Obrzęki w ciąży – przyczyny, objawy, leczenie

Dlaczego w ciąży tworzą się obrzęki?

Do powstania obrzęków w czasie ciąży przyczynia się nadmierne zatrzymywanie wody w organizmie kobiety ciężarnej. Zapasy gromadzonej wody w tkankach mają chronić ciężarną przed ewentualną stratą płynów ustrojowych. Wraz z rozwojem płodu i powiększaniem się macicy dochodzi do ucisku naczyń krwionośnych w miednicy. Jednym z tych naczyń jest żyła główna dolna, do której spływa krew z naczyń krwionośnych kończyn dolnych.

Ucisk na to naczynie powoduje spowolnienie przepływu krwi z tej żyły do serca. W wyniku wzrostu ciśnienia, spowodowanego zastojem krwi, dochodzi do przechodzenia nadmiaru wody. Pojawiają się obrzęki w okolicy kostek oraz stóp. Wraz z zaawansowaniem ciąży obrzęki mogą się nasilać i dotyczyć również dłoni. Obrzęki są najbardziej widoczne pod wieczór i wraz z nocnym odpoczynkiem powinny ulec zmniejszeniu.

Powstawaniu obrzęków w ciąży sprzyja również:

• zwiększona ilość krwi krążącej w organizmie ciężarnej;
• zbyt długie przebywanie ciężarnej w pozycji stojącej lub siedzącej;
• nieprawidłowa dieta oraz szybki przyrost masy ciała;
• wysoka temperatura, w szczególności letnie upały.

Przeczytaj też: Jak należy dbać o higienę w ciąży?

Kiedy obrzęki w ciąży są groźne?

Najczęściej obrzęki w ciąży tworzą się u kobiet rodzących po raz pierwszy lub w przypadku ciąż mnogich. Jednak nie zawsze są one fizjologiczne i mogą świadczyć o poważnym schorzeniu.

W przypadku, gdy obrzęki nie ustępują po dłuższym odpoczynku lub obrzęk dotyczy innych obszarów ciała niż dłonie i stopy, zwłaszcza okolicy twarzy czy podbrzusza, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Objawy te, wraz z nadciśnieniem i białkomoczem, mogą świadczyć o poważnym zagrożeniu jakim jest gestoza ciężarnych, inaczej zwana zatruciem ciążowym.

Jest to schorzenie wymagające interwencji lekarskiej oraz często hospitalizacji. Oprócz obrzęków w gestozie mamy do czynienia również z nadciśnieniem i białkomoczem. Konsekwencje zatrucia ciężarnych są poważne zarówno dla matki jak i płodu – może to doprowadzić do porodu przedwczesnego, przedwczesnego odklejenia się łożyska, niedotlenienia płodu czy zaburzenia rozwoju dziecka.

Zobacz też: Alergia w ciąży – jak leczyć?

Nieprzestrzeganie zaleceń lekarskich może doprowadzić do rozwoju stanu przedrzucawkowego i rzucawki, czyli bezpośredniego stanu zagrożenia życia. Dlatego niezwykle ważne jest przestrzeganie wizyt kontrolnych, w trakcie których wykonuje się badania mające na celu wczesne wykrycie nieprawidłowości. Po urodzeniu obrzęki powinny ustąpić, a nadmiar wody zostaje wchłonięty do naczyń krwionośnych i przefiltrowany przez nerki.

Choroby mogące powodować obrzęki, niezwiązane bezpośrednio z istnieniem ciąży i mogące wystąpić również u kobiet niebędących w ciąży oraz mężczyzn, to między innymi:

• działania niepożądane leków,
• niedobór białka,
• niedoczynność tarczycy,
• niewydolność serca,
• niewydolność wątroby,
• zespół nerczycowy.

Należy pamiętać, że wszystkie obrzęki występujące poza granicą podudzi, a szczególnie na twarzy oraz takie, które narastają szybko, należy zgłosić lekarzowi. Łatwą metodą do określenia, czy obrzęk narasta szybko, jest codzienne ważenie się.

Zobacz też: Seks w czasie ciąży

Jak sobie z radzić z obrzękami?

