Wady serca – wrodzone i nabyte u dorosłych – objawy, rodzaje i leczenie

Czym są wady serca i jakie są ich objawy?

Wada serca oznaczają nieprawidłowość w jego budowie. Mogą dotyczyć nie tylko komór i przedsionków serca, ale także zastawek serca. Wady serca dzieli się na wrodzone i nabyte. Te pierwsze rozwijają się w okresie życia płodowego. Przyczyną jest niewłaściwy rozwój komórek tworzących serce jeszcze w łonie matki. Wady nabyte diagnozowane są głównie u dorosłych, rzadziej u młodzieży. Częstą ich przyczyną jest zapalenie wsierdzia, choroby autoimmunologiczne, reumatyczne.

Wady serca nabyte są najczęściej wadami zastawkowymi, natomiast wady wrodzone dotyczą zwykle innych struktur. Do najczęściej występujących nabytych wad serca należy zaliczyć: niedomykalność zastawki mitralnej, zwężenie zastawki mitralnej, niedomykalność zastawki aortalnej, zwężenie zastawki aortalnej oraz bardzo rzadko występującą niedomykalność lub zwężenie zastawki trójdzielnej.

Lekarz dzielą wady także na proste i złożone. Te pierwsze oznaczają, że wada to tylko jedna dysfunkcja w sercu. Złożone to dwie lub więcej nieprawidłowości u jednego pacjenta, anatomicznie zlokalizowane blisko siebie lub w różnych obszarach mięśnia serca. Inny podział zakłada dzielenie je na sinicze i niesinicze. Pierwsza z grup oznacza, że u pacjenta będzie widoczna sinica na skórze, wargach, płatkach uszu.

Objawy wad serca są bardzo różne i zależne od przyczyny, trudno wypisać je i zebrać jako wspólne dla wszystkich wad. Można przyjąć, że serce z wadą nie jest w pełni wydolne hemodynamicznie, co oznacza, że nie jest na tyle sprawne, by wyrzucać na obwód odpowiednią ilość natlenowanej krwi. Objawem będzie więc męczliwość, duszność, zwłaszcza po wysiłku, wspomniana sinica, zaburzenia rytmu serca.

Wrodzone wady serca u dorosłych

Drożny otwór owalny – wrodzona wada serca u dziecka

Drożny otwór owalny (ang. PFO – Patent Foramen Ovale) – otwór owalny, pozwala na połączenie między przedsionkami serca w życiu płodowym, co jest konieczne do prawidłowego krążenia krwi w układzie krwionośnym nienarodzonego dziecka. W większości przypadków (około 70 proc.) otwór owalny ulega samoistnemu zamknięciu, a u reszty osób pozostaje on otwarty, co jest uznawane za pewien rodzaj fizjologii. Do przezskórnego zamknięcia tej wady są kwalifikowani pacjenci, u których występują nawroty incydentów zatorowych do ośrodkowego układu nerwowego lub z dużym przepływem krwi między prawym i lewym przedsionkiem.

Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej

Ubytek przegrody międzyprzedsionkowej (ang. ASD – Atrial Septal Defect) – najczęstszym rodzajem ubytku w przegrodzie międzyprzedsionkowej jest tzw. otwór wtórny (ASD II), który należy do jednych z najczęstszych wad prowadzących do powstania połączenia między przedsionkami. W większości przypadków ujawnia się on w wieku dorosłym, najczęściej po 40 roku życia, podczas badań diagnostycznych, które zostały wykonane z powodu wystąpienia takich objawów jak: spadek tolerancji wysiłku fizycznego, duszność, zaburzenia rytmu serca pod postacią migotania przedsionków, częste występowanie chorób dotyczących układu oddechowego. W badaniu EKG stwierdza się zaburzenia przewodzenia serca pod postacią bloku prawej odnogi pęczka Hisa. Jeżeli ubytek nie jest zbyt duży i spełnia kryteria aby go zamknąć, to metodą z wyboru jest leczenie przezskórne wykonywane przez kardiologów inwazyjnych. Zabieg ten polega na wprowadzeniu przez tętnicę udową specjalnej zapinki, która ma na celu zamknięcie otworu znajdującego się między przedsionkami serca.

Ubytek przegrody międzykomorowej

Ubytek przegrody międzykomorowej (ang. VSD – Ventricular Septal Defect) – jest to brak części przegrody, co prowadzi do przecieku krwi między komorami. VSD stanowi jedną z najczęstszych wad wrodzonych serca i w większości przypadków jest diagnozowany oraz leczony w dzieciństwie.

Ta wada serca u dziecka z małym ubytkiem bez występujących objawów klinicznych nie wymagają leczenia operacyjnego w postaci zamknięcia ubytku (zamknięcie za pomocą łaty z osierdzia pacjenta). Jednak u części osób z tą wadą może dojść do późnych powikłań takich jak: infekcyjne zapalenie wsierdzia, rozwój zespołu Eisenmengera, rozwój niedomykalności zastawki aortalnej przez wypadanie jednego z płatków czy zaburzenia rytmu serca.

Dwupłatkowa zastawka aortalna

Dwupłatkowa zastawka aortalna (ang. BAV – Bilateral Aortic Valve) – zastawka aortalna znajduje się miedzy lewą komorą serca, a aortą wstępującą i w zdrowym sercu składa się z trzech płatków. Jej funkcja polega na uniemożliwieniu cofania się krwi w trakcie rozkurczu serca. BAV jest jedna z najczęstszych wad serca u osób dorosłych, która występuje u około 1–2 proc. populacji ogólnej. W przebiegu tej wady może dojść z czasem do zwężenia zastawki aortalnej (stenoza aortalna), a współistniejące wady ściany aorty wstępującej mogą prowadzić do jej poszerzenia, rozwarstwienia lub nawet pęknięcia.

