Podwyższone próby wątrobowe – co oznaczają nieprawidłowe wyniki, normy, cena

Próby wątrobowe – kiedy wykonać badanie wątroby?

Wątroba, jako organ spełniający w organizmie szereg funkcji, warunkuje stężenie wielu parametrów biochemicznych we krwi. Zmiany ich poziomu korelują zatem bezpośrednio ze stopniem zaawansowania zmian chorobowych wątroby.

Najistotniejsze parametry odzwierciedlające funkcje wątroby, określane jako próby wątrobowe, to: aminotransferaza asparaginianowa AspAt, aminotransferaza alaninowa AlAt, fosfataza zasadowa Alt, gammaglutamylotranspeptydaza GGTP oraz bilirubina. Jakie są wskazania do oznaczania prób wątrobowych?

Najistotniejsze wskazania do oznaczenia prób wątrobowych to:

• przewlekłe osłabienie, utrata łaknienia, utrata masy ciała;
• ostre i przewlekłe choroby wątroby;
• wzdęcia, wymioty, nudności, ból w prawym podbrzuszu;
• żółtaczka;
• marskość wątroby;
• alkoholizm;
• zatrucia.

Jak przygotować się do prób wątrobowych? Próby te oznaczane są z krwi żylnej, pobranej na czczo (badanie krwi).

Pacjent powinien unikać ciężkostrawnych dań i intensywnego wysiłku fizycznego dzień przed wykonaniem prób wątrobowych. Cena badania to ok. 7–8 zł za każdy parametr. Niektóre laboratoria oferują tzw. panel wątrobowy w zniżkowej cenie. Ile się czeka na wyniki? W zależności od laboratorium czas oczekiwania może się różnić, jednak najczęściej można je odebrać następnego dnia roboczego.

Próby wątrobowe mogą być oznaczane w ramach monitorowania przebiegu choroby wątroby, jak i w celach diagnostycznych. Co oznaczają podwyższone próby wątrobowe?

Przeczytaj: Wymiotowanie żółcią – co oznacza?

Podwyższone AlAT i marker AspAT a choroby wątroby

Jest to enzym występujący w komórkach wątroby, sercu i nerkach. Norma AlAT w surowicy krwi to 5–40 U/l dla kobiet i < 19 U/l u mężczyzn.

Najczęstszą przyczyną podwyższonej aminotranferazy (podwyższonego AlAT) jest chora wątroba – wtedy wzrost stężenia AlAt skorelowany jest ze wzrostem AspAt.

• 3–4-krotny wzrost AlAt obserwowany jest w marskości i przewlekłym zapaleniu wątroby;
• 4–10-krotny wzrost jest charakterystyczny dla ostrego zapalenia wątroby;
• ponad 100-krotny wzrost wskazuje na ostre wirusowe zapalenie wątroby lub toksyczne działanie leków.

AspAt to marker mniej specyficzny niż AlAt występuje w komórkach wątroby, mięśnia sercowego oraz czerwonych krwinkach.

Norma AspAt to 5–40 U/ i u kobiet i < 19 U/l u mężczyzn. Izolowany wzrost stężenia AspAt może wskazywać na zawał serca. Natomiast w chorobach wątroby wzrost AspAt towarzyszy wzrostowi AlAt.

• 2–3-krotny wzrost AspAt wskazuje na cholestazę;
• 10-krotny wzrost AspAt świadczy o ostrym zapaleniu wątroby;
• ponad 100-krotny towarzyszy toksycznemu uszkodzeniu wątroby.

Wzajemną relację AspAt i AlAt w chorobach wątroby określa tzw. wskaźnik de Ritisa. Stosunek AspAt do AlAt > 1 wskazuje na alkoholowe stłuszczenie wątroby lub marskość. Natomiast wskaźnik < 1 występuje w przypadku: wirusowego zapalenia wątroby, autoimmunologicznego zapalenia wątroby, niealkoholowego stłuszczenia wątroby, hemochromatozy lub uszkodzenia toksycznego.

Przeczytaj też: Co oznacza wysoki poziom hemoglobiny?

Badanie GGTP

GGTP to enzym związany z błonami komórkowymi wątroby i dróg żółciowych. Zmiany stężenia najczęściej są skorelowane ze zmianą stężenia ALP. Norma GGTP to < 35 U/l u kobiet i < 40 U/l u mężczyzn. Wzrost GGTP (wysokie GGTP) wskazuje na zastój żółci, choroby trzustki lub nadużywanie alkoholu.

