Dwupłatkowa zastawka aorty - co to, objawy, leczenie

Co to jest zastawka aorty?

Serce jest organem składającym się z czterech jam, z czego dwie nazywane są przedsionkami, a dwie komorami. Z każdego przedsionka krew tłoczona jest przez otwierającą się w trakcie skurczu, zastawkę przedsionkowo-komorową do komory, a z niej kolejno do jednej z dwóch dużych tętnic – aorty lub pnia płucnego. Z lewej komory serca, krew przepływając przez zastawkę półksiężycowatą, trafia do aorty. Zastawka ta jest zbudowana zwykle z trzech płatków i zapobiega cofaniu się krwi z powrotem do komór w trakcie, gdy mięsień sercowy ulega rozkurczowi. Każdy z płatków jest małym "zbiorniczkiem", który wypełniając się krwią uszczelnia światło zastawki.

U kogo najczęściej występuje dwupłatkowa zastawka aorty?

Dwupłatkowa zastawka aorty (BAV, ang. bicuspid aortic valve) jest odmianą zastawki aortalnej, która zamiast trzech dobrze wykształconych płatków, posiada jedynie dwa. Zwykle jest to wynik niecałkowitego podzielenia się płatków, co powoduje, że dwa z nich są ze sobą zrośnięte. Dwupłatkowa zastawka jest najczęstszą wadą serca i przyjmuje się, że występuje u około 1% populacji. U większości ludzi wada ta jest izolowaną anomalią, ale może też współwystępować z innymi schorzeniami takimi jak:

• koarktacja aorty (CoA – ang. Aortic Coarctation),
• ubytek przegrody międzykomorowej (VSD – ang. Ventricular Septal Defect),
• przetrwały przewód tętniczy (PDA – ang. Patent Ductus Arteriosus),
• tętniak aorty wstępującej.

Wykrywanie dwupłatkowej zastawki aorty

W związku z tym, że ta dość częsta anomalia wrodzona serca nie daje sama w sobie objawów, jest najczęściej wykrywana przypadkowo przy rutynowym, bądź wykonywanym z innej przyczyny, badaniu. Metodą z wyboru do uwidocznienia zmian w obrębie zastawki półksiężycowatej aorty jest tzw. „echo serca”, czyli echokardiografia, która ponadto umożliwia ocenę innych struktur serca, a przy okazji wykluczenie obecności ewentualnych powikłań istniejącej wady pod postacią zwężenia lub niedomykalności zastawki.

Pomocnym badaniem może być również EKG (elektrokardiografia) uwidoczniające przeciążenie lewej komory mięśnia sercowego oraz czasami RTG klatki piersiowej, które wykazuje poszerzenie sylwetki serca w wymiarze poprzecznym.

Konsekwencje dwupłatkowej zastawki aorty

Obecność zmienionej zastawki aorty może nie dawać żadnych dolegliwości, ale czasem sprzyja zwężeniu drogi odpływu z lewej komory serca. Prowadzi to w konsekwencji do wzrostu ciśnienia skurczowego wewnątrz komory, która z większą siłą musi tłoczyć krew do aorty, aby pokonać opór stawiany przez zwężoną zastawkę. W wyniku nasilonej pracy lewej komory dochodzi do przerostu budującego ją mięśnia, a w końcu do spadku wyrzucanej przez nią porcji krwi (frakcji wyrzutowej – LVEF – ang. Left Ventricular Ejection Fraction).

Poza zmianą struktury jam serca, dwupłatkowa zastawka aorty jest także czynnikiem sprzyjającym degeneracji i zwyrodnieniu zastawki, która podlegając tym procesom, przestaje w pełni spełniać swoją pierwotną funkcję. Paradoksalnie dwupłatkowa zastawka, oprócz zwężenia drogi odpływu z lewej komory serca, może być przyczyną cofania się krwi z aorty z powrotem do lewej jamy narządu, co nazywa się niedomykalnością aortalną. W jej wyniku dochodzi do powiększenia lewej komory serca, a z biegiem czasu także do jej niewydolności.

Wśród osób, u których diagnozuje się omawianą anomalię zastawki aortalnej występuje także tendencja do współistnienia poszerzenia aorty wstępującej, które wtórnie sprzyja powiększaniu się niedomykalności zastawki i cofaniu się krwi prowadząc do nasilenia objawów niewydolności serca.

