Depresja maskowana (atypowa, subdepresja) – leczenie, objawy, maska bólowa

Co to jest depresja maskowana?

Depresja kojarzy się zwykle ze znacznym obniżeniem nastroju, uniemożliwiającym prowadzenie normalnego życia. Okazuje się jednak, że część przypadków zaburzeń depresyjnych może ujawniać się pod „maską” innych, niecharakterystycznych objawów, co sprawia, że rozpoznanie tego schorzenia jest niezwykle trudne i znacząco opóźnia wprowadzenie prawidłowego leczenia.

Depresja maskowana (znana także jako depresja utajona) należy do grupy zaburzeń depresyjnych i przez niektórych autorów zaliczana jest do depresji endogennej. Od bardziej powszechnych form zaburzeń afektywnych depresja ukryta różni się niekiedy nieznacznym obniżeniem nastroju czy niewielkim osłabieniem zdolności do odczuwania radości.

Jej objawy, pojawiające się w ciągu przebiegu zaburzenia, mogą imitować różnorodne choroby somatyczne – są to tak zwane maski lub ekwiwalenty depresji. Mnogość objawów, a także brak charakterystycznego przebiegu choroby sprawia, że ukryta depresja często bywa niezdiagnozowana. Uważa się, że ten rodzaj depresji występuje w populacji nawet trzykrotnie częściej od swojej klasycznej formy, bardzo rzadko jest jednak rozpoznawany i prawidłowo leczony. Depresja maskowana może dotyczyć ludzi niezależnie od ich wieku i płci, choć najczęściej rozpoznaje się ją u kobiet w trzeciej dekadzie życia.

Depresja utajona – u kogo się rozwija, kto choruje?

Depresja maskowana (masked depression, depresja atypowa, depresja poronna lub subdepresja), tak jak i inne formy depresji może rozwinąć się u każdego człowieka. Błędne i szkodliwe jest przeświadczenie, jakoby depresja rozwijała się tylko u ludzi słabych, niezaradnych życiowo. Patomechanizm powstawania zaburzeń afektywnych nie jest jeszcze w pełni poznany, jednak wiadomo, że znaczącą rolę w powstawaniu zaburzeń depresyjnych pełnią nieprawidłowości związane z przekaźnictwem serotoninergicznym i noradrenergicznym w ośrodkowym układzie nerwowym.

Depresja może pojawiać się na skutek trudnych wydarzeń życiowych (jest to tak zwana depresja egzogenna) oraz bez konkretnej, możliwej do wskazania przyczyny (depresja endogenna). Stopień nasilenia objawów i ich prezentacja jest zależna od pacjenta.

Chroniczna depresja, bez względu na formę jaką przyjmuje, znacząco odbija się na jakości życia, prowadzi do poważnych powikłań zdrowotnych i często może przyczyniać się do podjęcia próby samobójczej.

Depresja maskowana – objawy fizyczne i psychiczne

Depresja maskowana charakteryzuje się występowaniem niecharakterystycznych objawów, które trudno powiązać z zaburzeniami afektywnymi. Są to tak zwane objawy wegetatywne, psychosomatyczne i fizyczne depresji.

Objawy choroby to:

• maski psychopatologiczne – objawy zaliczane do tej grupy mogą obejmować uczucie zwiększonego lęku w sytuacjach społecznych. Zaburzenia lękowe mogą przejawiać się jako fobie specyficzne oraz zaburzenia odżywiania;
• maski psychosomatyczne – przejawiają się pod postacią różnych niecharakterystycznych objawów, takich jak: swędzenie skóry, skurcze mięśni, problemy z uwagą i koncentracją, zaburzenia popędu płciowego, zmiany ciśnienia krwi oraz przyspieszone bicie serca;
• zaburzenia rytmów dobowych – senność w ciągu dnia oraz trudności z zaśnięciem lub utrzymaniem snu w nocy;
• maski behawioralne – mogą one objawiać się poprzez nadużywanie leków, substancji psychoaktywnych – narkotyków czy alkoholu, a także przez występowanie innych typów uzależnień, takich jak na przykład hazard.