Ta próba wątrobowa stosowana jest w celu śledzenia abstynencji u alkoholików podczas terapii. Prawidłowy wynik GGTP wyklucza choroby dróg żółciowych.

Fosfataza zasadowa (badanie ALP)

Całkowita zawartość ALP w surowicy to suma stężeń frakcji: kostnej, wątrobowej, nerkowej i jelitowej. U dorosłych przeważa frakcja wątrobowa, zaś u dzieci – kostna.

Norma ALP w surowicy odpowiednia dla grup wiekowych i płci, została przedstawiona poniżej.

• Norma dla dorosłych to 30–120 U/l;
• Norma dla dzieci do 9. roku życia: wiek 1–3 lat: 145–320; l, 4–6 lat: 150–380 U/l; 7–9 lat: 175–420 U/l;
• Dziewczynki 9–19 lat: 10–11 lat: 130–560 U/l; 12–13 lat: 105–420 U/l; 14–15 lat: 70–230 U/l; 16–19 lat: 40–136 U/l;
• Chłopcy 9–19 lat: 10–11 lat: 135–530 U/l; 12–13 lat: 200–495 U/l; 14–15 lat: 130–525 U/l; 16–19 lat: 48–261 U/l.

Podwyższony ALP skorelowany ze wzrostem GGTP świadczy o zastoju żółci, zaś izolowany wzrost ALP najczęściej wskazuje na choroby kości.

Bilirubina – o czym świadczy podwyższona bilirubina?

Bilirubina jest toksycznym produktem rozpadu hemoglobiny uwalnianej z krwinek czerwonych, której inaktywacją zajmuje się wątroba.

Norma bilirubiny całkowitej to 5–17 µmol/l; fizjologiczny wzrost obserwuje się u noworodków.

Norma bilirubiny wolnej (jeszcze nie poddanej przemianom w wątrobie) to 13,7 µmol/l, zaś bilirubiny sprzężonej (poddanej w wątrobie sprzęganiu z kwasem glukuronowym) to 6,8 µmol/l.

Podwyższona bilirubina z przewagą bilirubiny wolnej występuje w hemolizie czerwonych krwinek, wirusowym zapaleniu wątroby i wrodzonych zaburzeniach wychwytu bilirubiny przez wątrobę. Przewaga bilirubiny sprzężonej stwierdzana jest w blokadzie dróg żółciowych oraz wewnątrzwątrobowym zastoju żółci.

Podwyższone próby wątrobowe – jak odczytywać wyniki?

W przypadku zwiększonego stężenia bilirubiny całkowitej we krwi, należy oznaczyć bilirubinę sprzężoną w moczu. Gdy jest podwyższona – przyczyną hiperbilirubinemii jest zastój żółci.

Gdy przeważa bilirubina wolna, należy oznaczyć poziom hemoglobiny.

Kiedy mamy do czynienia z obniżoną hemoglobiną można podejrzewać niedokrwistość hemolityczną, zaś gdy jest w normie – możliwa jest obecność wrodzonych hiperbilirubinemii (zespół Gilberta lub Criglera-Najjara).

Pojedynczo oznaczana próba wątrobowa ma ograniczoną wartość diagnostyczną. W celu oceny funkcji wątroby najlepiej wykonać cały panel omówionych badań.

Systematyzując wartość diagnostyczną, jaką mają wspomniane badania na wątrobę, zauważyć można określony kierunek zmian parametrów wątrobowych przy określonych chorobach wątroby:

• uszkodzenie poalkoholowe wątroby – znaczny wzrost GGTP i niewielki pozostałych enzymów wątrobowych;
• ostre zapalenie wątroby – ok. 10-krotny wzrost AspAt i AlAt, oraz nieznaczny wzrost ALP i GGTP;
• przewlekłe zapalenie wątroby – wzrost AspAt, AlAt i GGTP oraz niewielki wzrost ALP;
• cholestaza – znaczny wzrost ALP i GGTP oraz pozostałe parametry w normie;
• marskość wątroby – umiarkowany wzrost wszystkich prób wątrobowych poza bilirubiną;
• nowotwory wątroby – znaczny wzrost GGTP, LDH, ALP i niewielki wzrost AspAt i AlAt.

Pomocniczo można oznaczyć: albuminę, fibrynogen, LDH (dehydrogenazę mleczanową), antyHbS, antyHCV, żelazo, miedź oraz autoprzeciwciała wątrobowe (ANA, AMA, SMA). Wskazane jest także wykonanie USG wątroby. O zakresie badań dodatkowych i ich interpretacji zawsze decyduje lekarz.