Wymienniki węglowodanowe – czym są i jak je obliczać?

Co to jest wymiennik węglowodanowy?

Wymiennik węglowodanowy (WW) to zgodnie z definicją taka ilość danego produktu żywnościowego (obliczona w gramach lub miarach kuchennych), która zawiera 10 g węglowodanów przyswajalnych. Należy wiedzieć, że głównym zadaniem postępowania żywieniowego w cukrzycy jest takie planowanie jadłospisów, aby uwzględniały one ograniczenie spożycia węglowodanów prostych w tym cukrów dodanych oraz dostarczały one odpowiedniej ilości węglowodanów złożonych ogółem. Co więcej poziom tego makroskładnika powinien być powtarzalny każdego dnia i równomiernie rozłożony na poszczególne posiłki. Ułatwia to wyrównanie glikemii pacjenta w ciągu doby, ale i stanowi element bardzo pomocny w planowaniu farmakoterapii. Liczenie wymienników węglowodanowych staje się szczególnie przydatne w przypadku insulinoterapii. Z punktu widzenia pacjenta WW będą skutecznym narzędziem planowania posiłków. Wiedza na temat ilości węglowodanów w poszczególnych porcjach produktów ułatwia przy zachowaniu podobnej ilości tego makroskładnika w daniu urozmaicić codzienny jadłospis. Tabela wymienników węglowodanowych dla cukrzyków zawiera szczegółowe informacje dotyczące tego, jaka porcja konkretnego pokarmu dostarcza 10 g przyswajalnych węglowodanów. Potrafiąc policzyć całościowe dzienne zapotrzebowanie na energię i cukry złożone możemy określić ile WW należy konsumować w ciągu doby i jak rozłożyć je na poszczególne posiłki. Z tą wiedzą i wspominanymi tabelami można planować zdrowe i dobrze zbilansowane dania dla cukrzyków. Wspomagać się można również obecnymi w internecie kalkulatorami lub urządzeniami, takimi jak waga licząca wymienniki węglowodanowe.

Ile wymienników węglowodanowych dziennie – jak zaplanować jadłospis osoby z cukrzycą?

Wymienniki węglowodanowe w cukrzycy stanowią bardzo przydatne narzędzie w planowaniu jadłospisu. Aby obliczyć ilość WW, które pacjent powinien zjeść w ciągu dnia należy oszacować najpierw jego zapotrzebowanie energetyczne. Zaleca się to robić indywidualnie, biorąc pod uwagę czynniki, takie jak:

• płeć,
• masa ciała,
• wzrost,
• wiek,
• poziom aktywności fizycznej.

Można w tym celu skorzystać z dostępnych w internecie kalkulatorów podstawowej i całkowitej przemiany materii. Znając zapotrzebowanie na energię ustala się procentowy udział całości węglowodanów w diecie i dokonuje obliczeń pozwalających określić ilość g tego składnika na dobę. Otrzymaną wartość dzielimy, przez 10 co daje nam ostateczny wynik określający ilość WW w ciągu dnia. Sam opis wydaje się skomplikowany warto, więc posłużyć się przykładem:

Całkowite zapotrzebowanie na energię pacjenta wynosi 2000 kcal na dobę. Spożycie węglowodanów powinno stanowić 50 proc. dziennej racji energii. 50 proc. z 2000 kcal daje 1000 kcal. Ponieważ wiemy, że 1 g węglowodanów dostarcza 4 kcal możemy dzieląc otrzymane 1000 kcal /4 oszacować, że pacjent powinien spożywać codziennie 250 g węglowodanów. Pamiętając, że 1 wymiennik węglowodanowy (WW) jest równoważny 10 g węglowodanów przyswajalnych otrzymane 250 /10 co daje nam 25 WW na dobę.

Ważną kwestią pozostaje odpowiednie rozłożenie tychże wymienników na wszystkie posiłki. Należy planować to indywidualnie uwzględniając styl życia pacjenta i ilość posiłków w ciągu doby. Przykładowo można założyć następujący podział: śniadanie – 6 WW, II śniadanie – 2,5 WW, obiad – 8 WW, podwieczorek – 2,5 WW, kolacja – 6 WW.

Jak obliczyć wymienniki węglowodanowe?

Planując posiłki w diecie osoby chorującej na cukrzycę w praktyce sprawdzi się tabela WW, czyli gotowe opracowanie, które pokazuje, jaka porcja produktu odpowiada wymiennikowi węglowodanowemu. Jeśli jednak nie mamy do nich dostępu można dokonać obliczeń samodzielnie. W przypadku produktów pakowanych, które zawierają informacje żywieniową należy oprzeć swoje szacunki na podanych na opakowaniu danych na temat zawartości węglowodanów oraz masy produktu. Należy pamiętać, że w przypadku wymiennika mówimy o węglowodanach przyswajalnych, a zatem nie uwzględniając zawartości błonnika pokarmowego. Tłumacząc to na praktycznym przykładzie, jeśli dany pokarm zawiera na 100 g produktu 50 g cukrów ogółem i 10 g błonnika należy od wartości 50 odjąć, 10 aby uzyskać informacje na temat poziomu węglowodanów przyswajalnych. Jak liczyć wymienniki węglowodanowe? Oto prosty przykład:

Jabłko zawiera około 10 g węglowodanów na 100 g i około 2 g błonnika. Oznacza to, że połowa jabłka (właśnie ok. 100 g) dostarcza 10–2=8 g węglowodanów przyswajalnych. Całe jabłko (200 g) będzie dostarczać, więc 2x8=16 g węglowodanów przyswajalnych. Ponieważ wiemy, że jeden wymiennik węglowodanowy to 10 g tego składnika dzielimy wartość 16/10 i dowiadujemy się, że jedno średnie jabłko to 1,6 WW, czyli po zaokrągleniu 2 WW.

Do obliczenia WW niezbędna będzie tabela zawartości węglowodanów i pozostałych makroskładników w produktach oraz masa samego pokarmu. Z różnych przyczyn najwygodniejsze wydaje się korzystanie z gotowych opracowań podających, jaka ilość produktu będzie równoważna z 1 WW.

Czytaj również: Choroba Pompego – co to jest? Przyczyny, objawy, diagnostyka, leczenie

Wymienniki węglowodanowe a insulina

Posługiwanie się wymiennikami węglowodanowymi będzie szczególnie przydatne w planowaniu jadłospisów pacjentów leczonych za pomocą insulinoterapii. Ułatwi nie tylko zachowanie właściwej ilości węglowodanów w posiłku oraz urozmaicenie ich źródeł, ale także dobór odpowiedniej dawki insuliny. Warto wiedzieć, że 1 WW, czyli 10 g cukrów przyswajalnych podwyższa średnie stężenie glukozy we krwi o 30-50 mg proc. Równocześnie 1 jednostka insuliny obniża stężenie glukozy właśnie o 30 do 50 mg proc. Dlatego WW mogą stanowić podstawę do obliczania dawki insuliny na posiłek. Co ważne należy pamiętać, że przelicznik insulina/WW ustala lekarz diabetolog.