Zadyszka – jakie mogą być przyczyny?

Zadyszka (duszność) – diagnostyka różnicowa

Zadyszka – uczucie duszności u pacjenta związane z chorobą lub stanem patologicznym może powstać na podłożu kilku mechanizmów. W każdym przypadku na postawienie właściwego rozpoznania mogą nas naprowadzić objawy towarzyszące, i tak:

• pacjent, u którego wystąpił skurcz oskrzeli związany z napadem astmy oskrzelowej albo śródmiąższowy obrzęk płuc w wyniku niedokrwienia mięśnia sercowego będzie skarżył się równocześnie na ucisk w klatce piersiowej;
• chory, u którego doszło do obturacji oskrzeli w wyniku zaostrzenia astmy lub przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, a także cierpiący na chorobę nerwowo-mięśniową będzie zgłaszał zwiększoną pracę oddechową (wysiłek oddechowy);
• pacjent ze zwiększonym napędem oddechowym w wyniku zastoinowej niewydolności krążenia lub zatorowości płucnej będzie mówił o uczuciu braku powietrza lub o gwałtownej potrzebie nabrania oddechu;
• chory z rozdęciem płuc w wyniku astmy lub przewlekłej obturacyjnej choroby płuc oraz ze zmniejszeniem objętości oddechowej na skutek włóknienia płuc lub restrykcji klatki piersiowej będzie narzekał na niemożność nabrania głębokiego wdechu (niewystarczający oddech);
• osoba ze złym stanem sprawności fizycznej będzie żaliła się na ciężki oddech, szybkie i nadmierne oddychanie oraz uczucie zmęczenia.

Przeczytaj również: Co może oznaczać uczucie ciężkości w klatce piersiowej?

Zadyszka w wyniku zaburzeń układu oddechowego – przyczyny

Zaburzenia związane z napędem oddechowym

Zwiększenie aktywności napędu oddechowego z konsekwencją w postaci hiperwentylacji (nadmiernej wentylacji) ma miejsce w ostrej hipoksemii i hiperkapnii. Podobne zjawisko zachodzi wskutek stymulacji receptorów płucnych w przypadku:

• zatorowości płucnej,
• obrzęku śródmiąższowego płuc,
• ostrego spazmu oskrzelowego.

Istotne jest, że nawet przy prawidłowym stanie układu oddechowego takie czynniki, jak przebywanie na dużej wysokości bezwzględnej, podwyższone stężenie progesteronu w ciąży czy przyjmowanie niektórych leków (np. kwasu acetylosalicylowego) mogą wywołać u pacjenta duszność.

Zaburzenia wentylacji płuc

Niektóre schorzenia dróg oddechowych, takie jak astma, rozedma, przewlekłe zapalenie oskrzeli czy rozstrzenie oskrzeli, związane są ze wzrostem oporu i pracy oddechowej.

Choroby, w których dochodzi do zmniejszenia zakresu ruchomości ścian klatki piersiowej – kifoskolioza, bądź schorzenia związane ze znacznym osłabieniem mięśni oddechowych (np. zespół Guillaina-Barrégo, miastenia rzekomoporaźna) powodują wzrost wysiłku oddechowego. Znaczna ilość płynu wysiękowego w jamie opłucnowej wywołuje u pacjenta uczucie duszności (zadyszkę), nie tylko poprzez zwiększenie pracy oddechowej, ale również poprzez stymulację receptorów płucnych przy spowodowanej płynem niedodmie miąższu płuca.

Zaburzenia wymiany gazowej w płucach

Zaburzenia wymiany gazowej mogą występować w przebiegu zapalenia płuc, obrzęku płuc, a także zachłyśnięcia (zachłystowego zapalenia płuc i zespołu ostrej niewydolności oddechowej). Wyrównywanie hipoksemii w przypadku chorób naczyń płucnych, chorób śródmiąższowych płuc czy zastoju w krążeniu płucnym nie przynosi efektu w postaci zmniejszenia zadyszki, gdyż jest ona konsekwencją bezpośredniej stymulacji receptorów płucnych.

Zadyszka w wyniku zaburzeń układu sercowo-naczyniowego – przyczyny

Zaburzenia związane ze zwiększonym rzutem serca

Utrudnienie oddychania przy wysiłku fizycznym można zaobserwować w łagodnej lub umiarkowanej niedokrwistości (anemii). Wady serca związane z wewnątrzsercowym przeciekiem lewo-prawym mogą skutkować zwiększeniem rzutu serca i uczuciem zadyszki, również na tle rozwoju nadciśnienia płucnego.

Zaburzenia związane z prawidłowym rzutem serca

Duszność wysiłkowa może być wynikiem nie tylko złego stanu sprawności układu sercowo-naczyniowego, spowodowanego brakiem treningu, ale również zaburzeniami procesu rozkurczu mięśnia sercowego w przebiegu nadciśnienia tętniczego, stenozy (zwężenia) zastawki aortalnej oraz kardiomiopatii przerostowej. Przewlekła zadyszka może towarzyszyć zaciskającemu zapaleniu osierdzia.

Zaburzenia związane ze zmniejszonym rzutem serca

Stany patologiczne, które są bezpośrednim skutkiem choroby niedokrwiennej serca oraz kardiomiopatie niespowodowane niedokrwieniem powodują wzrost objętości końcoworozkurczowej lewej komory oraz ciśnienia końcoworozkurczowego, a w ten sposób wiążą się z wtórnym wzrostem ciśnienia w kapilarach płucnych. Powstający w ten sposób obrzęk śródmiąższowy – poprzez pobudzenie receptorów płucnych – przyczynia się do powstania zadyszki.

Zadyszka – postępowanie terapeutyczne

W każdym przypadku zadyszki postępowaniem z wyboru jest usunięcie przyczyny leżącej u jej podłoża. Jeżeli takie leczenie jest niemożliwe lub nieskuteczne, należy za wszelką cenę zmniejszyć nasilenie dolegliwości, aby poprawić jakość życia pacjenta.

Tlenoterapia jest stosowana, jeśli spoczynkowa saturacja jest mniejsza niż 94% lub gdy spada ona poniżej tego poziomu podczas codziennej, zwykłej aktywności fizycznej pacjenta.

Chorzy cierpiący na przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) z dobrymi wynikami mogą zostać poddani programom rehabilitacji oddechowej. Postępowanie takie pozwala na zwiększenie wydolności wysiłkowej, ograniczenie zadyszki i częstości hospitalizacji z powodu zaostrzeń.

Nie ma dotychczas jasnych dowodów na korzystny wpływ stosowania leków przeciwlękowych i leków przeciwdepresyjnych.