Choroba Raynauda – przyczyny, objawy, badania, leczenie

Co to jest choroba Raynauda, jakie są objawy?

Choroba Raynauda to napadowy skurcz tętnic w obrębie rąk, rzadziej stóp. Choroba zaczyna się w wieku młodzieńczym i prowokowana jest przez emocje, silny stres, nagłe oziębienie kończyn lub inną nieznaną przyczynę.

Typowymi objawami jest zasinienie, blednięcie, mrowienie i drętwienie palców. Rzadziej objaw ten może dotyczyć innych części ciała, np. nosa lub uszu. Sine palce u rąk są następstwem niedokrwienie dystalnych części (opuszków). Pojawia się zasinienie, któremu może towarzyszyć ból.

Typowy napad choroby Raynauda charakteryzuje się zblednięciem palców, zaburzeniem czucia lub bólem. Schorzenie częściej diagnozowane jest u osób zamieszkujących obszary o zimnym, wilgotnym klimacie. Objawy choroby Raynauda pojawiają się głównie u kobiet między 15. a 30. rokiem życia, ale chorują także mężczyźni.

W łagodnej postaci choroba może nieznacznie utrudnić pacjentowi funkcjonowanie na co dzień. Zmiany zaawansowane mogą być niebezpieczne i doprowadzić do poważnych skutków określanych jako owrzodzenia troficzne, które pojawiają w obrębie kończyn zajętych procesem chorobowym.

To też może Cię zainteresować: Ból pod stopą – jakie mogą być przyczyny?

Choroba Raynauda czy zespół Raynauda – czy to jest to samo?

Pacjenci bardzo często mają kłopot z różnicowaniem tego, czym jest objaw (syndrom) Raynauda, a czym zespół i choroba o tej samej nazwie. Objaw Raynauda jest to zaburzenie naczynioruchowe samo w sobie.

Może być pierwotne (kiedy podczas diagnostyki nie zostało skojarzone z konkretną jednostką chorobową), wówczas jest to choroba Raynauda. Może być też wtórne, wtedy jego przyczyną jest inna choroba – wówczas mówimy, że jest to zespół Raynauda. Tym, co łączy zespół i chorobę jest opisane już charakterystyczne, napadowe i nagłe zwężenie naczyń krwionośnych.

Specjaliści różnicują chorobę i zespół Raynauda także ze względu na wiek pacjentów i nasilenie objawów. Choroba Raynauda pojawiająca się u osób młodych, charakteryzuje się łagodnym przebiegiem i symetrycznymi zmianami. Zdarza się, że objawy są zapowiedzią rozwijającej się powoli choroby układowej o właściwej nazwie zespół Raynauda, w którym zmiany postępują z wiekiem.

Skutki zespołu są o wiele bardziej poważne. W jego wyniku mogą pojawić się zmiany troficzne. Zauważono również związek objawu Raynauda z migrenowymi bólami głowy.

Przeczytaj również: Skurcze stóp – przyczyny, leczenie, ćwiczenia

Choroba Raynauda – przyczyny

Choroba Raynauda należy do zaburzeń naczynioruchowych. Etiologia tej choroby nie została do końca wyjaśniona. Wśród jej przyczyn wyróżnia się: urazy, uciski, zarostowe schorzenia naczyń oraz nadmierną aktywację receptorów adrenergicznych w naczyniach pod wpływem zimna lub silnych emocji, co prowadzi do skurczu naczyń.

Ze względu na czynnik wywołujący skurcze naczyń wyróżnia się trzy typy objawu Raynauda:

• pierwotny (tzw. choroba Raynauda) – gdy zmiany pojawiają się samoistnie, bez przyczyny,
• wtórny (tzw. zespół Raynauda) – kiedy objawy mogą oznaczać inną chorobę tkanki łącznej,
• młodzieńczy – pojawiający się niekiedy w okresie dojrzewania, przede wszystkim u dziewcząt.

Przeczytaj też: Drętwienie i mrowienie palców u nóg – przyczyny

Choroba Raynauda – jakim innym chorobom towarzyszy?

Jak już wspomniano, pewne jednostki chorobowe predysponują do pojawienia się objawu Raunauda, co tym samym może potwierdzić istnienie zespołu o tej samej nazwie.

Dolegliwość jest więc diagnozowana częściej u pacjentów z określonymi, stwierdzonymi już wcześniej chorobami. Można ją częściej zaobserwować u osób z:

• układową chorobą tkanki łącznej (RZS, toczeń, twardzina układowa),
• chorobami naczyniowymi (zapalenie tętnic, guzkowe zapalenie tętnic, choroba Behçeta, miażdżyca),
• chorobami krwi (chłoniak, białaczka),
• chorobami zakaźnymi (WZW, trąd),
• chorobami układu nerwowego (zespół cieśni nadgarstka),
• chorobami autoimmunologicznymi (ziarniniak Wegenera).

Choroba Raynauda – czynniki ryzyka

Nie można stwierdzić, że opisywane schorzenie jest chorobą zawodową. W sposób szczególny narażone na jej wystąpienie są osoby pracujące z maszynami wibrującymi i zagrożone urazami mechanicznymi palców (operatorzy młotów pneumatycznych, pilarek spalinowych, maszyn górniczych, maszyniści, pianiści). Powstało nawet takie pojęcie jak choroba wibracyjna (choroba białych palców). Jednym z objawów zespołu wibracyjnego jest tzw. wtórny objaw Raynauda.

Na chorobę Raynauda częściej chorują także osoby eksponowane na przewlekłe działanie zimna (pracownicy chłodni, firm przetwórstwa rybnego i mięsnego). Przypadki choroby zdarzają się także po zatruciach metalami ciężkimi i substancjami chemicznymi (ołów, tal, chlorek winylu).

