Serce człowieka – jak jest zbudowane, co mu szkodzi?

Położenie serca

Serce człowieka usytuowane jest w centralnej części klatki piersiowej, w tak zwanym śródpiersiu. 2/3 tego organu znajduje się po lewej stronie ciała. Zarówno od prawej, jak i lewej strony serce sąsiaduje z płucami. U dołu znajduje się przepona, z przodu mostek i chrząstki żebrowe, a z tyłu kręgosłup.

Jak zbudowane jest serce?

Serce składa się z czterech jam – dwóch komór i dwóch przedsionków. Komory oddzielone są od siebie przegrodą międzykomorową, natomiast przedsionki oddziela przegroda międzyprzedsionkowa. Zewnętrzną granicę między komorami a przedsionkami wyznacza bruzda wieńcowa, w której biegną naczynia krwionośne. Do prawego przedsionka uchodzi żyła główna górna i dolna oraz zatoka wieńcowa, która odprowadza większość krwi żylnej ze ścian serca. Do lewego przedsionka spływa przez cztery żyły płucne utlenowana krew tętnicza z płuc.

W sercu bardzo ważną rolę odgrywają również zastawki, które zapobiegają niekontrolowanemu cofaniu się krwi podczas skurczów serca. To właśnie dzięki prawidłowej pracy zastawek, zdrowe serce pompuje krew tylko w jednym kierunku. Między prawym przedsionkiem a prawą komorą znajduje się zastawka trójdzielna, natomiast między lewym przedsionkiem a lewą komorą położona jest zastawka dwudzielna. Zastawki znajdują się również przy ujściu pnia płucnego i aorty.

Serce otoczone jest specjalnym workiem, tzw. osierdziem. To błoniasty worek wypełniony płynem, którego zadaniem jest minimalizowane tarcia pomiędzy stale bijącym sercem a innymi przylegającymi organami.

Czytaj również: Krioablacja – wskazania do zabiegu, przebieg, powikłania, skuteczność

Funkcje serca

Najważniejszą funkcją serca jest dostarczenie każdej komórce ciała tlenu. Serce nazywane jest pompą ssąco-tłoczącą, tworząc:

• krwioobieg mały – krew z dwutlenkiem węgla dociera do prawej komory, a następnie do płuc, gdzie zabiera tlen i zostawia dwutlenek węgla;
• krwioobieg duży – utlenowana krew wypływa z lewej komory i dzięki naczyniom włosowatym dociera do każdej komórki, dostarczając jej tlen, a zabierając dwutlenek węgla.

Choroby serca

Serce człowieka jest narażone na różne choroby. Do najpopularniejszych schorzeń związanych z tym narządem należą:

• Zaburzenia rytmu serca – impulsy elektryczne odpowiedzialne za skurcze serca są zakłócane. Do głównych objawów tej choroby należą: duszności, omdlenia, nierówne bicie serca, przyspieszone tętno;
• Miażdżyca – w tętnicach pojawiają się zmiany zwyrodnieniowe, które utrudniają dostarczenie do serca wystarczającej ilości tlenu oraz składników odżywczych. Nieleczona miażdżyca doprowadza do choroby niedokrwienna serca, zwanej także chorobą wieńcową.
• Zawał serca – martwica mięśnia sercowego spowodowana niedotlenieniem. Główną przyczyną zawału serca jest pęknięcie blaszki wieńcowej będącej częścią naczynia wieńcowego;
• Nadciśnienie tętnicze – ciśnienie skurczowe w naczyniach krwionośnych rośnie pomimo tego, że ciśnienie rozkurczowe pozostaje w normie;
• Zapalenie osierdzia – stan zapalny worka osierdziowego, może być skutkiem długotrwałej infekcji. Zapalenie osierdzia jest często diagnozowane u osób z obniżoną odpornością, np. u chorych na AIDS;
• Nowotwór serca – rak w okolicy serca jest trudny do diagnozy, ponieważ zmiany przez długi czas mogą nie dawać żadnych symptomów. Do objawów nowotworu serca zaliczamy zaburzenia rytmu serca oraz często powtarzające się omdlenia.

Czytaj również: Niskie tętno (niski puls) – przyczyny, objawy, leczenie

Diagnostyka chorób serca

W przypadku podejrzenia choroby serca, w pierwszej kolejności wykonywane są badania nieinwazyjne.

• Badania krwi – poza standardową morfologią bardzo często zalecane są tzw. specyficzne markery sercowe. To enzymy, których stężenie rośnie na skutek niedotlenienia i uszkodzenia komórek mięśniowych serca. Do najbardziej popularnych markerów należą troponiny oraz peptyd natriuretyczny typu B. Wyniki powinny być skrupulatnie przeanalizowane przez lekarza, ponieważ nie każde odchylenie od normy świadczy o patologii. Dla przykładu, podwyższone stężenie troponin pojawia się również po intensywnym wysiłku;
• Tomografia rezonansu magnetycznego (NMR) – aktualnie jedna z najdokładniejszych metod diagnostyki nieinwazyjnej w kardiologii. Badanie pozwala zwizualizować procesy zachodzące w sercu, a dzięki wysokiej rozdzielczości obrazu umożliwia ocenę funkcji poszczególnych tkanek;
• Echokardiografia – badanie wykonywane za pomocą ultradźwięków, które pozwala ocenić wewnętrzną strukturę serca, a tym samym wykryć ewentualne nieprawidłowości;
• Elektrokardiogram – badanie pozwalające zmierzyć aktywność bioelektryczną serca. Jest tanie i bezpieczne, a za jego pomocą można wykryć np. zaburzenia rytmu czy przewlekłe zaburzenia ukrwienia serca.

Badaniem inwazyjnym stosowanym w kardiologii, które wymaga pobytu pacjenta w szpitalu, jest koronarografia . Do organizmu pacjenta przez jedną z tętnic zostaje wprowadzony środek kontrastujący, który uwidacznia sieć naczyń wieńcowych w obrazie rentgenowskim.

Co szkodzi sercu?

Choroby serca są związane z wieloma czynnikami ryzyka. Na niektóre z nich: płeć, wiek czy czynniki genetyczne nie mamy wpływu. Jednak większą grupę stanowią czynniki modyfikowalne, czyli takie, na które możemy oddziaływać przez zdrowy tryb życia i odpowiednią dietę.

Do najważniejszych czynników ryzyka wystąpienia chorób układu sercowo-naczyniowego zaliczamy:

• nadwagę i otyłość brzuszną;
• siedzący tryb życia;
• wysoki poziom cholesterolu;
• nadmiar soli w diecie;
• długotrwały stres;
• palenie tytoniu;
• nadużywanie alkoholu.

Czytaj również: AVNRT (częstoskurcz węzłowy nawrotny) – przyczyny, objawy, leczenie