Skoki ciśnienia – przyczyny, badania, leczenie, skutki

Nadciśnienie – przyczyna skoków ciśnienia tętniczego

Nadciśnienie tętnicze jest jedną z najczęstszych chorób występujących w populacji. Dotyka około jednej trzeciej dorosłej populacji Polski, a ilość ta wciąż rośnie. Coraz częściej dotyka coraz młodsze osoby, nieraz przed 30. rokiem życia. Jest to choroba, która przez długi czas przebiega bez żadnych objawów i jest wykrywana przypadkowo w gabinecie lekarza podstawowej opieki zdrowotnej przy okazji rutynowego pomiaru ciśnienia tętniczego. Nadciśnienie tętnicze może przebiegać bardzo różnie – zazwyczaj albo w postaci stale podwyższonych wartości albo jako ciśnienie skokowe (nadciśnienie niewyrównane).

Ciśnienie tętnicze krwi jest zależne głównie od siły skurczów mięśnia sercowego oraz od oporu stawianego przepływającej krwi przez naczynia tętnicze i żylne. Organizm posiada szereg mechanizmów regulujących, które chronią zarówno przed wysokim ciśnieniem mogącym spowodować uszkodzenia narządów oraz przed zbyt dużym spadkiem ciśnienia, które może prowadzić do niedokrwienia narządów i ich niewydolności.

Zobacz też: Niskie ciśnienie krwi – przyczyny, objawy, leczenie

Nadciśnienie tętnicze jest niezależnym czynnikiem ryzyka zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Ponieważ jest to jedna z najczęstszych chorób, należy ją jak najwcześniej rozpoznawać i w każdym przypadku leczyć.

Niższe stopnie nadciśnienia leczy się niefarmakologicznie poprzez odpowiednią dietę, redukcję masy ciała oraz regularną aktywność fizyczną, natomiast w nadciśnieniu wyższego stopnia lub nadciśnieniu z dokonanymi uszkodzeniami narządów, takich jak serce lub nerki należy włączyć odpowiednie leki, najczęściej z grupy inhibitorów konwertazy angiotensyny, blokerów receptorów beta lub leków moczopędnych.

Pacjenci zgłaszają się często do lekarza z objawem, jakim są wahania ciśnienia krwi w ciągu doby. Jakie są przyczyny nagłych wzrostów? Kiedy należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza od ciśnienia, czyli kardiologa?

Przeczytaj też: Rodzaje leków na nerwicę

Skaczące ciśnienie – co oznaczają nagłe wzrosty i wahania?

Pacjenci pytają często, jakie ciśnienie jest niebezpieczne? Prawidłowe wartości pomiaru nie powinny przekraczać 139/89 mmHg. Zagrożenie dla zdrowia i życia stanowią wartości powyżej 180/110 mmHg (mówimy wtedy o nadciśnieniu wysokim).

U dorosłych 90 proc. nadciśnienia tętniczego ma charakter idiopatyczny – oznacza to, że nie udaje się ustalić jednoznacznej przyczyny wystąpienia tej choroby. Taka postać nadciśnienia tętniczego jest spowodowana współistnieniem wielu czynników sprzyjających – środowiskowych, genetycznych, osobniczych. Pozostałe przypadki nadciśnienia to nadciśnienie tętnicze wtórne występujące w przebiegu innych chorób, najczęściej chorób nerek, wad serca lub zaburzeń hormonalnych.

Nadciśnienie zazwyczaj przebiega bezobjawowo. Z biegiem czasu u niektórych chorych pojawiają się jednak niespecyficzne objawy, które zwykle świadczą o wystąpieniu powikłań. Do sympromów tych należą: bóle głowy, zaburzenia snu, męczliwość, ból w klatce piersiowej – świadczący zwykle o kompensacyjnym przeroście mięśnia sercowego oraz pogorszeniu czynności nerek.

Przeczytaj też: Nerwica lękowa – przyczyny, objawy, leczenie

Skoki ciśnienia – przyczyny

Istotnym problemem w przebiegu choroby nadciśnieniowej są skoki ciśnienia. Wahania i nagłe zmiany tej wartości mogą przyspieszać uszkodzenie narządów.