Depresja maskowana i ból głowy

Może rozwinąć się tak zwana maska bólowa depresji – mogą występować bóle głowy, bóle brzucha, mięśni, nerwów czy klatki piersiowej. Występowanie bólów w przebiegu depresji maskowanej bardzo często jest mylone z innymi schorzeniami, takimi jak: migrena, bóle korzeniowe, czy z ostrymi zespołami wieńcowymi.

Należy pamiętać, że w przebiegu tego typu zaburzenia afektywnego rzadko występuje tylko jedna maska depresji, objawy poszczególnych ekwiwalentów nakładają się na siebie, co wpływa na duże zróżnicowanie przebiegu procesu chorobowego u konkretnych pacjentów.

Depresja atypowa u dzieci i u młodzieży

Depresja u dzieci i młodzieży, wbrew powszechnym opiniom, nie jest rzadkim zjawiskiem. Uważa się, że może ona dotyczyć 1 proc. trzylatków, 2 proc. dzieci pomiędzy 6. a 12. rokiem życia i nawet 20 proc. młodzieży. Przyczyn zaburzeń nastroju w populacji pediatrycznej najczęściej doszukiwać się należy w sytuacji rodzinnej oraz w problemach z adaptacją do nowych warunków.

Także wśród dzieci, obok klasycznej postaci depresji, może występować depresja maskowana. Bardzo często przejawia się ona pod postacią trudności z koncentracją i nauką oraz pogorszenia kontaktów z rówieśnikami. Taki przebieg choroby często kieruje diagnostykę w stronę całościowych zaburzeń rozwoju czy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (ADHD).

Leczenie depresji maskowanej u dzieci jest podobne do tego stosowanego w przypadku dorosłych i opiera się na farmakoterapii i psychoterapii. Wystąpienie jakiejkolwiek formy depresji u dziecka powinno zwrócić uwagę na sytuację rodzinną.

Jak pomóc osobie z depresją, jak ją rozpoznać?

Rozpoznanie depresji maskowanej nie jest prostym zadaniem, nie istnieje bowiem uniwersalny test służący diagnostyce depresji ukrytej. Bardzo rzadko zdarza się, że pacjent zgłaszający się do gabinetu lekarza z tak niecharakterystycznymi objawami, wyjdzie z niego z pewnym rozpoznaniem i zaproponowanym schematem leczenia.

Najbardziej niepokojące objawy, takie jak bóle okolicy serca będą nasuwać podejrzenie zawału, zatoru płucnego lub rozwarstwienia aorty piersiowej. Ich wykluczenie nie jest jednak jednoznaczne z rozpoznaniem depresji ukrytej. Inne symptomy, w tym bóle wzdłuż przebiegu nerwów, zawroty głowy, zaburzenia koncentracji czy rytmów okołodobowych będą sprzyjały rozszerzeniu diagnostyki neurologicznej, która w przypadku psychosomatycznego tła powyższych zaburzeń nie wykaże zmian.

Uwagę lekarza, do którego pacjent zgłasza się z objawami będącymi ekwiwalentami depresji, powinien zwrócić ich niejednorodny charakter oraz to, że zazwyczaj dotyczą one wielu układów i bardzo ciężko przypisać je jakiejś konkretnej jednostce chorobowej.

Leczenie depresji maskowanej

Leczenie depresji maskowanej nie różni się zasadniczo od leczenia innych form zaburzeń depresyjnych. Najczęściej stosowane są leki przeciwdepresyjne z grupy selektywnych inhibitorów wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Doborem odpowiedniego leku i jego dawki zajmuje się lekarz psychiatra, leczenie nie może być modyfikowane przez pacjenta na własną rękę. Dla niektórych pacjentów pomocna może być psychoterapia.

Dowiedz się więcej jak działają i jak długo brać selektywne inhibitory zwrotnego wychwytu serotoniny (SSRI).

Uzupełnieniem farmakoterapii często bywa psychoterapia w nurcie poznawczo-behawioralnym, prowadzona przez doświadczonego terapeutę będącego certyfikowanym specjalistą w zakresie psychologii lub psychiatrii.