Zastoinowa niewydolność serca – przyczyny, objawy, leczenie

Na czym polega zastoinowa niewydolność serca?

Serce to narząd, który w ciągu każdej minuty kurczy się od 60 do 80 razy, tym samym całkowita objętość krwi w ludzkim organizmie przepływa przez nie w ciągu zaledwie minuty, co daje niemal 300 litrów krwi na godzinę. Aby zaspokoić potrzeby organizmu, serce musi zatem pracować niezwykle efektywnie i sprawnie. Stały przepływ krwi przez naczynia krwionośne powoduje, że dociera ona do każdej żywej komórki, umożliwia dostarczanie jej tlenu i składników odżywczych i jednoczesne usuwa szkodliwe produkty przemiany materii.

Kiedy proces ten ulega upośledzeniu, a praca serca staje się mniej efektywna, funkcjonowanie całego organizmu jest zaburzone. Najczęstszą przyczyną niewydolności serca jest choroba wieńcowa, a jej najgroźniejszą konsekwencją jest obrzęk płuc i niewydolność oddechowa.

Lekarze dzielą postaci niewydolności serca na ostre i przewlekłe, zależnie od czasu w jakim rozwija się choroba, oraz rozkurczowe i skurczowe lub też prawo- i lewokomorowe. Drugi podział uzależniony jest od pierwotnej lokalizacji nieprawidłowości (prawa lub lewa część serca). Zwykle jednak obie patologie współistnieją, a decydującą rolę odgrywa czas, w jakim doszło do upośledzenia funkcji serca.

Jakie są objawy przewlekłej zastoinowej niewydolności serca?

Serce pompuje krew z prawej komory do płuc, gdzie ulega ona natlenowaniu, a następnie powraca do lewej części serca i trafia na obwód, do naczyń tętniczych i ostatecznie do każdej żywej komórki. Wreszcie powraca znów do prawej części serca drogą naczyń żylnych i cały schemat się powtarza.

Objawy zastoinowej niewydolności krążenia wynikają z przepełnienia naczyń żylnych, można powiedzieć, że stan taki ma miejsce, kiedy serce nie nadąża odbierać dopływającej do niego krwi. W przypadku naczyń obwodowych, zastój krwi w żyłach powoduje powstawanie obrzęków, które w postaci typowej lokalizują się w obrębie stóp i kostek. Może pojawiać się:

• ból brzucha i problemy z funkcjonowaniem układu trawiennego,
• częste zaparcia,
• zaburzenia wchłaniania substancji pokarmowych, prowadzące do niedożywienia.

Zastój w naczyniach wątroby może doprowadzić do jej powiększenia i bolesności, a nawet rozwoju wodobrzusza. Często stwierdza się poszerzone, przepełnione żyły w obrębie szyi, a czasem także na powłokach brzusznych. Pacjent skarży się na częste oddawanie moczu. Wszystkie te objawy są skutkiem tak zwanej niewydolności prawokomorowej.

O niewydolności lewokomorowej mówi się kiedy zastój żylny dotyczy tkanki płucnej. Pacjent cierpi wtedy na przewlekłą duszność, zwłaszcza w pozycji leżącej. Pojawia się kaszel, zwykle suchy. Może pojawić się płyn w opłucnej, dodatkowo ograniczający możliwość wymiany gazowej w płucach. W przypadku ostrej lewokomorowej niewydolności serca, czyli kiedy w krótkim czasie dochodzi do nagłej dysfunkcji serca, np. w wyniku zawału, u pacjenta rozwija się jawny obrzęk płuc. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia. Występuje nasilona duszność, odpluwanie pienistej wydzieliny i przyspieszony oddech. Bez odpowiedniego leczenia, niewydolność oddechowa może stać się przyczyną śmierci.

Czytaj również: Choroba Pompego – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Jakie są przyczyny niewydolności serca?

