IUGR (wewnątrzmaciczne zahamowanie wzrostu płodu) – przyczyny, objawy, leczenie, zapobieganie

IUGR – przyczyny

Bardzo ważnym aspektem jest znalezienie przyczyny problemu w chwili diagnozy IUGR. Ustalenie przyczyny zaburzeń wzrastania płodu daje możliwość złagodzenia jej wpływu na rozwijający się płód, a co za tym idzie na jego prawidłowy rozwój. Nie zawsze jest to jednak możliwe, pomimo badań diagnostycznych nie zawsze udaje wykryć się powód wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu.

Przyczyny IUGR można podzielić na cztery grupy:

• czynniki płodowe – zakażenie, choroby serca, wady, zaburzenia chromosomalne, ciąża wielopłodowa;
• czynniki matczyne – choroby układu krążenia, nadciśnienie tętnicze, choroby nerek, kwasica, niedokrwistość, podwyższona temperatura ciała, cukrzyca, palenie tytoniu, spożywanie alkoholu, narkotyki, nieprawidłowe przyjmowanie leków, niski status społeczny, czynnik immunologiczny (zespół antyfosfolipidowy),
• czynniki łożyskowe – przedwczesne oddzielenie łożyska, zapalenie, torbiele łożyska, zakrzepica, nieprawidłowy przyczep pępowiny,
• czynniki maciczne – zaburzenia przepływu krwi, mięśniaki, zaburzenia tkanki łącznej, nieprawidłowa budowa macicy.

IUGR – rozpoznanie

Jeżeli w badaniu ginekologicznym wysokość dna macicy nie odpowiada tygodniowi ciąży, może być to znak występowania ograniczonego wzrostu wewnątrzmacicznego płodu. W takim przypadku rozstrzygającym badaniem jest ultrasonografia. Zalecane jest powtarzanie takiego badania co kilka tygodni, aby określić dynamikę nieprawidłowego wzrastania płodu. Przed ostatecznym dokonaniem rozpoznania IUGR, należy bardzo precyzyjnie określić wiek ciążowy na podstawie daty ostatniej miesiączki, pierwszego badania USG oraz pierwszych ruchów płodu. W obrazie klinicznym dominuje zaburzenie wzrastania płodu, natomiast pozostałe objawy związane są ze schorzeniem podstawowym (np. cukrzyca, niewydolność nerek czy nadciśnienie tętnicze).

Postacie zahamowania wewnątrzmacicznego wzrostu płodu

IUGR dzieli się na dwie postaci, w zależności od tego, w którym okresie trwania ciąży zadziałał czynnik zaburzający prawidłowy rozwój dziecka:

• typ symetryczny – zwykle rozpoczyna się we wczesnym kresie ciąży (w pierwszym trymestrze ciąży, okresie kształtowania narządów), przyczyną może być ciąża mnoga, zakażenia wewnątrzmaciczne czy alkoholizm. Proporcjonalny niedobór masy ciała, który równomiernie dotyczy całego ciała dziecka, tj.: obwód główki, obwód brzucha oraz wymiar kości długich;
• typ asymetryczny – tego typu zaburzenia wewnątrzmacicznego (II lub III trymestr ciąży, większość narządów dziecka jest już wykształconych i w tym okresie dojrzewają) wzrastania płodu zaczyna się zwykle w drugiej połowie ciąży. Przyczyną może być zwłaszcza nie leczona lub źle leczona cukrzyca ciężarnych, niedożywienie ciężarnej lub nadciśnienie tętnicze. Obwód brzuszka ulega wyraźniejszemu zmniejszeniu niż obwód główki.

IUGR – leczenie

Brak jest standardowego sposobu leczenia zaburzenia wzrastania płodu. Lekarze poszukują przyczyny wystąpienia IUGR, głównym celem terapii jest zlikwidowanie czynnika sprawczego. Skrupulatne badania diagnostyczne ciężarnej oraz monitorowanie dalszego rozwoju dziecka poprzez wykonanie badań USG z dopplerowskim badaniem przepływów naczyniowych oraz KTG wykonywane są poprzez lekarzy.

Zadaniem przyszłej mamy jest liczenie ruchów płodu, dbanie o zdrowy tryb życia, odpoczynek, prawidłową dietę oraz przyjmowanie zaleconych leków. Ciężarna powinna zrezygnować z zażywania wszelkich używek w czasie ciąży. Przebieg ciąży wymaga szczególnego nadzoru poprzez zespół specjalistów, ze względu na często obserwowane zjawisko obumarcia płodu po 36 tygodniu trwania ciąży.

Zespół medyczny opiekujący się ciężarną, w zależności od dalszego przebiegu ciąży oraz po rozważeniu wszelkich za i przeciw, podejmuje decyzję o terminie oraz sposobie ukończenia ciąży. Podczas podejmowania takiej decyzji należy rozważyć, co jest bardziej korzystne dla dziecka: utrzymanie ciąży do początkowo wyznaczonego terminu porodu pomimo wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu czy wcześniejsze ukończenie ciąży.

IUGR a rozwój dziecka

Dziecko z rozpoznanym wewnątrzmacicznym zahamowaniem wzrostu płodu powinno urodzić się w specjalistycznym szpitalu, aby zaraz po porodzie mogło być pod opieką specjalistów oraz, w miarę potrzeby, skorzystać ze specjalistycznego sprzętu medycznego. Miejsce porodu jest bardzo ważne, ponieważ dzieci ze zdiagnozowaną hipotrofią płodu są w większym stopniu narażone na niedotlenienie okołoporodowe. U takich noworodków częściej obserwuje się wystąpienie niedotlenienia, kwasicy oraz hipoglikemii.

Dalszy rozwój dziecka jest uzależniony od przyczyny wystąpienia IUGR. Rozwój dzieci pochodzących z takich ciąż może być opóźniony, zarówno pod względem fizycznym jak i intelektualnym. W większości przypadków dziecko dogania wzrostem swoich rówieśników w ciągu kilku miesięcy, bądź najpóźniej kilku lat.

Profilaktyka wewnątrzmacicznego zahamowania wzrostu płodu

Istotnym elementem profilaktyki IUGR jest zapobieganie oraz eliminowanie czynników prowadzących do jej powstania, np. nadciśnienia tętniczego, cukrzycy, palenia tytoniu, spożywania alkoholu, zakażeń, niedokrwistości.