Amitryptylina – właściwości, zastosowanie, wskazania i przeciwwskazania, skutki uboczne, dawkowanie

Amitryptylina — czym jest?

W leczeniu depresji stosuje się najczęściej leki z grupy SSRI (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny), grupy SNRI (inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny i noradrenaliny) oraz trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne. Amitryptylina należy do ostatniej z tych grup. Po raz pierwszy została dopuszczona do obrotu w 1961 r. Jest rozkładana w wątrobie do aktywnego metabolitu, nortryptyliny.

Amitryptylina działa bezpośrednio na ośrodkowy układ nerwowy. Jej działanie polega na hamowaniu wychwytu zwrotnego neuroprzekaźników – serotoniny i noradrenaliny. Blokując ich powrót z przestrzeni międzysynaptycznej do komórki nerwowej, amitryptylina zwiększa przekaźnictwo tych neuroprzekaźników w ośrodkowym układzie nerwowym, co wpływa korzystnie na gospodarkę neurochemiczną osób cierpiących z powodu zaburzeń depresyjnych czy stanów związanych z pobudzeniem psychoruchowym. W Polsce amitryptylina znana jest pod nazwą Amitriptylinum VP.

Inne przypadki stosowania amitryptyliny

Amitryptylina jest również stosowana w leczeniu bezsenności, a także w leczeniu bólu neuropatycznego czy w profilaktyce migreny z częstymi nawrotami i napięciowych bólów głowy u dorosłych. Ma działanie przeciwdepresyjne i pomaga w stanach związanych z pobudzeniem psychoruchowym oraz łagodzi stany lękowe, ponieważ ma także działanie uspokajające.

Amitryptylina jest stosowana również w przypadku moczenia nocnego u dzieci. Jednak ostatnie zastosowanie ma miejsce jedynie w przypadku wykluczenia przyczyn organicznych tej przypadłości i kiedy zawodzą inne metody leczenia, np. stosowanie leków rozkurczających.

Wady stosowania amitryptyliny – skutki uboczne

Amitryptylina jest lekiem stosowanym od dawna w leczeniu depresji. Jednak korzystny wpływ na zaburzenia depresyjne nie oznacza, że nie istnieją skutki uboczne zażywania leku. Jakie są niekorzystne objawy stosowania amitryptyliny?

Przy stosowaniu dawki terapeutycznej preparatu, pacjent może odczuwać:

• zaburzenia koncentracji,
• uczucie zmęczenia,
• zawroty głowy,
• senność.

Eksperci ostrzegają, że w przypadku takich objawów, często pojawiających się na początku, nie należy obsługiwać urządzeń mechanicznych, gdyż amitryptylina może mieć wpływ na koncentrację podczas ich użytkowania. Czasami pojawiają się także zaburzenia widzenia. W połączeniu z używaniem urządzeń mechanicznych wszystko to może spowodować realne niebezpieczeństwo dla pacjenta i jego otoczenia, na przykład podczas prowadzenia samochodu.

Amitryptylina – działania niepożądane

Choć zawroty głowy, zaburzenia koncentracji, uczucie zmęczenia i ospałość to jedne z najczęściej występujących skutków ubocznych stosowania amitryptyliny w dawkach terapeutycznych, w niektórych przypadkach stosowania leku mamy do czynienia z bardziej skomplikowanymi konsekwencjami. Są to na przykład zaburzenia rytmu serca. Jeśli amitryptylina wywołuje taki objaw, koniecznie należy udać się do lekarza i wykonać stosowne badania.

Według ulotki, u pacjentów u których stosowana jest amitryptylina, niekiedy pojawiają się także:

• drżenie mięśniowe,
• ruchy mimowolne,
• bóle głowy,
• zaburzenia mowy,
• szumy uszne,
• spadek ciśnienia tętniczego,
• zaburzenia żołądka i pochodzące z przewodu pokarmowego (np. nudności),
• zwiększenie masy ciała,
• zaburzenia miesiączkowania,
• nadmierne pocenie.

Amitryptylina może, paradoksalnie, oddziaływać również nieodpowiednio na psychikę. Na początku leczenia nieznacznie wzrasta ryzyko zachowań samobójczych, zwłaszcza u osób młodych, należących do grupy podwyższonego ryzyka, dlatego podczas tego okresu ważna jest opieka bliskich i wsparcie dawane pacjentowi.

Amitryptylina – rzadsze działania niepożądane

Nadmierna senność czy bóle głowy to częste działania niepożądane leku. Znacznie rzadsze są poważniejsze objawy, takie jak wspomniane zaburzenia mowy czy ruchy mimowolne, zaburzenia łaknienia, zaburzenia akomodacji, koszmary senne lub wzrost ciśnienia tętniczego krwi. Rzadziej występują także szumy uszne. Z kolei zaburzenia widzenia mogą być wywołane przez suchość oka, często przytrafiającą się w trakcie leczenia.