U pacjentów bezobjawowych, którzy mają dobrą tolerancją wysiłku fizycznego rokowanie jest określane jako dobre. Wystąpienia objawów klinicznych pod postacią duszności, bólów w okolicy klatki piersiowej czy zawrotów głowy i omdleń, są wskazaniem do zabiegu operacyjnego. Leczenie operacyjne polega na wymianie zastawki aortalnej na sztuczką zastawkę. Sztuczna zastawka serca może być mechaniczna lub biologiczna, a wybór między jedną z nich jest dokonywany na podstawie stanu klinicznego uwzględniającego wiek pacjenta oraz choroby towarzyszące.

Koarktacja aorty

Koarktacja aorty to wada polegająca na zwężeniu aorty, najczęściej między odejściem lewej tętnicy podobojczykowej, a przyczepem więzadła tętniczego (jest to odcinek aorty określany jako cieśń aorty), która w większości przypadków jest rozpoznawana i leczona w młodym wieku w związku wczesnym wystąpieniem objawów klinicznych. Zwężenie aorty jest związane z utrudnieniem przepływu krwi przez ten odcinek, co prowadzi do powstania większego ciśnienia krwi w górnej części ciała i mniejszego w dolnych partiach ciała. Postacie łagodne koarktacji mogą objawiać się dopiero w wieku dorosłym bólami głowy, szumem w uszach, krwawieniem z nosa oraz występowaniem zwiększonej męczliwości kończyn dolnych i skurczem ich mięśni, a także chłodnymi stopami.

W zależności od stanu klinicznego leczenie może polegać na leczeniu przezskórnym lub operacyjnym. Leczenie przezskórne jest wykonywane z dojścia z tętnicy udowej i polega na poszerzeniu zwężonego odcinka aorty za pomocą specjalnego balonu (angioplastyka), a następnie założenia specjalnego rusztowania (stentu), który ma na celu utrzymać odpowiednią średnicę naczynia. Zabieg chirurgiczny polega na wycięciu zwężonego odcinka aorty i połączeniu pozostałych fragmentów aorty ze sobą.

Zespół Marfana

Zespół Marfana – jest chorobą genetyczną prowadzącą do powstania nieprawidłowości w budowie tkanki łącznej przez co dochodzi do zmian w układzie kostnym, narządzie wzroku i w obrębie układu sercowo-naczyniowego. U 60–80 proc. pacjentów z zespołem Marfana występuje poszerzenie części wstępującej aorty, co może prowadzić do rozwoju tętniaka rozwarstwiającego aorty, a nawet do jej pęknięcia. W przebiegu poszerzenia aorty może występować niedomykalność zastawki aortalnej. Pacjenci nieleczeni żyją średnio 40 lat, dlatego bardzo ważna jest wczesna diagnostyka i profilaktyczne leczenie operacyjne, które może zapobiec rozwarstwieniu aorty. Zabieg kardiochirurgiczny polega na wymianie zastawki aortalnej oraz aorty wstępującej.

Zwężenie drogi odpływu prawej komory

Zwężenie drogi odpływu prawej komory – zaburzenie to jest najczęściej związane ze zwężeniem zastawki płucnej, która znajduje się między prawą komorą serca a pniem płucnym. Ponieważ postać umiarkowana i duże zwężenie postępuje wraz z upływem czasu, w wieku dorosłym mogą pojawić się objawy kliniczne takie jak ból w okolicy klatki piersiowej, utrata przytomności, duszność czy spadek tolerancji wysiłku fizycznego. Leczenie jest uwarunkowane stanem klinicznym pacjenta oraz zaawansowaniem wady. Istnieją metody korekcji zarówno metodami przezskórnymi jak i chirurgicznymi. Wyniki zabiegu są dobre, a odległa przeżywalność pacjentów jest porównywalna do populacji osób zdrowych.

Zespół Eisenmengera

Zespół Eisenmengera to doskonały przykład na to jakie mogą być powikłania wada serca u dorosłych. W prawidłowych warunkach w sercu, w lewej komorze panuje wyższe ciśnienie niż w komorze prawej. Gdy istnieje połączenie między komorami lub przedsionkami, w przebiegu ubytku przegrody międzykomorowej lub międzyprzedsionkowej, krew płynie z miejsca o wyższym ciśnieniu do miejsca, w którym ciśnienie jest niższe – czyli z lewej strony na prawą. Z racji tego, że do prawej komory zaczyna się dostawać więcej krwi, która zostaje wyrzucona przez pień płucny do krążenia płucnego, niż powinno – prowadzi to z czasem do rozwoju nadciśnienia płucnego.

Podwyższone ciśnienie w naczyniach płucnych powoduje wzrost ciśnienia w prawej komorze oraz w przedsionku, a w konsekwencji zmianę kierunku przecieku z prawej strony na lewą, co jest określane zespołem Eisenmengera. Wystąpienie tego zespołu, w przebiegu wad wrodzonych serca u dorosłych, świadczy o zaawansowaniu choroby i nieodwracalnym zmianom w układzie sercowo-naczyniowym. Przeciek z prawej strony serca na lewą jest związany z przepływem krwi ubogiej w tlen do krążenia sogólnoustrojowego, co prowadzi do objawów w postaci duszności, zmęczenia, omdleń oraz sinicy.