Medyczne zastosowanie psylocybiny

Psylocybina – co to takiego?

Psylocybina to organiczny związek chemiczny z grupy alkaloidów, produkowany przez grzyby halucynogenne z rodzaju Psilocybe. Najbardziej znane gatunki to m.in. Psilocybe azurescens, Psilocybe semilanceata i Psilocybe cyanescens, ale związek ten znaleziono także u ponad 200 pokrewnych przedstawicieli tego rodzaju grzybów.

Psylocybina sama w sobie jest biologicznie nieaktywna, jednak w ludzkim organizmie szybko metabolizowana jest do psylocyny, związku o silnym działaniu halucynogennym i psychodelicznym. Działanie psylocyny jest bardzo podobne do innych znanych substancji narkotycznych, jak LSD, meskalina czy DMT (dimetylotryptamina). Psylocybina należy więc do grupy substancji psychoaktywnych, czyli mających wpływ na działanie ośrodkowego układu nerwowego.

Co dzieje się po zażyciu psylocybiny?

Pierwsze efekty działania po zażyciu psylocybiny (związane np. ze spożyciem grzybów psylocybinowych) będą zauważalne już po około 30 minutach i mogą utrzymywać się nawet przez kilka godzin. Najczęściej są to:

• uczucie silnej euforii,
• halucynacje wzrokowe i umysłowe,
• zmieniona percepcja,
• efekty wizualne,
• zintensyfikowanie kolorów,
• niezwykłe przeżycia duchowe,
• zmienione odczuwanie czasu.

Reakcjami ubocznymi działania psylocybiny, zwłaszcza spożywanej w większych dawkach, mogą być jednak okresowe ataki paniki czy dolegliwości żołądkowo-jelitowe (wymioty, nudności).

Co ciekawe, stosowanie grzybów psylocybinowych przez ludzkość sięga czasów prehistorycznych. Ceremonie duchowe czy wróżbiarskie wykorzystujące niezwykłą moc substancji halucynogennych zostały udokumentowane już na malowidłach skalnych.

Jednak – posiadanie grzybów halucynogennych zostało zakazane w większości krajów.

Jak działa psylocybina?

Struktura chemiczna psylocybiny nie pozwala substancji na przekroczenie bariery krew – mózg. Jednak już jej metabolit – psylocyna jest związkiem bardziej lipofilnym, a przez to bardziej aktywnym.

Psylocyna budową bardzo przypomina strukturę serotoniny, jednego z najważniejszych neuroprzekaźników występujących w mózgu. Psychodelik ten jest zatem w stanie aktywować receptory serotoninowe, a ostatecznie doprowadzić do ich ograniczonej regulacji. Psylocyna prowadzi m.in. do uwolnienia innego neuroprzekaźnika – glutaminianu w korze przedczołowej, odpowiada także za zwiększone uwalnianie dopaminy.

Efekty oddziaływania tego związku na układ nerwowy przekładają się na:

• oddziaływanie na ośrodki głodu,
• oddziaływanie na mechanizm uzależnień,
• oddziaływanie na liczne funkcje poznawcze,
• zwiększoną pamięć i zdolności uczenia się,
• regulację wadliwych ścieżek układu nagrody u pacjentów z depresją i myślami samobójczymi.

Psylocybina umożliwia też modelowanie sygnałów międzykomórkowych w mózgu oraz wpływa na ekspresję genów. Zmiany te mogą być potencjalnie odpowiedzialne za plastyczność komórek nerwowych, ich regenerację oraz neurogenezę.

Psylocybina w leczenie uzależnień

Wśród proponowanych terapeutycznych zastosowań psylocybiny jest jej zastosowanie w leczeniu uzależnień.

Modele terapii psychodelicznej do leczenia uzależnień były szczególnie intensywnie badane w latach 1950-1970. Jednak badania w tej dziedzinie zostały wstrzymane w związku ze szkodliwym działaniem wielu związków (m.in. LSD, DMT). Dopiero w ostatniej dekadzie pojawiły się obiecujące wyniki nowoczesnych prób klinicznych psylocybiny w leczeniu uzależnienia od nikotyny i alkoholu.

Podczas badań przeprowadzonych na niewielkich grupach pacjentów rzucających palenie wykazano, że zaledwie 3-krotna suplementacja psylocybiną w czasie 15-tygodniowej kuracji odstawiennej wyraźnie umocniła abstynencję badanych.

Pacjenci podkreślali, że psylocybina wzmocniła ich poczucie wiary w zdolność do rzucenia palenia i umocniła ich motywację. Poprawa utrzymywała się również w długim czasie od zakończenia badania.

Obiecujące wyniki skłoniły naukowców do testowania korzystnego działania psylocybiny w uzależnieniach od twardych narkotyków, jak metamfetamina, opioidy czy kokaina. Póki co, testy przeprowadzane są na małych grupach pacjentów i wymagają wnikliwej oceny, jednak obiecujące wyniki mogą okazać się przełomowe dla dziedziny terapii uzależnień.

Psylocybina w terapii nowotworowej

Często zdarza się, że u pacjentów w fazie terminalnej choroby nowotworowej rozwijają się zaburzenia nastroju, takie jak depresja i lęk. Niestety, możliwości leczenia takich pacjentów są skomplikowane i znacznie ograniczone ze względu na długą listę leków, które jednocześnie przyjmują. Długotrwałe przyjmowanie silnych cytostatyków sprzyja rozwojowi oporności wielolekowej, a stosowane po nich preparaty często nie dają odpowiednich wyników.

Psylocybina była badana jako potencjalny sposób leczenia zaburzeń nastroju u nieuleczalnie chorych pacjentów już od lat 50. XX wieku, jednak ze względu na jej dodanie do listy substancji zakazanych, większość badań została wstrzymana w latach 70. W ostatnich latach badania nad psylocybiną zostały wznowione, a ich wyniki wskazują, że pozytywne efekty stosowania psylocybiny mogą oznaczać zmniejszenie obciążenia psychicznego związanego z terminalną diagnozą. W badaniach klinicznych udowodniono, że alkaloid ten redukuje ostre zaburzenie stresowe, lęk uogólniony oraz zaburzenia lękowe spowodowane rakiem.

Psylocybina w leczeniu depresji

Psylocybina może być obiecującym lekiem stosowanym w leczeniu zaburzeń psychicznych, głównie u pacjentów cierpiących na depresję. Trwające testy kliniczne wskazują, że alkaloid ten (stosowany w ściśle określonych dawkach na przestrzeni kilkunastu tygodni) wykazuje niemal identyczną skuteczność, jak wiele leków farmakologicznych wykorzystywanych rutynowo w leczeniu depresji (tzw. SSRI).

W odróżnieniu jednak od standardowych preparatów, psylocybina wykazuje znacznie mniejszą ilość skutków ubocznych i nie wymaga codziennego podawania. Preparat może być przyjmowany znacznie rzadziej – nawet w odstępach kilku tygodni. Obecnie trwają badania mające na celu udowodnienie długoterminowej skuteczności psylocybiny w leczeniu zaburzeń nastroju.