Zapalenie oskrzelików – jakie są jego przyczyny, rozpoznanie, leczenie, ile trwa?

Zapalenie oskrzelików – co to za choroba?

Ostre zapalenie oskrzelików jest najczęściej występującą postacią zakażenia dróg oddechowych u niemowlaków i małych dzieci do drugiego roku życia. Dodatkowo warto zaznaczyć, że zaobserwowano zwiększoną częstość występowania zapalenia oskrzelików u chłopców.

Zapalenie oskrzelików u dzieci jest ostrym stanem zapalnym przebiegającym z obrzękiem oraz martwicą nabłonka wyścielającego drobne drogi oddechowe, czyli oskrzeliki, a także ze zwiększoną produkcją śluzu oraz skurczem oskrzeli.

Ostre zapalenie oskrzelików – jaka jest jego najczęstsza przyczyna?

Najczęstszą przyczyną zapalenia oskrzelików jest zakażenie wirusem RSV (syncytialny wirus oddechowy, wirus nabłonka oddechowego). Inne patogeny, które mogą je wywołać to: rinowirusy, metapneumowirusy, adenowirusy, wirusy grypy i wirus paragrypy.

Przyczyną rozwoju zapalenia oskrzelików u osób dorosłych może być zachłyśnięcie się treścią pokarmową lub wdychanie do dróg oddechowych toksycznych gazów.

Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową, co oznacza przeniesienie drobnoustrojów wraz z wydzieliną wydostającą się z dróg oddechowych, np. podczas kichania czy kaszlu. Często źródłem zakażenia jest starsze rodzeństwo bądź inne dzieci w żłobku czy przedszkolu.

Zapalenie oskrzelików rozwija się po około 5 dniach od kontaktu z osobą chorą.

Jak się objawia zapalenie oskrzelików u dzieci?

Zapalenie oskrzelików oddechowych rozpoczyna się 1-, 2-dniowym okresem objawów grypopodobnych, takich jak: katar, zapalenie gardła i czasami gorączka. Następnie pojawia się duszność, której towarzyszy nasilony wysiłek oddechowy – rodzic może zaobserwować zaciąganie żeber przez dziecko. Towarzyszy temu przyspieszenie oddechu (tachypnoe) i postękiwanie. Oddech dziecka jest świszczący. Objawy zwykle utrzymują się około 12 dni.

Jeśli przebieg zakażenia jest ciężki, to rodzice mogą mieć trudności z karmieniem dziecka. Mogą pojawić się także bezdechy oraz hipoksemia, czyli niedotlenienie. Dziecko może stać się odwodnione. Może pojawić się także sinica, a w szczególnie ciężkich przypadkach zaburzenia oddychania i niewydolność oddechowa.

Podczas osłuchiwania klatki piersiowej słyszalne są trzeszczenia, świsty, a także wydłużony wydech.

Ostre zapalenie oskrzelików – kto jest najbardziej narażony na ciężki przebieg choroby?

Na ciężki przebieg zakażenia najbardziej narażone są niemowlęta w pierwszym półroczu życia. Pierwszym czynnikiem ryzyka ciężkiego przebiegu choroby, a zarazem pobytu w szpitalu, jest wiek dziecka. Większość dzieci, które są hospitalizowane z powodu zapalenia oskrzelików, to niemowlęta poniżej pierwszego roku życia.

Na cięższy przebieg choroby narażone są również wcześniaki, szczególnie te, które przebyły noworodkowy zespół zaburzeń oddychania.

Do grup ryzyka cięższego przebiegu choroby są również zaliczane dzieci z wadami serca oraz cierpiące na przewlekłe choroby układu oddechowego, choroby neurologiczne i zaburzenia odporności.

Leczenia wspomagającego mogą również wymagać dzieci z wrodzonymi wadami układu oddechowego, takimi jak: wiotkość krtani, wiotkość tchawicy czy rozszczep wargi lub podniebienia.

Jak rozpoznać zapalenie oskrzelików?

Zapalenie oskrzelików u dzieci prezentuje bardzo charakterystyczne objawy kliniczne, dlatego w większości przypadków lekarz jest w stanie postawić diagnozę na podstawie objawów klinicznych oraz badania fizykalnego. Rutynowo nie wykonuje się dodatkowych badań laboratoryjnych i radiologicznych.

