Dieta w kamicy pęcherzyka żółciowego

Czym jest kamica żółciowa?

Kamica żółciowa to obecność złogów w żółci. Głównym czynnikiem odpowiedzialnym za ten proces jest nieprawidłowy skład żółci, który prowadzi do zastoju w drogach żółciowych. W Polsce na kamicę żółciową choruje ponad 12 proc. społeczeństwa.

Podstawowym składnikiem żółci jest cholesterol, a także kwasy tłuszczowe oraz lecytyna. W przypadku kamicy żółciowej cholesterol łączy się z solami wapnia tworząc złogi, które zalegają w pęcherzyku żółciowym, a niekiedy w drogach żółciowych. Częstość występowania rośnie wraz z wiekiem, przy czym jest dwa, a nawet trzy razy większa u kobiet, co jest wynikiem oddziaływania żeńskich hormonów płciowych. Są one odpowiedzialne za wydzielanie cholesterolu do żółci, a także jej zaleganie.

Kamica żółciowa może przebiegać bezobjawowo (dlatego ciężko ją zdiagnozować w początkowym stadium) do chwili ataku kolki żółciowej. Mogą wystąpić ostre ataki, wymioty, silne wzdęcia, zatrzymania gazów, stolca. Napady kolki wywołane są zwykle błędami dietetycznymi, stresem, wysiłkiem fizycznym, wstrząsami, kaszlem.

Ryzyko kamicy żółciowej a dieta

Istnieje wiele czynników, które mają znaczenie w etiopatogenezie tej choroby. Jednym z nich jest otyłość, szczególnie brzuszna (gdy tkanka tłuszczowa gromadzi się w centralnych częściach ciała). Nadmierna ilość cukru, słodyczy, miodu w diecie oraz zbyt mała ilość nienasyconych kwasów tłuszczowych powoduje zmniejszenie ilości lecytyny w żółci i gorsze rozpuszczanie cholesterolu. Niskie stężenie błonnika pokarmowego upośledza sprawne obkurczanie się pęcherzyka żółciowego.

Zaburzenia lipidogramu, np. hiperlipidemia (triglicerydemia) zmieniają skład żółci. Długotrwałe błędy żywieniowe, takie jak:

• nieregularne spożywanie posiłków;
• niedobór błonnika;
• nadmiar tłuszczów zwierzęcych

także sprzyjają kamicy.

Dieta w kamicy pęcherzyka żółciowego

Kamica żółciowa nie wymaga określonej, specjalnej diety, jednak przez zdrowe odżywianie można zapobiegać tworzeniu się kamieni.

