Co to jest eutyreoza? Jakie choroby tarczycy przebiegają z eutyreozą?

Co to jest eutyreoza?

Eutyreoza oznacza prawidłowy poziom hormonów tarczycy we krwi syntezowanych przez gruczoł tarczowy. Synteza ta powinna dodatkowo być dobrze regulowana przez układ podwzgórze-przysadka-tarczyca. Oś ta ma zasadnicze znaczenie w fizjologii tarczycy. W ośrodkowym układzie nerwowym podwzgórze, produkując tyreoliberynę (TRH), pobudza część gruczołową przysadki do wydzielania TSH. Hormon ten aktywuje tarczycę do produkcji i uwalniania hormonów T₃ i T₄ , które hamują zwrotnie podwzgórze i przysadkę mózgową (pętla zwrotna ujemna). Ważną rolę w biosyntezie hormonu T₃ (trójjodotyronina) odgrywa wątroba, w której znajduje się enzym przekształcający hormon T₄ (tyroksyna) w T₃. Zatem za eutyreozę odpowiada wiele narządów: podwzgórze, przysadka mózgowa, tarczyca, wątroba.

Czytaj również: Ciąża biochemiczna – czym jest?

Prawidłowa struktura tarczycy obejmuje dwa płaty o wyglądzie piramidowym i cieśń u podstawy. Pod mikroskopem tarczyca ma budowę pęcherzykową. Pęcherzyki koloidowe otoczone są pierścieniami utworzonymi przez sześcienne komórki syntezujące hormony. Pomiędzy pęcherzykami znajduje się tkanka łączna z bogatą siecią licznych, drobnych naczyń krwionośnych o dobrej przepuszczalności dla cząstek biochemicznych i białek. Powiększenie gruczołu tarczowego, wole, guz, wyczuwalny guzek, zgrubienie są stanem wymagającym drobiazgowej diagnostyki.

Hormony tarczycy działają plejotropowo, tj. wpływają na większość tkanek ustroju, regulując aktywność biochemiczną komórek mózgu, mięśni, kości, ścięgien, skóry, włosów, serca, płuc, przewodu pokarmowego, układu moczowo-płciowego. Niedobór hormonów tarczycy całkowity stopniowo i nieuchronnie doprowadzi do śmierci człowieka. W terminologii medycznej obok pojęcia i opisu tego czym jest eutyreoza, stosuje się także termin hipotyroza (oznacza niedoczynność tarczycy) i hipertyreoza (nadczynność tarczycy).

To też może Cię zainteresować: Guzek na szyi – co może oznaczać?

Choroby tarczycy z eutyreozą – wole miąższowe

Prawidłowe stężenie hormonów tarczycowych (stan eutyreozy) warunkuje fizjologiczną przemianę materii. Najważniejsze funkcje tarczycy to: termoregulacja, regulacja działania hormonów nadnerczy, prawidłowa czynność serca i jelit, prawidłowe uwapnienie kości. Powiększona tarczyca sugeruje schorzenia przebiegające z eutyreozą, takie jak:

• wole miąższowe tarczycy (używa się tu pojęcia nietoksyczne, co oznacza, że nie wydziela hormonów tarczycy, które mogłyby oddziaływać na tkanki obwodowe);
• wole guzowate (guzki na tarczycy).

Wole miąższowe oznacza, że tarczyca jest jednorodna, jednolita (nie wyczuwa się guza, guzków, nierówności), jest dodatkowo powiększona. Z kolei wole guzkowate jest przeciwnością – obserwuje się w badaniach lub wyczuwa palpacyjne (dotykiem) niejednorodność gruczołu tarczowego. Może to być jeden guzek (autonomiczny) lub kilka guzków – wtedy mówimy, że jest to wole guzkowe. By zaistniał stan eutyreozy, musi to być wole guzkowe nietoksyczne – obojętne (bez objawów nadczynności tarczycy), bez miejscowego wydzielania hormonów.

Przeczytaj: Wysokie TSH – co oznacza?

Wole guzkowe nietoksyczne z eutyreozą

Choroba ta przebiega z eutyreozą. Dawniej nazywana była wolem obojętnym (bez guzków to wole miąższowe nietoksyczne), gdyż nie wpływała na zmiany hormonalne w organizmie. W chorobie tej dominują za to zmiany w budowie samego gruczołu – rozrost, zmiany zwyrodnieniowe i zwłóknienie. Do znanych przyczyn wyróżnić należy:

• predyspozycja dziedziczna,
• niedobór jodu,
• oddziaływanie substancji wolotwórczych,
• ekspozycja na promieniowanie,
• wcześniejsze zapalenia tarczycy.

