Zapalenie gardła u dzieci

Bakteryjne zapalenie gardła

Aby dobrze leczyć zapalenie gardła u dzieci, konieczne jest odróżnienie, czy jego przyczyną są wirusy czy bakterie. W pierwszym okresie choroby może to być dość trudne, ponieważ występują także postacie mieszane, w których początkowe zakażenie wirusowe przechodzi w zakażenie bakteryjne.

Pierwszym parametrem świadczącym o przyczynie bakteryjnej jest obecność biało-żółtawego nalotu na migdałkach. Należy podejść z dzieckiem do okna lub źródła światła (można użyć latarki) i poprosić, aby wysunęło język w kierunku brody i szeroko otworzyło usta. Gdy grzbiet języka zasłania gardło, pomocne jest wymawianie przez dziecko samogłosek „a”, „o” lub obniżenie języka szpatułką lub łyżeczką. Dodatkowo warto obejrzeć całą śluzówkę jamy ustnej, czy nie ma na niej jakichś zmian (np. pęcherzyków, pleśniawek).

Zapalenie gardła u dzieci można poznać także po tym, czy są powiększone węzły chłonne na szyi. Sprawdzamy to dotykając delikatnymi, kolistymi ruchami szyi dziecka, począwszy od kątów żuchwy w dół, aż do obojczyków. Gdy wyczujemy okrągłe struktury przypominające wielkością ziarna groszku lub większe, które są powiększonymi węzłami, oznacza to, że odnaleźliśmy kolejny parametr świadczący o etiologii bakteryjnej.

Objawy zapalenia gardła u dzieci, które pozwalają na potwierdzenie diagnozy o bakteryjnej postaci choroby, to:

• gorączka powyżej 38°C,

• brak kaszlu,

• przedział wiekowy 3–14 lat (jest to najczęstszy wiek nosicielstwa w jamie ustnej bakterii paciorkowca beta-hemolizującego, wywołującego anginę),

• nagły początek choroby,

• kontakt z osobą, która w ciągu ostatnich 2 tygodni chorowała na paciorkowcowe zapalenie gardła.

Ostateczne rozpoznanie następuje po wykonaniu u lekarza szybkiego testu na antygen paciorkowca lub posiewu wymazu z gardła.

Wirusowe zapalenie gardła

W wirusowym zapaleniu gardła u dzieci zwykle biorą udział te same patogeny, jak te odpowiedzialne za przeziębienia. Obserwujemy wówczas:

• pieczenie i ból gardła promieniujący do uszu,

• trudności w połykaniu pokarmów oraz niechęć dziecka do jedzenia,

• kaszel,

• katar,

• gorączkę poniżej 38°C,

• towarzyszące zapalenie spojówek,

• brak nalotu i obrzęku migdałków,

• bóle mięśniowe,

• bóle głowy.

Leczenie zapaleń gardła

Leczenie wirusowego zapalenie gardła u dzieci polega przede wszystkim na łagodzeniu występujących objawów. Dziecko powinno pozostać w domu przez 3–4 dni, gdyż po tym czasie choroba będzie samoistnie ustępować. Objawy całkowicie zanikają po około tygodniu. Należy ograniczyć również odwiedziny i kontakt z innymi dziećmi, aby nie szerzyć zakażenia. Wszyscy domownicy są w tym czasie narażeni na zakażenie, które rozprzestrzenia się zwłaszcza drogą kropelkową oraz przez używanie tych samych przedmiotów codziennego użytku.

Jeśli zapalenie gardła u dzieci wywołane jest przez paciorkowce, niezbędne jest zastosowanie odpowiednich antybiotyków. Standardem leczenia jest stosowanie penicyliny fenoksymetylowej przez 10 dni. U dzieci uczulonych na penicylinę lekarz wybierze inny, równie skuteczny antybiotyk. Bardzo ważne jest to, by nie skracać stosowania i nie zmniejszać dawki antybiotyku, nawet jeśli dziecko poczuje się już lepiej. Przestrzeganie zaleceń lekarza daje niemalże całkowitą pewność zniszczenia bakterii.

Obniżanie gorączki

Temperatura ciała w wirusowym zapaleniu gardła u dzieci nie jest zbyt podwyższona, najlepiej obniżać ją domowymi sposobami bez stosowania leków. Natomiast w zapaleniu bakteryjnym gorączka może być wysoka i należy ją leczyć paracetamolem lub ibuprofenem. U dzieci nie wolno stosować kwasu salicylowego (popularnej aspiryny).

Herbatki ziołowe na zapalenie gardła

W aptekach można znaleźć duży wybór ziół pomocnych w łagodzeniu objawów zapalenia gardła. Najbardziej znana jest szałwia, która dezynfekuje i działa przeciwzapalnie. Podrażnienia gardła dodatkowo łagodzi tymianek (rozrzedza śluz) oraz rumianek (działa przeciwskurczowo i przeciwzapalnie). Wybieramy tę herbatę, którą dziecko lubi najbardziej. Parzymy ją pod przykryciem przez 10–15 minut. Aby polepszyć smak herbaty, możemy dodać sok z cytryny, łyżeczkę miodu lub cukru. Aby zwiększyć efekt, herbatkę podajemy dziecku do wypicia co kilka godzin.

