Skręcenie kolana – przyczyny, objawy, badania, leczenie, rekonstrukcja, rehabilitacja, powikłania

Urazy kolana i więzadeł kolanowych

Wzrastająca aktywność fizyczna społeczeństwa oraz wydłużanie się okresu życia powoduje, że 30 proc. wszystkich urazów stawów dotyczy właśnie stawu kolanowego. Przyczyną wrażliwości kolana jest w jego przypadku brak osłony mięśniowej i zabezpieczenie jedynie spłaszczoną kością – rzepką.

Skręcenie kolana oznacza naderwanie (częściowe uszkodzenie) lub zerwanie (całkowite uszkodzenie) jego więzadeł. Urazy więzadeł kolana są dość powszechne i niestety poważne. Najczęściej dochodzi do nich: podczas uprawiania sportu (bieganie, sporty zimowe) przy zmniejszaniu prędkości, lądowaniu po skoku, nagłym zatrzymaniu i obrocie na nodze lub nawet w trakcie codziennej aktywności, jak wsiadanie lub wysiadanie do i z samochodu czy porządki domowe.

To też może Cię zainteresuje: Uszkodzenie łąkotki – przyczyny, objawy, leczenie

Skręcenie stawu kolanowego – przyczyny

Przyczynami skręcenia kolna są urazy oraz przeciążenia spowodowane nadmierną lub niewłaściwą aktywnością fizyczną bądź brakiem przygotowania do niej. W wyniku urazu może dojść do uszkodzenia i naderwania więzadeł, które opisano poniżej.

Sprawdź również: Ból kolana – co robić, jakie badania?

Więzadło ACL – uszkodzenie więzadła krzyżowego przedniego

Więzadło krzyżowe przednie ACL znajduje się w środkowej części kolana i odpowiada za stabilizację i ochronę stawu kolanowego w ruchach przód-tył. Jest ono najczęściej zrywane i do uszkodzenia dochodzi w wyniku gwałtownego ruchu skrętnego lub przeprostnego stawu. Urazowi ACL często towarzyszą uszkodzenia innych struktur: chrząstki stawowej, lub łąkotek.

Więzadło krzyżowe tylne (PCL)

Więzadło PCL (krzyżowe tylne) znajduje się również wewnątrz stawu i zapobiega wysuwaniu się piszczeli spod kości udowej ku tyłowi oraz hamuje krańcowe ruchy wyprostu i zginania. Mechanizm urazu polega najczęściej na silnym uderzeniu w przednią powierzchnię głowy piszczeli i forsownym jej przesunięciu. Zdarzenia takie mają miejsce podczas wypadków komunikacyjnych, kiedy kolano kierowcy lub pasażera obok uderza o konsolę auta.

Zobacz też: Ból kostki – przyczyny bólu w kostce, sposoby leczenia i rehabilitacji

Więzadło MCL

MCL (poboczne piszczelowe) jest grubym, szerokim i wytrzymałym więzadłem po wewnętrznej stronie kolana. Zabezpiecza stawy kolanowe przed nadmiernym odchylaniem się do wewnątrz, czyli koślawieniem. Nawet całkiem poważne uszkodzenia goją się najczęściej dobrze wskutek leczenia nieoperacyjnego.

Poboczne strzałkowe więzadło LCL

LCL (poboczne strzałkowe) znajduje się po zewnętrznej stronie stawu. Zapobiega nadmiernemu szpotawieniu, czyli odchylaniu się stawu na zewnątrz.

Skręcenie kolana – objawy

Skręcone kolano daje różne subiektywne objawy. Zaliczamy do nich ostry ból stawu; mamy też do czynienia z szybko narastającym obrzękiem i opuchlizną. Powstaje krwiak na skórze. Wydzielana zostaje nadmierna ilość płynu stawowego, przez co dochodzi do wysięku (potocznie mówi się o wodzie w kolanie).

Inne objawy skręconego stawu kolanowego to:

• przeskakiwanie w stawie,
• trzaskanie w kolanie,
• ból przy obciążaniu stawu kolanowego,
• wrażenie „uciekania” kolana i niestabilności.

Chory odczuwa dyskomfort, a jego poruszanie się jest niepewne z obawy przed wystąpieniem bólu kolana przy chodzeniu.

Jakie badania na kolana wykonać, by rozpoznać skręcenie?