W niektórych przypadkach możliwe jest wykonanie RTG klatki piersiowej, aby odróżnić zapalenie oskrzelików i zapalenie płuc.

Zapalenie oskrzelików – jakie mogą być jego powikłania?

Ostra faza ostrego zapalenia oskrzelików może doprowadzić do rozwinięcia powikłań, takich jak ostre zapalenie ucha środkowego i zapalenie płuc. Po przebyciu zapalenia oskrzelików oskrzela dzieci są nadreaktywne. W wyniku tego mogą pojawić się u nich nawracające incydenty świszczącego oddechu, nawet przez kilka miesięcy po przebyciu choroby.

Jak przebiega leczenie zapalenia oskrzelików?

Większość przypadków zapalenia oskrzelików ma łagodny przebieg, więc stosuje się leczenie objawowe. W większości przypadków nie stosuje się leczenia przyczynowego, czyli leków przeciwwirusowych.

Należy oczyszczać nos dziecka z zalegającej wydzieliny. W celu udrożnienia nosa można również zastosować wodę morską w formie kropli do nosa. Jeśli dziecko ma gorączkę, to należy podać mu leki przeciwgorączkowe. Bardzo istotne jest również dbanie o prawidłowe nawodnienie dziecka.

W niektórych przypadkach stosuje się leki rozszerzające oskrzela, ale wskazania do ich podania powinny być ustalone przez lekarza.

Większość przypadków zapalenia oskrzelików nie wymaga zastosowania antybiotyków. Stosuje się je w przypadku zapalenia oskrzelików z powikłaniami bakteryjnymi zapalenia oskrzelików, takimi jak np. zapalenie ucha środkowego.

W niektórych przypadkach, gdy przebieg choroby jest ciężki, może wystąpić konieczność hospitalizacji. Rodzice powinni się zgłosić do lekarza, kiedy wystąpią trudności w karmieniu bądź zaobserwują duże nasilenie wysiłku oddechowego u dziecka. W takim przypadku lekarz zadecyduje o dalszych krokach, jakie należy podjąć.

Zapalenie oskrzelików – czy można mu zapobiec?

Bardzo trudno jest całkowicie uniknąć zachorowania na zapalenie oskrzelików, są jednak metody, które pozwalają na zmniejszenie prawdopodobieństwa zachorowania. Są to: karmienie piersią, niepalenie przy dziecku papierosów, odpowiednia higiena.

Jak wspomniano wyżej, jedną z metod zapobiegania infekcjom dróg oddechowych jest karmienie piersią. Zalecane jest karmienie piersią przez minimum pół roku. Powinno się unikać ekspozycji dziecka na dym tytoniowy, ponieważ zawarte w nim szkodliwe substancje mogą obniżać odporność dziecka i uszkadzać jego drogi oddechowe. Ważne jest również częste i dokładne mycie rąk oraz ich dezynfekcja – ogranicza to szerzenie się wirusa.

Należy podkreślić, że infekcje wirusowe wywołane wirusem RSV mogą się powtarzać. Związane jest to z brakiem trwałej pamięci immunologicznej po przebytym zakażeniu.

Zapalenie oskrzelików wywołane wirusem RS – lekowy program profilaktyczny

W profilaktyce zakażenia wirusem RSV zastosowanie znajduje przeciwciało monoklonalne – paliwizumab. Jest ono skierowane bezpośrednio przeciwko temu wirusowi.

Polskie Ministerstwo Zdrowia prowadzi program profilaktyczny „Profilaktyka zakażenia wirusem RS” dla niemowląt, które nie ukończyły pierwszego roku życia i urodziły się przed 28. tygodniem ciąży lub są chore na dysplazję oskrzelowo-płucną. Program obejmuje również dzieci, które urodziły się pomiędzy 29. a 32. tygodniem ciąży młodsze niż sześć miesięcy.

Terapia w ramach tego programu polega na domięśniowym podaniu 5 dawek przeciwciała podczas sezonu zachorowań na zakażenia wirusem RSV, czyli od 1 listopada do 30 kwietnia.