Co robić, gdy na stopach zaczną pojawiać się obrzęki? Aby załagodzić związane z obrzękami dolegliwości:

• należy unikać długiego stania lub siedzenia, gdyż utrudniony przepływ krwi w żyłach przy długim staniu powoduje nasilenie się obrzęków. Jeżeli praca kobiety wymaga stania lub siedzenia w jednej pozycji, należy w miarę możliwości jak najczęściej robić przerwy na rozruszanie się;
• należy pozwolić nogom na odpoczynek w ciągu dnia. Można w tym celu unieść nogi do góry, opierając je o krzesło lub podnóżek – wysokie uniesienie kończyn przyniesie ulgę opuchniętym stopom. Dobrze jest także odpoczywać leżąc na lewym boku, z poduszką włożoną pomiędzy nogi;
• w ciągu dnia warto zmieniać pozycje ciała: wstawać, ruszać się, gimnastykować, pływać, spacerować. Codzienna aktywność fizyczna, w miarę możliwości danej kobiety, ma duże znaczenia dla łagodzenia dolegliwości spowodowanych obrzękami;
• w podróży ciężarne muszą pamiętać o konieczności robienia krótkich przerw na rozruszanie się. Przynajmniej raz na dwie godziny warto wstać, przejść się, unieść nogi do góry, poruszać stopami;
• ważne są także luźne skarpetki i odpowiednie obuwie, które powinno być wykonane z naturalnych materiałów, przewiewne, nieuciskające i najlepiej na niskim obcasie. W domu najlepiej chodzić na bosaka, by dać stopom odpocząć od uciskającego obuwia;
• opuchnięte stopy warto schładzać, stosując żele chłodzące lub zimne okłady. Przynoszą dużą ulgę, pomagając ciężarnej łagodzić dolegliwości związane z opuchlizną;
• należy pamiętać, że w ciąży bardzo istotne jest odpowiednie nawodnienie organizmu poprzez wypijanie odpowiednich ilości wody;
• obrzęki mogą pojawiać się także z powodu nadmiernego spożywania soli – warto więc ograniczyć sól w codziennej diecie (nie wykluczając jej jednak całkowicie z jadłospisu).

Zobacz też: Ciśnienie krwi w ciąży – jakie powinno być?

Obrzęki w ciąży – kiedy należy zgłosić się do lekarza?

O pojawieniu się obrzęków, nawet tych łagodnych i ustępujących po nocnym odpoczynku, należy poinformować lekarza prowadzącego na wizycie kontrolnej. Jednakże wystąpienie jednego lub kilku spośród niżej wymienionych objawów może świadczyć o współwystępującej patologii i powinno być jak najszybciej skonsultowane z lekarzem:

• gwałtowny przyrost masy ciała, powyżej 1,5-2 kilogramów w ciągu tygodnia;
• szybkie tempo nasilania się obrzęków lub nieustępowanie obrzęków po nocnym odpoczynku;
• pojawienie się obrzęków nie tylko stopach, ale i obrzęków na dłoniach, twarzy, powiekach;
• białkomocz, czyli pojawienie się białka w moczu – nie jest to widoczne gołym okiem, ale wychodzi w laboratoryjnej analizie moczu, która w każdej ciąży powinna być regularnie zlecana przez lekarza prowadzącego;
• wysokie ciśnienie tętnicze: ciśnienie skurczowe przekraczające 140 mmHg lub ciśnienie rozkurczowe przekraczające 90 mmHg;
• bóle głowy i oczu;
• bóle brzucha, nudności, wymioty.

Wystąpienie wyżej wymienionych objawów powinno być dla kobiety sygnałem ostrzegawczym, wymagającym szybkiej konsultacji z lekarzem – mogą to być symptomy stanu przedrzucawkowego.

Kontrolowanie obrzęków w ciąży

Ciężarne, u których występują obrzęki, powinny codziennie kontrolować umiejscowienie i rozmiar obrzęków, wagę ciała, ciśnienie tętnicze oraz zwracać uwagę na wszelkie inne pojawiające się dolegliwości, takie jak bóle głowy czy brzucha. Ważenie powinno odbywać się rano, o tej samej godzinie, w tych samych warunkach oraz na tej samej wadze. Szybki przyrost masy ciała może być pierwszym niepokojącym sygnałem, nawet jeśli wizualnie obrzęki jeszcze nie narastają. Wszystkie niepokojące symptomy powinny być zgłaszane lekarzowi prowadzącemu ciążę. Na szczęście u wielu kobiet obrzęki są fizjologicznym objawem towarzyszącym ciąży i nie stanowią żadnego zagrożenia, niemniej zawsze lepiej jest dmuchać na zimne, bo wcześnie wykryte patologie pozwalają na odpowiedni nadzór i leczenie, zapobiegając rozwojowi poważnych skutków zdrowotnych u mamy, jak i u jej dziecka.