Wole guzkowe nietoksyczne oznacza powiększenie tarczycy. W USG tarczycy objętość gruczołu u mężczyzn osiąga wtedy > 25 ml, u kobiet > 20 ml. Można stwierdzić przy tym guzowatość tarczycy. Wole guzowate tarczycy mogą być również w klatce piersiowej (zamostkowe), co utrudnia rozpoznanie. Choroba długo pozostaje bezobjawowa. Eutyreoza to fizjologia, więc nie powoduje objawów. Klinicznie rzadko pierwszymi zgłaszanymi symptomami są duszność, kaszel, zaburzenia połykania, spowodowane uciskiem sąsiednich tkanek przez duże wole zamostkowe. Do badań pomocniczych zaliczamy oznaczenie TSH – prawidłowy wynik oraz USG tarczycy. Nie musimy oznaczać ft₃ i fT₄. Elastografia może wykluczyć zmiany nowotworowe, ale jest mało dostępna. Przy podejrzeniu nowotworu pomocna jest biopsja tarczycy.

W leczeniu stosuje się operacje usunięcia wola, gdy istnieje podejrzenie raka lub ucisk na tchawicę. Terapia hamowania z użyciem tyroksyny spowalnia rozwój wola guzkowego, ale przed 30. rokiem życia. Radiojod jest stosowany po 40. roku życia powoduje niewielkie objawy uboczne (nie należy się bać radiojodu) i zmniejsza objętość wola o 40 proc. w ciągu 2 lat. Do wad tej metody należy możliwość powstania niedoczynności tarczycy w ciągu 5 lat u 10 proc. chorych. Przy leczeniu wola nietoksycznego w niektórych ośrodkach stosuje się ablację etanolem większych guzków, ale jest to bolesny zabieg i może spowodować w 1–2 proc. przypadków dysfonię. Wole niedoczynne występuje przy niskim fT₃ i fT₄ i wymagają leczenia lewotyroksyną.

Czytaj również: Scyntygrafia nerek – wskazania, przebieg badania, wyniki, cena

Czy guz lub guzek to rak tarczycy?

Wole guzkowe z eutyroezą wymagają analizy także pod kątem sygnałów alarmujących, które powinny zmusić do szybkiej ścieżki diagnostyczno-terapeutycznej. Niepokój powinno wzbudzić powiększenie węzłów chłonnych szyi, przy braku infekcji w górnych drogach oddechowych, przerzuty miejscowe w badaniach dodatkowych lub przerzuty odległe nieznanego ogniska.

Zauważalne klinicznie szybkie powiększenie się guzka na tarczycy wymaga natychmiastowej konsultacji onkologicznej w celu wykluczenia raka anaplastycznego tarczycy. W badaniu guzka niepokojące jest również znaczna twardość i jego zrośnięcie z otaczającymi tkankami, rozmiar powyżej 4 cm średnicy, chrypka – wynikająca z porażenia nerwu krtaniowego wstecznego, ekspozycja na promieniowanie w wywiadzie, dodatni wywiad rodzinny w kierunku raka tarczycy.

Przeczytaj też: Nadczynność tarczycy w ciąży

Eutyreoza chorobowa w zapaleniu tarczycy

Istnieje rodzaj zapalenia tarczycy, z eutyreozą w II fazie. Jest to zapalenie de Querveina. Przyczyną jest wirus, który uszkadza komórki. Choroba ma przebieg 4-fazowy. Początkowo jest to nadczynność tarczycy, potem eutyreoza, następnie niedoczynność. Choroba kończy się szczęśliwie potworem do stanu wyjściowego. W rozpoznaniu znaczenie ma bolesne i tkliwe wole, wysokie OB, zmniejszona jodochwytność, dane z wywiadu i przebieg fazowy schorzenia.

Faza nadczynności (hipertyreoza) nie wymaga przy tym leczenia przeciwtarczycowego. W leczeniu stosuje się propranolol, kwas acetylosalicylowy w złagodzeniu bólu lub ibuprofen w dawce 2x 400 mg. W cięższych przypadkach można dodać do leczenia prednizon w dawce 40 mg/d, ale dodatnie tego sterydu nie zmniejsza ryzyka przejścia w fazę niedoczynności tarczycy (inna nazwa niedoczynności to hypotyreoza). Lewotyroksynę należy stosować właśnie w tej fazie, ale przejściowo, ze względu na stopniową normalizację funkcji tarczycy. Leczenie operacyjne jest błędem – choroba cofa się samoistnie i nie prowadzi do trwałego uszkodzenia tarczycy.

