólnie usprawniające organizm pacjenta.

Chory oraz jego bliscy są edukowani na temat choroby i jej przebiegu. Osobie uzależnionej od tytoniu pomaga się porzucić nałóg, a także dobiera się odpowiednią dietę, równie ważną w przebiegu POChP. Należy pamiętać, że u chorych bardzo często rozwija się depresja. Wsparcie ze strony bliskich i pomoc psychologiczna również są bardzo ważne z punktu widzenia dalszego przebiegu choroby.