Płukanie gardła

Gdy herbata z szałwii, tymianku lub rumianku wystygnie, możemy podawać ją dziecku do płukania gardła. Dobrym sposobem jest również płukanie gardła roztworem ciepłej wody z solą. W aptece można kupić specjalne proszki lub koncentraty do sporządzania roztworów lub gotowe płyny do płukania gardła, zawierające substancje antyseptyczne. Należy jednak zawsze uważnie przeczytać ulotkę przed użyciem i stosować preparaty zgodnie z ich instrukcją.

Tabletki do ssania i aerozole

Tabletki do ssania w leczeniu zapalenia gardła u dzieci mogą być stosowane u pacjentów po ukończeniu 3–4 roku życia. Preparaty te dostępne są bez recept. Zawierają różne substancje, które działają przeciwzapalnie, bakteriobójczo i przeciwwirusowo, miejscowo znieczulają, rozrzedzają śluz, zmniejszają obrzęk gardła i hamują odruch kaszlowy. Pobudzają wydzielanie śliny i usuwają z powierzchni gardła komórki, które obumarły pod wpływam stanu zapalnego.

Ziołowe pastylki mogą zawierać babkę lancetową, szałwię, tymianek, porost islandzki, prawoślaz czy podbiał. Przed podaniem dziecku tabletki należy uważnie przeczytać ulotkę, aby sprawdzić dawkowanie, przeciwwskazania, informacje od którego roku życia można podawać dany preparat i czy nie zawiera on substancji, na które dziecko jest uczulone. W aptece dostępne są również aerozole do gardła. Są one równie skuteczne, zwłaszcza u mniejszych dzieci, natomiast ich działanie jest krótsze niż w przypadku preparatów w postaci pastylek do ssania. Przy stosowaniu leków do ssania substancje aktywnie działające na błonę śluzową gardła są dłużej uwalniane.

Lizaki na gardło

Na rynku farmaceutycznym dostępne są lizaki na gardło, które leczą podrażnienia, łagodzą ból gardła, nawilżają je oraz chronią błonę śluzową. Ta forma podania preparatu przeciwbólowego na gardło jest bardzo atrakcyjna dla dzieci, a ponadto zmniejsza ryzyko zakrztuszenia się, jak to jest w przypadku pastylek do ssania.

Dodatkowe sposoby leczenia gardła

Bardzo ważne jest podawanie dziecku dużej ilości płynów, zwłaszcza gdy zapaleniu gardła towarzyszy gorączka. Należy unikać napojów gazowanych oraz kwaśnych, takich jak sok pomarańczowy, grejpfrutowy, ananasowy czy pomidorowy. Mogą one niepotrzebnie podrażniać błonę śluzową gardła.

Ból gardła może być również spowodowany oddychaniem zbyt suchym powietrzem w mieszkaniu. Częste wietrzenie, rozkładanie prania lub mokrych ręczników na kaloryferach, pojemniki na wodę na grzejnikach czy zmniejszenie temperatury w pokoju to skuteczne sposoby nawilżania suchego powietrza. Można też użyć specjalnych rozpylaczy, pamiętając przy tym, aby stały one odpowiednio blisko dziecka. Szyję można owinąć ciepłym szalikiem. Dziecku należy zapewnić odpoczynek, sen i odpowiednią dietę.

Wycięcie migdałków podniebiennych

Przy częstym, nawracającym zapaleniu gardła u dzieci – o ciężkim przebiegu – należy rozważyć chirurgiczne wycięcie migdałków podniebiennych. Eksperci sugerują, że korzyści płynące z wykonania tego zabiegu są większe niż działania niepożądane i związane z nimi koszty. Jest to trudna decyzja, w której podjęciu pomocne są poniżej przedstawione kryteria rozpoznające ciężką postać zapalenia gardła.

Mianowicie gdy dziecko przebyło 7 epizodów zakażenia w ostatnim roku lub 5 rocznie w ciągu ostatnich dwóch lat albo 3 rocznie w ciągu ostatnich trzech lat i spełnia jedno z następujących kryteriów:

• wzrost ciepłoty ciała powyżej 38°C,

• powiększone lub tkliwe węzły chłonne szyjne przednie,

• wysięk lub nalot na migdałkach podniebiennych,

• potwierdzenie zakażenia Streptococcus pyogenes w badaniu mikrobiologicznym,

• przebyta antybiotykoterapia w przypadku potwierdzonego lub podejrzewanego zakażenia paciorkowcowego,

to mówimy wtedy o ciężkiej postaci nawracającego paciorkowcowego zapalenia gardła lub migdałków. Jeśli dziecko nie spełnia powyższych wymogów, mówimy o łagodnej, nawracającej formie, dla której zalecenia są nadal w opracowaniu.