Nawet pojedynczy wzrost ciśnienia do bardzo wysokich wartości może być przyczyną na przykład udaru mózgu. Skaczące ciśnienie nie musi świadczyć o schorzeniu, ponieważ towarzyszy również stanom, takim jak silne emocje, napady lęku czy stres.

Zobacz też: Podwyższone ciśnienie u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie

Skaczące ciśnienie – tarczyca i zaburzenia hormonalne

Specyficznym przykładem choroby wywołującej skoki ciśnienia jest guz chromochłonny nadnerczy. Jest to nowotwór lokalizujący się najczęściej w nadnerczach, który wydziela adrenalinę. Adrenalina to amina katecholowa, która powoduje zwiększenie pracy serca oraz skurcz naczyń, co prowadzi do wzrostu ciśnienia. Charakterystyczne dla guza chromochłonnego jest napadowe wydzielanie katecholamin, które prowadzi do nagłych wzrostów ciśnienia do wysokich wartości. Pojawiają się także inne objawy pobudzenia receptorów współczulnych – ból głowy, zblednięcie skóry, pocenie się, kołatanie serca, drżenie mięśniowe, uczucie rozdrażnienia.

Do innych przyczyn hormonalnych skokowego nadciśnienia należą:

• hiperaldosteronizm – spowodowany guzem (najczęściej gruczolakiem) wydzielającym aldosteron lub przerostem kory nadnerczy, która produkuje aldosteron. Aldosteron jest hormonem, który działa w kanalikach nerkowych i powoduje zatrzymywanie sodu i wody, zwiększając ciśnienie krwi.
• zespół Cushinga – w którym dochodzi do nadmiernej produkcji hormonów steroidowych kory nadnerczy, w tym hormonów mających działanie mineralokortykosteroidowe takie jak aldosteron.
• nadczynność tarczycy – w której nadmiar hormonów tarczycy (tyroksyny i trójjodotyroniny) powoduje między innymi skoki pulsu, co może prowadzić do nagłych wzrostów ciśnienia tętniczego.

Rakowiak to z kolei rodzaj nowotworu neuroendokrynnego, który wydziela szereg hormonów. Za skoki ciśnienia odpowiada serotonina, która (podobnie jak hormony tarczycy) powoduje wzrost akcji serca. Rakowiak lokalizuje się w przeróżnych miejscach w organizmie, z czym wiąże się trudność jego rozpoznawania.

Zobacz również: Jakie są przyczyny zimnych potów?

Skoki ciśnienia tętniczego a leki

Niebezpieczny skok ciśnienia może spowodować nagłe odstawienie leków przeciwnadciśnieniowych, zwłaszcza jeśli były one przyjmowane przez pacjenta przez dłuższy czas. Również nieodpowiednio dobrane leki lub zbyt małe dawki mogą być powodem skoków ciśnienia.

Skoki ciśnienia – objaw menopauzy

Zmiany hormonalne w okresie przekwitania prowadzą czasem do wystąpienia nadciśnienia u kobiet z menopauzą. Do wzrostu ciśnienia dochodzi także czasem u pań, które podczas klimakterium stsoują hormonalną terapię zastępczą (HTZ).

Skoki ciśnienia krwi – nadciśnienie wtórne

Skoki ciśnienia mogą pojawić się także w zaostrzeniach chorób przewlekłych wywołujących nadciśnienie wtórne – dla przykładu w nagłym pogorszeniu czynności nerek, w ostrym uszkodzeniu tarczycy prowadzącym do jej nadczynności, nadciśnieniu spowodowanym zwężeniem tętnicy nerkowej, zespołem Cushinga czy koarktacją aorty.

Skoki ciśnienia od kręgosłupa

Niekiedy choroby kręgosłupa łączone są z występowaniem wahań ciśnienia. Lekarz zleca niekiedy badania, np. odcinka szyjnego. Często też bóle z tyłu głowy brane są za objaw problemów z plecami, jednak tak naprawdę mogą oznaczać nadciśnienie tętnicze.