Jak rozpoznać, że staw kolanowy jest skręcony? Lekarz powinien choremu postawić diagnozę na podstawie wywiadu, badania klinicznego i ewentualnych badań diagnostycznych. Zdjęcie RTG pozwoli wykluczyć ewentualne złamania śródstawowe, a badanie USG oraz rezonans magnetyczny pozwolą zobrazować uszkodzenie więzadeł.

Jeśli przypadek jest trudny do zdiagnozowania, trzeba rozszerzyć zakres badań o artroskopowe badanie stawu. Polega ono na wprowadzeniu do wnętrza stawu, poprzez niewielkie nacięcia w jego okolicy, urządzenia zwanego artroskopem. Po podaniu roztworu soli fizjologicznej możliwe jest dokładne obejrzenie stawu i – w razie konieczności – wykonanie zabiegu chirurgicznego poprzez wprowadzenie miniaturowych narzędzi chirurgicznych.

Skręcone kolano – leczenie

Wczesne zgłoszenie się do specjalisty pozwala na szybkie zaopatrzenie urazu oraz często na powstrzymanie rozwoju dodatkowych uszkodzeń. Podjęcie właściwego leczenia w przypadku uszkodzeń więzadeł kolana jest decyzją złożoną, będącą wypadkową stopnia jego uszkodzenia oraz wieku pacjenta, poziomu jego aktywności fizycznej, oczekiwań i pozostałych uwarunkowań zdrowotnych.

Leczenie zachowawcze stosuje się w przypadku niewielkiego urazu więzadła i polega na usunięcie krwiaka, unieruchomieniu kolana za pomocą ortezy stabilizującej, unikaniu sytuacji mogących podrażnić chory staw i stosowaniu rehabilitacji.

Niektórzy specjaliści twierdzą, że zawsze można podjąć próbę leczenia nieoperacyjnego z wykorzystaniem fizjoterapii kolana. Jej celem jest stosowanie zabiegów ułatwiających zrost więzadła, a następnie intensywny trening wzmacniający mięśnie oraz inne stabilizatory stawu kolanowego.

Część pacjentów jest w stanie osiągnąć funkcjonalną stabilność uszkodzonego stawu, ale powrót do pełnej aktywności fizycznej (szczególnie w przypadku sportowców) jest raczej niemożliwy.

Jeżeli takie postępowanie nie doprowadzi do satysfakcjonującej dla pacjenta sprawności, pozostaje jedynie operacyjna rekonstrukcja więzadła kolana. Wskazaniem do niej jest również nawracające uczucie „uciekania” kolana, które może spowodować uszkodzenia chrząstki i łąkotek. Również jeśli doszło do połączonego uszkodzenia dwóch więzadeł, wdrożenie leczenia operacyjnego jest konieczne.

Artroskopia – rekonstrukcja kolana – operacja więzadła

Niektórzy specjaliści twierdzą, że jedynym skutecznym sposobem poprawy stanu czynnościowego pacjenta po kontuzji więzadła stawu kolanowego jest jego operacyjna rekonstrukcja, czyli odtworzenie. Odbywa się ona za pomocą artroskopii stawu kolanowego. Do odtworzenia uszkodzonego odcinka więzadła pobiera się fragment ścięgna mięśnia półścięgnistego, smukłego, więzadła rzepki lub rozcięgna mięśnia czworogłowego.

Czasem stosuje się przeszczepy wykonane z tworzyw sztucznych lub z materiału uzyskanego od dawcy z banku tkanek. Często uszkodzeniu więzadła towarzyszą uszkodzenia innych struktur, np. łąkotki, chrząstki stawowej czy chonodromalacja rzepki, a wówczas wykonuje się ich naprawę bądź je usuwa.

Po usunięciu uszkodzonych fragmentów więzadła umieszcza się w jego miejscu przeszczep. Istnieje szeroka gama implantów stabilizujących przeszczep: metalowych lub materiałów biowchłanialnych. Następnie płucze się staw kolanowy solą fizjologiczną, zakłada się dren ssący i szwy na rany oraz opatrunek.