AZT, czyli autoimmunologiczne zapalenie tarczycy polega na wytworzeniu przez organizm przeciwciał, które wiążą się z receptorem w tarczycy chorego, doprowadzając albo do nadczynności tarczycy (choroba Gravesa-Basedowa) lub do niedoczynności (Hashimoto). Eutyreoza Hashimoto występuje dopiero po suplementacji lewotyroksyną. Bardzo rzadko schorzenia autoimmunologiczne (AITD) przebiegają same z siebie z eutyreozą. Autoimmunologiczna choroba tarczycy jest wskazaniem do badań immunologicznych z oznaczeniem przeciwciał: anty-TSHR, anty-TPO. Nie u wszystkich chorych są one dodatnie, co utrudnia diagnostykę tych chorób. Hipoplazja tarczycy to zanik gruczołu, jest zazwyczaj wrodzony i przebiega z niedoczynnością tarczycy – wymaga zatem suplementacji hormonalnej.

Guzki tarczycy nietoksyczne (obojętne) i eutyreoza

Pojedynczy guzek na tarczycy (autonomiczny) może być toksyczny (wydzielać hormony) i obojętny (pomimo wykrytej zmiany będzie eutyreoza tarczycy). Każda tego typu zmiana wymaga obserwacji i badań, by wykluczyć ewentualny rozwój procesu nowotworowego. Większość guzków jest na tyle mała, że nie powoduje objawów miejscowych. Najczęściej wykrywane są przypadkowo.

USG tarczycy pozwala na ocenę guzków tarczycy pod kątem zmian ogniskowych. Sam guzek może być łagodny i jest jedynie niejednorodnością tkanki. Jeśli natomiast jego średnica powiększyła się powyżej 10 mm, to należy go ocenić w badaniu histopatologicznym po uprzedniej biopsji. W analizie opisu zwracamy uwagę na obecność cech złośliwości guzka. Należą do nich;

• cechy przerzutów w węzłach chłonnych szyi,
• naciekanie torebki tarczycy,
• obecność mikrozwapnień, charakter lity i hipochogeniczność ogniska,
• zatarcie echo-struktury lub budowa zrazikowa gruczołu.

Badania krwi, USG, scyntygrafia, Doppler

Oczywiście zawsze należy wykonać badania w kierunku niedoczynności lub nadczynności tarczycy. Konieczna jest kontrola stężenia hormonów i USG gruczołu tarczowego w przypadku wystąpienia zmian strukturalnych.

W diagnostyce laboratoryjnej ważną rolę odgrywa TSH, fT₃ i fT₄ , czyli fakcje wolne hormonów tarczycy. Prawidłowy wynik hormonów tarczycy to TSH w granicach 0,4–4 mIU/l, wolne hormony tarczycy w normie to: 2,25–6 pmol/l (1,5–4 ng/l) dla fT3 i 10–25 pmol/l (8–20 ng/l)dla fT₄. Wynik hormonów tarczycy warunkuje dalsze leczenie, które jest bardzo precyzyjne

Badanie tarczycy z USG wykonuje się głowicą liniową, która ma wysoką częstotliwość i znaczną dokładność na małe dystanse, dlatego dobrze nadaje się do oceny płytko położonej tarczycy. Badanie to nie wymaga ze strony pacjenta żadnego przygotowania, poza odsłonięciem okolicy szyi. Procedura polega najpierw na ocenie echogeniczności gruczołu, czyli jednorodności. W warunkach prawidłowych tarczyca powinna mieć gładką i równą echo-strukturę bez zmian ogniskowych > 10 mm.

Unaczynienie ocenia się badaniem Dopplera kolorowego i pulsacyjnego celem sprawdzenia unaczynienia ewentualnych zmian ogniskowych. Przy okazji można dodatkowo sprawdzać drożność naczyń szyjnych i ocenić grubość blaszki miażdżycowej w tym miejscu. USG stanowi bardzo ważny element diagnostyczny chorób tarczycy. W eutyreozie służy do oceny objętości wola. Oby obliczyć objętość potrzebne są 3 wymiary płata prawego tarczycy, 1 wymiar cieśni i 3 wymiary lewego płata. Ocena węzłów chłonnych i przełyku jest istotna z punktu widzenia czujności onkologicznej.

W celu wykrycia nadczynności, niedoczynności, wola guzkowego wykonuje się także scyntygrafię tarczycy.