Objawy dwupłatkowej zastawki aorty

Ludzie posiadający dwupłatkową zastawkę aorty, mogą wcale nie odczuwać tej anomalii u siebie i przez całe życie o niej nie wiedzieć, gdyż jest najczęściej bezobjawowa. Istnieją jednak przypadki, gdy u tych osób rozwijają się następstwa tej wrodzonej anomalii serca i pojawiają się różnego rodzaju dolegliwości takie jak:

• zwężenie ujścia zastawki aortalnej – daje objawy szybkiego uczucia zmęczenia, a więc i zmniejszenia tolerancji wysiłku fizycznego; chory może zgłaszać zawroty głowy, kołatanie serca, a także ból w klatce piersiowej,
• niedomykalność zastawki aortalnej – również zmniejsza zdolność do wysiłku fizycznego poprzez pojawianie się u chorego duszności z towarzyszącym bólem w klatce piersiowej w trakcie nasilonej aktywności fizycznej,
• Poszerzenie aorty wstępującej – zwykle nie daje charakterystycznych dolegliwości, chyba, że prowadzi w konsekwencji do niedomykalności aortalnej.

Leczenie dwupłatkowej zastawki

Leczenie dwupłatkowej zastawki aorty jest zależne od tego czy u chorego występują objawy kliniczne. Bezobjawowość oraz brak zmian w badaniach obrazowych nie kwalifikuje pacjenta do leczenia inwazyjnego. Współistnienie powikłań wrodzonej dwupłatowej zastawki aortalnej, takich jak:

• niedomykalność aorty,
• zwężenie aorty,
• poszerzenie aorty wstępującej,

jest wskazaniem do walwuloplastyki, bądź wymiany zastawki. Decyzję o metodzie leczenia podejmuje lekarz, po uprzednim dokładnym zbadaniu pacjenta.

Każdy chory ma indywidualnie dobieraną metodę leczenia. Osobom w starszym wieku proponuje się wszczepienie zastawki z materiału biologicznego, najczęściej pochodzącego ze świni, która jednak ulega szybszej degeneracji niż sztuczna zastawka. Zastawki z materiałów syntetycznych są bardziej odporne na zużycie, a więc wymagają wymiany po dłuższym czasie. W związku z tym wskazane są najczęściej u:

• osób młodych,
• głównie mężczyzn
• oraz u chorych z brakiem przeciwwskazań do leczenia przeciwkrzepliwego, ponieważ po takim zabiegu musi być ono kontynuowane do końca życia.

Specjalista, który kieruje chorego na operację, musi rozważyć wskazania i przeciwwskazania do obu metod w zależności od płci, jak również według grupy wiekowej. Dla przykładu, kobiety w wieku rozrodczym nie powinny być kierowane do wszczepienia sztucznej zastawki, ponieważ konieczne stosowanie doustnych antykoagulantów jest ryzykowne dla ewentualnej ciąży i szkodliwe dla płodu.

Walwuloplastyka balonowa przy zwężeniu zastawki aortalnej jest metodą z wyboru i polega ona na wprowadzeniu cewnika zakończonego balonem do serca chorego. Po jego umieszczeniu na wysokości zastawki, pompuje się balon pod odpowiednim ciśnieniem, który mechanicznie poszerza jej ujście. Niestety jest to metoda mniej skuteczna od klasycznej wymiany zastawki, dlatego nie jest możliwa w każdym przypadku.

Życie osób z anomalią zastawki aortalnej

Osoby, u których stwierdzono obecność dwupłatkowej zastawki powinny szczególnie zadbać o swoje nawyki zdrowotne. Istotne jest zaprzestanie palenia tytoniu, regularna aktywość fizyczna oraz dbanie odietę niskocholesterolową i niskosodową (z małą zawartości soli). Wszystkie te czynności zapobiegają rozwojowi hipercholesterolemii, cukrzycy, a w konsekwencji choroby metabolicznej oraz nadciśnieniu, które nasilają proces zwyrodnienia zastawek serca. Ważna jest także profilaktyka chorób wsierdzia, które także mogą obejmować zastawki.

Pacjenci z dwupłatkową zastawką aorty powinni pozostawać pod stałą kontrolą lekarza oraz przechodzić kontrolne badania umożliwiające wczesne wykrycie ewentualnych zagrożeń dla prawidłowego funkcjonowania zastawki aortalnej.