Takie reakcje na zażywanie trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych również wymagają pilnej konsultacji z lekarzem – być może należy zmienić dawkę lub wymienić preparat, którym leczymy zaburzenia depresyjne.

Amitryptylina – objawy przedawkowania

Amitryptylinę, jak każdy lek, można przedawkować. Symptomy tego stanu to:

• zaburzenia akomodacji,
• zaburzenia ruchów gałki ocznej,
• rozszerzenie źrenic,
• spadek temperatury ciała,
• zaburzenia rytmu serca,
• zaburzenia oddychania,
• zastoinowa niewydolność serca.

Wśród zaburzeń rytmu serca pojawia się zarówno silne i nieregularne bicie, jak i bardzo spowolnione. Zbyt duża ilość amitryptyliny może również wywołać utratę przytomności lub śpiączkę. Przedawkowanie preparatu i wystąpienie działań niepożądanych wymaga natychmiastowej interwencji lekarskiej.

Stosowanie amitryptyliny

Mimo wszystkich wymienionych skutków ubocznych, nie należy bać się amitryptyliny, jeśli została przepisana przez lekarza, zażywamy ją prawidłowo i w czasie leczenia pozostajemy pod kontrolą lekarską. W ten sposób wyeliminujemy lub ograniczymy do minimum ryzyko wystąpienia działań niepożądanych, które może wywołać amitryptylina.

Niemal wszystkie leki przeciwdepresyjne, również te z grupy trójpierścieniowych leków przeciwdepresyjnych, posiadają wiele skutków ubocznych wymienionych w ulotce (często podobnych: nadmierna senność, zaburzenia libido czy zaburzenia łaknienia), jednak warto pamiętać, że większość z opisanych symptomów występuje rzadko. Części osób zażywających leki przeciwdepresyjne skutki uboczne w ogóle nie dotyczą.

Amitryptylina – dawkowanie

Zazwyczaj leczenie amitryptyliną zaczyna się od najmniejszej skutecznej dawki. Zwykle zażywa się 50 mg na dobę lub 100 mg na dobę, w dawkach podzielonych na poranną i wieczorną. Później – zwłaszcza gdy środek ma mieć działanie przeciwdepresyjne – lekarz często zleca, aby zwiększać dawkę powyżej 100 mg na dobę. Wszystko zależy jednak od indywidualnego przypadku – o leczeniu i dawkowaniu preparatu u każdego pacjenta powinien decydować psychiatra.

Maksymalne stężenie amitryptyliny w surowicy osiąga się po mniej więcej czterech godzinach od przyjęcia dawki. Warto jednak pamiętać, że w leczeniu depresji efekt jest widoczny często dopiero po kilku tygodniach leczenia.

Amitryptylina – przeciwwskazania

Jak w przypadku każdego leku, nie wszyscy mogą przyjmować amitryptylinę. Istnieją przeciwwskazania:

• nadwrażliwość na którąkolwiek substancję czynną leku,
• zaburzenia przewodnictwa przedsionkowo-komorowego,
• inne zaburzenia rytmu serca czy choroby serca.

Świeżo przebyty zawał również jest przeciwwskazaniem, podobnie jak ciężka niewydolność wątroby czy stan pobudzenia maniakalnego. Amitryptylina nie jest również stosowana w przypadku, gdy u pacjentki rozpoznano ciążę lub trwa okres karmienia piersią.

Amitryptylina a inne leki

Choć zaburzenia przewodnictwa przedsionkowo-komorowego i inne problemy z sercem to najbardziej charakterystyczny czynnik sugerujący, by unikać amitryptyliny, eksperci zalecają ostrożność w stosowaniu leku również u osób z mniej zaawansowaną niewydolnością wątroby czy z nadczynnością tarczycy. Nie należy stosować amitryptyliny jednocześnie z lekami, które metabolizuje w wątrobie ten sam cytochrom – P450 2D6. Jeśli pacjent zażywa leki metabolizowane przez P450 2D6, mogą one zwiększać stężenie amitryptyliny we krwi.

Także preparaty stosowane w anestezjologii do znieczulenia ogólnego mogą wpłynąć na intensyfikację działań niepożądanych związanych ze stosowaniem amitryptyliny. Z tego względu amitryptylina powinna zostać odstawiona przed operacją, jednak tylko pod kontrolą lekarza – nagłe przerwanie leczenia może wywołać nieprzyjemne objawy odstawienia.

Warto pamiętać, że w przypadku leczenia lekami przeciwdepresyjnymi należy zawsze pozostawać pod ścisłą kontrolą psychiatry i stosować się do zasad dawkowania, które dla nas przygotuje.