Zespół HELLP – objawy, powikłania, diagnostyka, leczenie

Co to jest zespół HELLP?

Istnieje wciąż wiele pytań odnośnie zespołu HELLP, ponieważ przyczyny tego schorzenia nadal nie są jasne. Zespół HELLP może być powiązany ze stanem przedrzucawkowym. Bywa jednak, że nie obserwuje się stanu przedrzucawkowego, a mimo to, zespół HELLP i tak się pojawia na jakimś etapie ciąży lub po porodzie. Bywa też, że lekarze rozpoznają zespół HELLP zbyt późno. Pojawia się on bowiem u nielicznej grupy kobiet.

Zespół HELLP – skąd wzięła się nazwa?

Nazwa zespołu HELLP pochodzi od pierwszych liter najbardziej charakterystycznych objawów.

Mianowicie mowa tutaj o:

• H – hemoliza, czyli rozpad czerwonych krwinek,
• EL – elevater liver enzym, czyli podwyższony poziom enzymów wątrobowych,
• LP – low platelets counts– czyli niska liczba płytek krwi.

Zespół HELLP – z czym można go pomylić?

U około 4-12 % kobiet, u których zdiagnozowano stan przedrzucawkowy, rozwinie się zespół HELLP. Zespół HELLP bywa najczęściej mylony z:

• żółtaczką,
• zapaleniem pęcherzyka żółciowego,
• zakrzepowym zapaleniem żył.

Jak objawia się zespół HELLP?

Zespół HELLP, tak jak każda inna jednostka chorobowa, ma kilka objawów. Niekiedy mogą one być mylone, co sprawia, że zespół HELLP bywa trudny do wykrycia. Dopiero badania laboratoryjne mogą potwierdzić czy ma się faktycznie do czynienia z zespołem HELLP.

Najczęściej u pacjentek z zespołem HELLP dochodzi do:

• obrzęków,
• zaburzenia widzenia,
• podwyższonego ciśnienia krwi,
• białkomoczu.

W przypadku zespołu HELLP obserwuje się także:

• tkliwość brzucha,
• ból brzucha w górnej części po stronie prawej,
• osłabienie ciężarnej,
• nudności i wymioty,
• ból głowy.

Jak wykryć zespół HELLP?

Ponieważ zespół HELLP jest trudny do wykrycia, a objawy mogą wiązać się z innymi chorobami, lekarz mający przypuszczenia powinien zlecić odpowiednią ilość badań. Do najistotniejszych należą:

• ocena parametrów krwi,
• ocena funkcji wątroby,
• badanie ogólne moczu.

Każda ciężarna, która regularnie korzysta z badań ginekologicznych, przynajmniej raz w miesiącu powinna badać krew.

Zespół HELLP – kiedy może wystąpić?

Najczęściej zespół HELLP występuje w 3 trymestrze ciąży. Niezwykle rzadko uaktywnia się we wcześniejszym etapie ciąży. Natomiast warto pamiętać, że zespół HELLP może się pojawić na każdym etapie ciąży, a także po porodzie.

Objawy zespołu HELLP mogą pojawiać się do 7 dni po porodzie. Dlatego niezwykle istotna jest obserwacja matki po porodzie w szpitalnych oddziałach położniczych. Pobyt w szpitalu po porodzie to zazwyczaj około 2-3 dni, w zależności od rodzaju porodu. W tym czasie położne mierzą codziennie ciśnienie tętnicze krwi, a na zlecenie lekarskie pobiera się krew i mocz na badania.

Które kobiety są najbardziej narażone na zespół HELLP?

Dla lekarzy, zespół HELLP wciąż jest zagadką. Jednakże częściej ten stan dotyka kobiety, które mają stan przedrzucawkowy, a także PIH, czyli nadciśnienie tętnicze indukowane ciążą.

Poniższe czynniki mają wpływ na wzrost ryzyka wystąpienia zespołu HELLP:

• zespół HELLP w poprzedniej ciąży (19-27 % większa szansa na pojawienie się zespołu HELLP w obecnej ciąży),
• wiek matki powyżej 25 lat,
• ciąża mnoga,
• rasa biała.

Jak leczyć zespół HELLP?

Główne postępowanie w leczeniu zespołu HELLP to zapewnienie bezpieczeństwa dla kobiety i dziecka. Jeżeli stan matki się pogarsza, to najlepszym rozwiązaniem jest ukończenie ciąży. Zapobiega to złemu rokowaniu dla mamy i jej dziecka. Większość objawów zespołu HELLP ustaje po około 2-3 dniach od porodu. Jeżeli wiek ciąży jest niższy niż 34 tygodnie, to lekarze przygotowują płuca dziecka przed porodem. Podaje się wtedy zazwyczaj sterydy, które przyspieszają dojrzewanie płuc dziecka. Działanie takie ma zapewnić jak najlepszą kondycję dziecka po porodzie.

Pacjentkom z zespołem HELLP do momentu porodu zaleca się:

• odpoczynek w warunkach szpitalnych – zazwyczaj na oddziale patologii ciąży,
• wnikliwe monitorowanie matki i dziecka,
• terapię kortykosterydami dla szybszego rozwoju płuc dziecka,
• wlew kroplowy z magnezem – co ma zapobiec wystąpieniu drgawek,
• transfuzję krwi – jeżeli liczba płytek zaczyna się obniżać,
• monitoring płodu – w tym badanie USG, KTG, NST.

Jeżeli wiek ciąży odpowiada 34 tygodniowi, a objawy zespołu HELLP nasilają się, to konieczne jest ukończenie ciąży.

Poród a zespół HELLP

W przeszłości u kobiet, u których wykryto zespół HELLP najczęściej stosowało się cięcie cesarskie. Natomiast najnowsze rekomendacje mówią o tym, iż kobiety z zespołem HELLP, które są w 34 tygodniu ciąży i mają dojrzałą szyjkę macicy do porodu, powinny zostać poddane próbie porodu naturalnego. Oczywiście jeżeli czynność sama się nie wyzwala, to należy indukować poród oksytocyną.

Zespół HELLP nie jest wskazaniem do automatycznego wykonania cięcia cesarskiego. Niekiedy więcej komplikacji może wystąpić w czasie operacji aniżeli w czasie porodu naturalnego. Szczególna obawa dotyczy zaburzonej czynności płytek krwi, które odpowiedzialne są za krzepnięcie.

Ryzyko i komplikacje wynikające z syndromu HELLP

Jeżeli zespół HELLP nie zostanie zdiagnozowany poprawnie, może być bardzo niebezpieczny dla życia matki i jej dziecka.

Do najbardziej niebezpiecznych powikłań zespołu HELLP zaliczyć można:

• przedwczesne odklejenie się łożyska,
• zespół wykrzepiania DIC,
• zaburzenia oddychania u matki,
• zaburzenia oddychania u dziecka,
• zaburzenia funkcji wątroby,
• transfuzję krwi,
• zaburzenia wzrostu wewnątrzmacicznego (IUGR).

Umieralność okołoporodowa wynosi około 1,1%. Powikłania dotyczące noworodka to ok. 10-60% w zależności od ilości czynników.

W związku z tym, iż nie są znane przyczyny zespołu HELLP, nie ma jednoznacznej metody zapobiegania. Bardzo ważna w tym przypadku jest wczesna diagnostyka zespołu HELLP.