Czytaj również: Zwichnięcie rzepki – przyczyny, objawy, badania, leczenie, operacja, rehabilitacja, powikłania

Rehabilitacja kolana po skręceniu

Naprawa operacyjna uszkodzonych więzadeł krzyżowych jest tylko krótkim etapem leczenia. Równie ważny i niezastąpiony jest dłuższy okres usprawniania po zabiegu. Wymaga on od pacjenta dużego zaangażowania i determinacji. Przywrócenie zadowalającej sprawności jest możliwe przy pomocy dobrze wykwalifikowanego fizjoterapeuty.

Rehabilitacja kolana powinna uwzględniać:

• zabezpieczenie kończyny ortezą o regulowanym zakresie ruchów stawu kolanowego; zwiększanie kąta zgięcia w stabilizatorze uzależnione jest od tempa ustępowania objawów; decyzja o zdjęciu ortezy należy do lekarza prowadzącego i najczęściej podejmowana jest około 6. tygodnia po operacji;
• naukę chodu o kulach bez obciążania chorej kończyny, od 4. tygodnia można zostawić pacjenta z jedną kulą i powoli uczyć go obciążać kończynę operowaną;
• fizykoterapię – ważne są zabiegi działające przeciwbólowo i regeneracyjnie; w celu przeciwbólowym i zmniejszenia obrzęku oraz ciepłoty stawu stosuje się krioterapię, czyli leczenie zimnem; z zabiegów regeneracyjnych, które mogą przyspieszyć gojenie, zaleca się: pole magnetyczne, laseroterapię i ultradźwięki; w celu wzmocnienia osłabionych mięśni stawu kolanowego można zastosować elektrostymulację prądami małej częstotliwości;
• kinezyterapię – w początkowym etapie rehabilitacji najlepiej wykonywać z terapeutą delikatne ćwiczenia po urazie kolana bez obciążania: w odciążeniu na podwieszkach, izometryczne, rozciągające, pobudzające stymulację nerwowo-mięśniową; stopniowo wprowadza się ćwiczenia oporowe wzmacniające siłę, poprawiające stabilizację, elastyczność tkanek miękkich oraz propriocepcję (czyli czucie stawu w przestrzeni); na końcu stosujemy ćwiczenia całej kończyny dolnej, zwiększające siłę, kontrolujące ruch i pracę na nierównym podłożu; ostatnim elementem jest trening funkcjonalny, obejmujący wykonywanie ćwiczeń dynamicznym w pełnym obciążeniu (biegi, skoki);
• masaż tkanek głębokich oraz blizny pooperacyjnej;
• mobilizację rzepki kolana;
• kinesiotaping, czyli plastrowanie, które polega na oklejeniu stawu kolanowego specjalnymi elastycznymi plastrami; plastry mają działanie sensoryczne poprawiające funkcjonowanie lokalne stawu; dzięki odpowiedniej aplikacji na staw kolanowy plastry zapewnią lepszą stabilizację, usprawnią procesy gojenia oraz zmniejszą ryzyko kontuzji podczas aktywności fizycznej.

Pacjenci często pytają, jak długo trwa leczenie skręconego kolana. Po odtworzeniu wystarczającej siły mięśniowej, zakresu ruchów i funkcjonalnej stabilności stawu pacjent wraca do pełnej aktywności fizycznej średnio po 8 miesiącach rehabilitacji.

Skręcenie stawu kolanowego – powikłania

Nieodpowiednie leczenie chorego kolana może mieć niestety nieprzyjemne i poważne powikłania. Mogą do nich również prowadzić zbyt wysokie oczekiwania pacjentów i zbyt wczesne obciążanie chorej nogi.

Powikłania nogi skręconej w kolanie obejmują:

• dodatkowe uszkodzenia innych elementów stawu (chrząstki stawowej, łąkotek),
• chondromalację rzepki (rozmiękanie jej chrząstki),
• przewlekłą niestabilność kolana (stawu kolanowego), tj. dyskomfort, uczucie uciekania nogi, niepewność przy chodzeniu,
• szybsze powstawanie zmian zwyrodnieniowych stawu kolanowego,
• zerwanie przeszczepu.

Ważne jest utrzymywanie sprawności fizycznej na optymalnym poziomie. Często zdarzają się ponowne kontuzje kolana z powodu przeciążenia lub niedostatecznego przygotowania do pewnych aktywności fizycznych. Trzeba więc im zapobiegać, a tym samym ograniczać ich skutki. W momencie wystąpienia lekkich dolegliwości bólowych, pojawiających się w obrębie stawu, wskazana jest wizyta u specjalisty.