• Bardzo ważnym zaleceniem dla osób otyłych jest normalizacja masy ciała, gdyż nadmierna kaloryczność diety stanowi znaczące ryzyko wystąpienia napadów kolki wątrobowej. Jednakże gwałtowne odchudzanie z wykorzystaniem diet bardzo ubogich energetycznie jest przeciwwskazane, ponieważ szybki spadek masy ciała może wywołać efekt odwrotny i sprzyjać rozwojowi kamicy żółciowej.
• Całodzienna racja pokarmowa powinna być podzielona na 4–5 posiłków. Należy unikać zbyt długich przerw (poza nocną) między nimi i głodzenia się, gdyż sprzyjają one zaleganiu żółci w pęcherzyku. Spożycie posiłku stanowi natomiast naturalny bodziec do obkurczenia i opróżnienia pęcherzyka żółciowego ze zmagazynowanej w nim żółci.
• Podstawowe zalecenie żywieniowe w kamicy żółciowej to zmniejszenie podaży tłuszczów. Przyjmuje się, że ilość tłuszczu w diecie nie powinna przekraczać 40–50 g, co stanowi około 20–25 proc. całkowitej energii dostarczanej z pożywieniem. Niezbędne jest ograniczenie tłuszczów, głównie zwierzęcych (szczególnie podgrzewanych) oraz produktów, które są ich bogatym źródłem. Dobrze tolerowane są tłuszcze roślinne.
• Niezbędne i korzystne w zapobieganiu tworzenia nowych kamieni są kwasy tłuszczowe omega 3 pochodzące z tłustych ryb morskich. Są to jedyne tłuste pokarmy polecane chorym z kamicą, przy czym powinny być spożywane w formie gotowanej na parze lub pieczone bez dodatku tłuszczu, np. w folii.
• Dieta powinna zawierać produkty bogate w błonnik pokarmowy (optymalna dobowa podaż 30 g), który zapobiega zaleganiu żółci w pęcherzyku, co przyspiesza pasaż jelit, wówczas kontakt z bakteriami jelitowymi skraca się, przez co zmniejsza się ilość soli żółciowych, powstających w jelicie. W wątrobie zwiększa się produkcja kwasów żółciowych, zwłaszcza kwasu chenodeoksycholowego o właściwościach rozpuszczania złogów cholesterolowych.
• Dieta w kamicy pęcherzyka żółciowego wyklucza żółtka jaj, zwłaszcza gotowanych na twardo, ze względu na możliwość wywołania silnych skurczów pęcherzyka oraz wysoką zawartość cholesterolu. Niektórzy chorzy dobrze tolerują jaja, na miękko, dlatego wykluczenie jaj z diety nie jest obligatoryjne.
• Pokarmy należy spożywać świeże, nieprzechowywane w lodówkach, nieodmrażane kilkakrotnie, aby nie dopuścić do infekcji przewodu pokarmowego i biegunek. W czasie biegunki występuje utrata soli żółciowych i niedoboru ich w żółci, przez co częściej dochodzi do wytrącenia się złogów cholesterolu.

Kamica pęcherzyka żółciowego – co jeść?

Poza przestrzeganiem zasad zdrowego żywienia znaczenia ma także dobór odpowiednich produktów.

• Spośród produktów zbożowych zalecane pieczywo czerstwe, razowe, pełnoziarniste, ryż biały, drobne kasze, drobne makarony.
• Do diety warto włączyć mleko o obniżonej zawartości tłuszczu, białe chude twarogi, kefir, jogurt, słodka śmietanka.
• Cenne są również warzywa, zwłaszcza: marchew, pietruszka, seler, buraki, szpinak, pomidory bez skórki, sałata, cykoria, dynia, kabaczek.
• W jadłospisie powinny znaleźć się chude mięsa gotowane i duszone bez tłuszczu (kurczak, indyk, cielęcina, królik, chuda wołowina).
• Tłuszcze roślinne – olej słonecznikowy, sojowy, rzepakowy bezerukowy, oliwa z oliwek, wysokogatunkowe margaryny ze sterolami roślinnymi.
• Zalecane jest także spożywanie białka jaj.

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Kamica pęcherzyka żółciowego – czego unikać?

W diecie przy kamicy pęcherzyka żółciowego część produktów, które często stanowią podstawę naszego jadłospisu, powinna ulec znacznemu ograniczeniu lub całkowitej eliminacji.

• Spośród produktów zbożowych: pieczywo bardzo świeże, pieczywo francuskie, pieczywo cukiernicze, grube kasze.
• Spośród przetworów mlecznych: tłuste mleko, kwaśne przetwory mleczne, sery topione, tłuste sery twarogowe, sery żółte, śmietany powyżej 9% tłuszczu.
• Spośród warzyw: warzywa strączkowe suche, warzywa kapustne, kalafior, rzodkiewka, cebula, czosnek.
• Spośród owoców: niedojrzałe owoce, porzeczki, agrest, gruszki.
• Mięsa smażone i pieczone z tłuszczem (wieprzowina, tłusta wołowina, gęś, kaczka, podroby).
• Tłuszcze zwierzęce – masło, smalec, łój, słonina, boczek.
• Żółtka jaj w każdej postaci.
• Używki (alkohol, mocna kawa, mocna herbata), napoje gazowane, ostre przyprawy (pieprz, ocet, musztarda) – mogą wzmagać czynność ruchową pęcherzyka, wywołując u części pacjentów dolegliwości bólowe.