Niewydolność serca jest wypadkową rozlicznych chorób i działania czynników upośledzających jego pracę. Najważniejszym z nich jest oczywiście choroba niedokrwienna serca, inaczej wieńcowa. Oznacza ona obecność patologii w obrębie naczyń odżywczych, doprowadzających krew do mięśnia sercowego, zwykle są to blaszki miażdżycowe. Pozostałe najważniejsze przyczyny niewydolności serca to:

• nieleczone nadciśnienie tętnicze,
• zaburzenia rytmu pracy serca,
• zawał serca,
• zapalenie mięśnia sercowego lub osierdzia,
• przewlekła niewydolność nerek lub wątroby,
• zatorowość płucna,
• stosowanie leków powodujących uszkodzenie serca,
• używanie narkotyków,
• nadużywanie alkoholu,
• narażenie na toksyny środowiskowe,
• genetycznie uwarunkowane choroby serca, np. kardiomiopatie.

Leczenie niewydolności serca

Leczenie niewydolności serca można podzielić na tak zwane:

• leczenie objawowe – jego celem jest przede wszystkim usunięcie nadmiaru wody z organizmu, podstawowymi lekami przyjmowanymi przez pacjentów z niewydolnością serca są diuretyki. Drugim zasadniczym celem jest poprawa siły skurczu i zdolności do rozkurczu serca oraz unormowanie rytmu pracy. Osiąga się to stosując między innymi leki z grupy β-blokerów, glikozydów naparstnicy, inhibitorów enzymu konwertazy, czy blokerów receptora aldosteronowego. Nieodzowne jest także prawidłowe leczenie chorób współistniejących, zwłaszcza nadciśnienia tętniczego, ale też cukrzycy, zaburzeń endokrynologicznych, czy niedokrwistości;
• leczenie przyczynowe – ma na celu usunięcie czynnika wywołującego dysfunkcję serca, obejmuje zatem między innymi operacyjne korekty wad anatomicznych i zastawkowych, usuwanie ognisk wywołujących zaburzenia rytmu pracy serca oraz wszystkie techniki rewaskularyzacji, czyli przywracania prawidłowego ukrwienia serca w przebiegu choroby wieńcowej.

Zobacz też: Diuver – jak działa?

Niefarmakologiczne metody leczenia niewydolności serca

Styl życia ma zasadnicze znaczenie w procesie leczenia zastoinowej niewydolności serca. Samo przyjmowanie leków, bez stosowania się do zaleceń dotyczących zwłaszcza diety, nie wystarczy. Ograniczenia dla pacjentów obejmują przede wszystkim restrykcję co do ilości przyjmowanych płynów oraz sodu pod postacią soli kuchennej, wartości graniczne wynoszą odpowiednio 2 litry i 2 gramy na dobę. Chorzy powinni także co roku szczepić się przeciwko grypie.

Ponadto konieczne jest utrzymanie prawidłowej masy ciała, abstynencja alkoholowa, unikanie leków kardiotoksycznych i regularna aktywność fizyczna na poziomie dostosowanym do możliwości pacjenta.

Ważna jest też regularna kontrola masy ciała, codzienne stawanie na wadze pozwala szybko zauważyć niepokojące symptomy zatrzymania wody w organizmie, co objawia się przez bardzo szybkie zwiększenie wagi o kilka kilogramów, nawet z dnia na dzień. Zdyscyplinowanie pacjenta i przestrzeganie tych zaleceń umożliwiają sprawne funkcjonowanie i ograniczają występowanie wszystkich wymienionych dolegliwości.

Jak uchronić się przed chorobą niedokrwienną serca?

Choroby serca stanowią obecnie, obok nowotworów, jedną z najważniejszych przyczyn umierania. Warto zatem zastanowić się, jak uniknąć zachorowania na zastoinową niewydolność serca, zwłaszcza, gdy w rodzinie występowały już przypadki choroby niedokrwiennej, albo należymy do osób o zwiększonym ryzyku zachorowania. Podstawowe zasady profilaktyki obejmują rzucenie palenia, wystrzeganie się nadwagi, unikanie sytuacji stresowych, regularną aktywność fizyczną i prawidłową, urozmaiconą dietę. Ważna jest regularna kontrola ciśnienia tętniczego oraz poziomu cholesterolu i cukru we krwi.