Skoki ciśnienia i pulsu na tle nerwowym

Również nerwcia serca może prowadzić do wahań ciśnienia krwi. U chorego występuje szybkie i niemiarowe bicie serca, a niekiedy również mamy do czynienia z wysokim pulsem. Pacjent z atakami paniki lękowej czy nerwicy może zgłaszać objaw, jaki stanowią skoki ciśnienia na tle nerwowym.

Skoki ciśnienia w nocy lub wieczorem

Nagłe wzrosty ciśnienia o charakterze napadowym późnym wieczorem lub nocą mogą sugerować tzw. nadciśnienie pierwotne, czyli takie, które wystepuje bez uchwytnej przyczyny chorobowej, bądź guza chromochłonnego wspomnianego wcześniej.

Nagłe skoki ciśnienia – jakie badania wykonać?

Ważnym elementem niezbędnym przy rozpoczynaniu leczenia skoków nadciśnienia jest właściwe rozpoznanie choroby wywołującej. W przypadku nadciśnienia tętniczego wtórnego w prawidłowym rozpoznaniu pomocne są np. oznaczenia hormonów i ich metabolitów we krwi i moczu oraz hormonalne testy stymulacyjne.

W przypadku rozregulowanego ciśnienia krwi należy wykonać szereg badań obrazowych począwszy od RTG klatki piersiowej i USG jamy brzusznej czy tarczycy do tomografii komputerowej i rezonansu magnetycznego.

Inne specjalistyczne badania na skoki ciśnienia tętniczego to na przykład badanie endoskopowe przewodu pokarmowego z biopsją w celu wykrycia rakowiaka.

Skoki ciśnienia – jak obniżyć i co robić?

Leczenie skokowego nadciśnienia tętniczego sprowadza się do leczenia przyczyny skoków. W przypadku gruczolaka kory nadnerczy wydzielającego aldosteron lub inne hormony steroidowe oraz leki blokujące receptory dla aldosteronu (na przykład spironolakton) wykonuje się zabieg chirurgiczny, podczas którego zostaje on usunięty. W przypadku zespołu Cushinga przed operacją można stosować inhibitory steroidogenezy, takie jak ketokonazol.

W przypadku nadczynności tarczycy, która jest przyczyną skaczącego ciśnienia krwi leczeniem z wyboru jest stosowanie leków tyreostatycznych (hamujących syntezę hormonów tarczycy).

Rakowiak o znanej lokalizacji wymaga chirurgicznego usunięcia. Ze względu na występujący różny stopień złośliwości oraz dawanie przerzutów, w użyciu jest także terapia systemowa – radioterapia lub chemioterapia.

Wahania ciśnienia – skutki i powikłania

Po wykluczenia wtórnej postaci nadciśnienia tętniczego należy zweryfikować stosowaną farmakoterapię i w razie potrzeby zwiększyć dawki leków lub zmienić lek na inny. Należy zawsze pouczyć pacjenta, że nie powinien samowolnie odstawiać leków na nadciśnienie, nawet jeśli w domowych pomiarach wartości ciśnienia będą prawidłowe. Osoby, które zauważą u siebie duże wahania ciśnienia tętniczego powinny unikać dużego wysiłku fizycznego.

Trzeba zwracać uwagę na takie objawy jak napadowe blednięcie skóry, skoki ciśnienia i pulsu. Objawy te mogą sugerować istnienie opisywanego guza chromochłonnego nadnerczy, który stanowi wskazania do specjalistycznego leczenia. W przypadku nadciśnienia wtórnego najważniejsze jest regularne kontrolowanie i właściwe leczenie choroby podstawowej.

Nieleczone nadciśnienie tętnicze, zarówno stałe jak i skokowe, prowadzi do niebezpiecznych powikłań i zwiększa ryzyko zgonu z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Do najczęstszych i równocześnie najgroźniejszych powikłań nieleczonego nadciśnienia tętniczego należą: niewydolność serca i choroba niedokrwienna serca, uszkodzenie nerek (nefropatia nadciśnieniowa) i siatkówki oka (retinopatia nadciśnieniowa) czy udar krwotoczny mózgu.