W grupie ryzyka znajdują się pacjenci stosujący leki takie jak: β-blokery, cytostatyki, doustne środki antykoncepcyjne, interferon.

Choroba Raynauda – objawy

Choroba Raynauda objawia się nagłym sinieniem palców postępującym ku śródręczu oraz chłodną, bladą skórą (zwłaszcza pod wpływem zimna, wilgoci lub silnych emocji) oraz narastającym bólem palców i zaburzeniem czucia. Stan napadowy może utrzymać się od kilku minut do kilkunastu godzin.

W zaawansowanej postaci może dojść do uczucia mrowienia, drętwienia, silnych dolegliwości bólowych, a także zniekształceń paznokci, twardnienia i owrzodzenia skóry. Atak zanika samoistnie pod wpływem ciepła. Zaburzeniom naczynioruchowym mogą towarzyszyć zaburzenia w naczyniach serca, siatkówki i narządach jamy brzusznej.

Objawy choroby Raynauda przebiegają w trzech fazach:

• faza zblednięcia – skurcz drobnych tętnic i tętniczek w następstwie niedokrwienie tkanek w kończynach; następuje zblednięcie, ochłodzenie oraz zaburzenia czucia;
• faza zasinienia – nagromadzenie w skórze odtlenowanej krwi żylnej – pojawia się zdrętwienie palców i ból;
• faza czynnego przekrwienia – przekrwienie, zaczerwienienie skóry, niewielki obrzęk, uczucie pieczenia i gorąca.

Choroba Raynauda – badania, diagnostyka

Gdy pojawiają się pierwsze objawy sugerujące wystąpienie choroby, należy udać się do lekarza, najlepiej reumatologa. Na początku będzie to zapewne wyraźny dyskomfort odczuwany najczęściej w zimne i chłodne dni. Przemarznięcie placów, ich lekko czerwone zabarwienie, zasinienie może być odczytywane jako naturalny odruch.

Diagnostyka choroby Raynauda obejmuje dokładnie zebrany wywiad, badania laboratoryjne oraz badania dodatkowe, dzięki którym będzie można zbadać czy przepływ krwi przez naczynia jest prawidłowy.

Badania w kierunku wykrycia choroby Raynauda oznaczają wykonanie: USG, badania dopplerowskiego, arteriografii (ocena drobnych naczyń palców), kapilaroskopii (ocena liczby, kształtu i ułożenia naczyń).

Przeprowadza się także testy oceniające reakcję i tolerancję zimna (np. włożenie stopy, ręki do wody z lodem).

Choroba Raynauda – leczenie i domowe sposoby

Leczenie choroby Raynauda obejmuje przede wszystkim poniższe elementy:

• farmakoterapia – leki uspokajające, rozszerzające naczynia krwionośne, witamina B i PP, blokujące kanały wapniowe, heparyna;
• psychoterapia – w celu zmniejszenia stresu;
• edukacja pacjenta w zakresie zachowania się podczas napadu – schronić się w ciepłym pomieszczeniu, zanurzyć ręce w letniej wodzie, przyjąć zapisane leki;
• edukacja w celu zapobiegania chorobie – unikanie ekspozycji na zimno, wilgoć, wiatr, ochrona rąk przed urazami, unikanie przemęczenia, napięć emocjonalnych, odstawienie kofeiny i papierosów, niestosowanie hormonalnych leków antykoncepcyjnych.

W leczeniu domowymi sposobami na pierwszy plan wysuwa się ograniczenie ekspozycji na potencjalne, opisane już czynniki ryzyka. Należy bezwzględnie unikać wychłodzenia palców rąk. Zimny i wilgotny klimat nasila dokuczliwe objawy. Stąd konieczność szczególnej ochrony w okresie jesienno-zimowym. Ważne są rękawiczki. Zaleca się takie, które wyposażone są w membranę chroniącą od wiatru i nieprzepuszczającą wody.

W większości przypadków choroba i zsinienie palców ustępują samoistnie, a forma młodzieńcza ustępuje wraz z osiągnięciem dojrzałości. W przypadkach zmian zaawansowanych, zagrażających amputacją chorej kończyny stosuje się leczenie chirurgiczne.

Leczenie naturalne ogranicza się do stosowania ziół, np. głogu, który korzystnie wpływa na stan naczyń krwionośnych. Miejscowo można stosować okłady i maści z substancjami delikatnie rozgrzewającymi niedokrwione obszary.

Choroba Raynauda – fizjoterapia, ćwiczenia

Znaczącą rolę w leczeniu choroby Raynauda odgrywa także fizjoterapia. Głównym jej celem jest działanie przeciwbólowe, zmniejszenie wzmożonego napięcia ścian naczyń tętniczych, poprawa ukrwienia i odżywienia naczyń oraz zapobieganie obkurczeniu tętnic. Fizjoterapia obejmuje:

• fizykoterapię, która uwzględnia stosowanie takich zabiegów jak promieniowanie UV, galwanizacja, jonoforeza (z chlorkiem wapnia, magnezem, histaminą, jodem), prądy diadynamiczne, interferencyjne, TENS, Trauberta, pole magnetyczne, pole elektromagnetyczne wielkiej częstotliwości, ultradźwięki, kąpiele kończyn w ciepłej wodzie, zawijania borowinowe lub sauna;
• masaż – delikatny klasyczny, segmentalny i podwodny;
• ćwiczenia lecznicze w stawach barkowych, łokciowych, nadgarstkowych, rąk i palców;
• terapię ułożeniową kończyn górnych według Buergera;
• terapię zajęciową;
• ćwiczenia ogólnokondycyjne.

Przeczytaj więcej o tym, czym jest objaw Raynauda.