AVNRT (częstoskurcz węzłowy nawrotny) – przyczyny, objawy, leczenie

AVNRT – co to jest?

Częstoskurcz nawrotny w węźle przedsionkowo-komorowym (AVNRT) jest jednym z nadkomorowych zaburzeń rytmu. Klasyfikacja arytmii zależy m.in. od miejsca ich występowania. Spośród arytmii nadkomorowych wyróżnia się – oprócz AVNRT – także:

• migotanie i trzepotanie przedsionków,
• częstoskurcz zatokowy,
• zespoły preekscytacji, np. zespół Wolffa-Parkinsona-White’a (WPW).

W mięśniu sercowym, oprócz komórek mięśniowych, znajduje się także tzw. układ bodźcotwórczo-przewodzący, który odpowiada za wywoływanie skurczów serca. Jednym z jego elementów jest tzw. węzeł przedsionkowo-komorowy (AV), który znajduje się pomiędzy przedsionkami a komorami serca. Prawidłowo przewodzi on fale pobudzenia z węzła zatokowo-przedsionkowego dalej do pęczka Hisa i w kierunku komór serca.

U niektórych osób w okolicy węzła AV istnieją także dodatkowe drogi pobudzenia. Najczęściej występuje tzw. droga wolna i szybka. Mówi się wówczas o częstoskurczu wolno-szybkim. W przypadku napadu AVNRT impulsy krążą pomiędzy tymi dwoma drogami wywołując coraz szybsze skurcze komór i przedsionków mięśnia sercowego. Możliwe są również odmiany atypowe AVNRT, takie jak częstoskurcz szybko-wolny lub wolno-wolny, jednak są one dużo rzadsze.

AVNRT – objawy

Serce w czasie napadu bije do 180 razy na minutę, a więc jest to częstość jaką większość młodych osób osiąga w czasie intensywnego wysiłku fizycznego. Mimo szybkiej akcji serca, jest ona miarowa. AVNRT dotyczy głównie osób młodych, bez innych chorób sercowo-naczyniowych. Zgodnie z powyższym, nawrotny częstoskurcz przedsionkowo-komorowy węzłowy często jest dobrze tolerowany, a dominującym objawem są kołatania serca.

Przebieg choroby może być jednak bardzo zróżnicowany. Zazwyczaj arytmia ta pojawia się i kończy nagle. Często ma charakter nawracający. Napady mogą trwać od kilku do nawet kilkudziesięciu minut. Ataki mogą występować sporadycznie, jak również powtarzać się kilka razy dziennie. Jeśli jednak pojawiają się inne objawy, najczęściej występują:

• zawroty głowy i omdlenia,
• osłabienie,
• pogorszenie tolerancji wysiłku,
• nadmierna potliwość,
• dyskomfort w klatce piersiowej,
• duszności.

Uporczywe objawy, jak i długotrwały częstoskurcz nawrotny mogą wymagać hospitalizacji. Nawrotny częstoskurcz węzłowy, w przeciwieństwie do np. migotania przedsionków, występuje częściej u osób młodych, które nie cierpią z powodu innych chorób sercowo-naczyniowych. Arytmia ta dotyczy około 0,2 proc. populacji i częściej występuje u kobiet. Nie wykazano jednak zwiększonej częstości występowania AVNRT w ciąży.

Czytaj również: Drenaż limfatyczny – co to jest? Wskazania, przeciwwskazania, przebieg, efekty

AVNRT – diagnostyka

W trakcie badania lekarskiego stwierdza się często miarowy i szybki rytm serca. Na tym etapie może być niemożliwe odróżnienie arytmii od zwykłej tachykardii zatokowej. Jedynym charakterystycznym objawem w czasie badania fizykalnego jest tętnienie żył szyjnych, czyli tzw. objaw Brugady. Jest on spowodowany tym, że w czasie napadu kurczą się zarówno przedsionki, jak i komory. Przy zamkniętych zastawkach przedsionkowo-komorowych krew wraca więc z prawego przedsionka do naczyń żylnych.

Diagnoza w przypadku AVNRT jest stawiana na podstawie badania elektrokardiograficznego (EKG, ang. ECG). Z uwagi na napadowy charakter arytmii, jej uchwycenie w czasie wizyty u lekarza może być trudne. Stosuje się zatem 24-godzinne (lub dłuższe) badanie metodą Holtera, w czasie którego prowadzi się ciągłą rejestrację EKG.

Możliwe jest wywołanie arytmii w celach diagnostycznych, np. drogą przezprzełykową. Przy ocenie częstoskurczu w zapisie EKG ocenia się tzw. zespoły QRS. W przypadku częstoskurczu komorowego częściej są one szerokie, natomiast dla arytmii nadkomorowych, w tym AVNRT typowe są wąskie zespoły QRS.

Innym ocenianym elementem zapisu są załamki P. W prawidłowym rytmie zatokowym znajdują się one w odpowiedniej odległości przed zespołami QRS. W przypadku AVNRT, jak i rytmu węzłowego są one niewidoczne lub nieprawidłowe. Według kryteriów rozpoznania AVNRT załamki P mogą kryć się za zespołami QRS lub występować zaraz po nich. Dodatkowo czas trwania załamków P jest skrócony. Za pomocą badania EKG można także różnicować częstoskurcz nawrotny z innymi arytmiami nadkomorowymi, takimi jak: częstoskurcz przedsionkowy, zatokowy czy trzepotanie przedsionków.

AVNRT – leczenie

Jeśli częstoskurcz nawrotny nie ustępuje samoistnie, przywrócenie prawidłowego rytmu serca można uzyskać za pomocą prostych zabiegów, takich jak próba Valsalvy, masaż zatoki szyjnej lub zanurzenie twarzy w zimnej wodzie. Metody te stymulują nerw błędny do zwolnienia akcji serca.

Jeśli powyższe zabiegi okażą się nieskuteczne, stosuje się leczenie farmakologiczne. Najczęściej skuteczne są leki z grupy blokerów kanału wapniowego, m.in. werapamil czy diltiazem oraz beta-blokery, np. propranolol. Jeśli za pomocą wymienionych leków nie uda się uzyskać rytmu zatokowego, stosuje się propafenon lub flekainid.

Lekarz może zdecydować o przepisaniu pacjentowi „podręcznej” tabletki, którą chory może stosować doraźnie w przypadku wystąpienia napadu. Najczęściej jest to preparat propranololu i diltiazemu. W przeciwieństwie do arytmii nadkomorowych, takich jak migotanie i trzepotanie przedsionków, w przypadku AVNRT nie stosuje się kardiowersji do przerwania napadu.

Jeśli częstoskurcz jest źle tolerowany przez pacjenta lub powoduje istotne pogorszenie wydolności serca, zalecaną metodą leczenia jest ablacja. Jest to inwazyjny zabieg polegający na usunięciu połączenia wywołującego arytmię. Zabieg jest skuteczny w prawie 100 proc. Z tego powodu jest on również zalecany osobom, które chcą pozbyć się częstoskurczu bez konieczności stosowania leków. U 1 na 100 pacjentów może jednak dojść do powikłania jakim jest blok węzła AV, który wymaga wszczepienia rozrusznika.

AVNRT nie ma groźnych powikłań ani nie stanowi zagrożenia dla życia. Powtarzające się napady mogą jednak uprzykrzać życie chorego.