Zapalenie oskrzeli u dzieci – przyczyny, objawy, leczenie, domowe sposoby

Zapalenie oskrzeli u dziecka – jakie są przyczyny?

Zarówno zapalenie oskrzeli u dzieci, jak i zapalenie oskrzelików u noworodków to choroby wywoływane głównie przez wirusy. Do najważniejszych patogenów należą wirusy RSV (wirus syncytium nabłonka oddechowego), grypy, paragrypy, metapneumowirusy, adenowirusy i rinowirusy. Inwazja bakterii może nastąpić po uprzedniej infekcji wirusowej, ale nie jest to zjawisko stałe. W związku z patogenezą obserwuje się sezonowość zachorowań na zapalenie oskrzeli – najwięcej dzieci choruje w okresie późnej jesieni, zimy oraz wczesnej wiosny. Czy zapalenie oskrzeli u dzieci jest zaraźliwe? Tak, to choroba zakaźna przenoszona drogą kropelkową.

Układ oddechowy dzieci, tak jak i inne układy w organizmie, dojrzewa jeszcze przez kilka lat po przyjściu na świat. Zmianie ulega zarówno jego anatomia, jak i fizjologia. Drogi oddechowe dzieci różnią się w swojej budowie od dróg oddechowych osób dorosłych nie tylko wielkością, ale i funkcjonowaniem, co powoduje zmiany w przebiegu różnych chorób. Dziecięce drogi oddechowe mają węższe światło. To sprawia, że znacznie szybciej i łatwiej dochodzi do obturacji, czyli zwężenia światła oskrzeli powodującego występowanie duszności i świstów podczas oddychania (świszczący oddech u dziecka).

Ponadto błona śluzowa wyścielająca oskrzela u dzieci ma znacznie więcej komórek, które wydzielają śluz w stosunku do powierzchni dróg oddechowych. W związku z tym łatwiej dochodzi do zamknięcia światła oskrzeli i trudności w oddychaniu w czasie zakażenia, kiedy to produkcja wydzieliny śluzowej znacznie się zwiększa. Również dojrzałość immunologiczna, czyli obronna komórek dróg oddechowych, jak i całego układu odpornościowego dziecka, nie jest jeszcze w pełni rozwinięta.

Kiedy dochodzi do inwazji patogenów, np. wirusów, w drogach oddechowych zachodzą zmiany. Następuje uszkodzenie komórek nabłonka oskrzeli przez wirusy. Dodatkowo zwiększa się ukrwienie nabłonka i przez komórki błony śluzowej zaczyna być w nadmiarze produkowany śluz. Powstaje obrzęk tej błony oraz pojawia się nadmierna ilość wydzieliny z oskrzeli.

Wszystkie te czynniki przyczyniają się do zmniejszenia światła oskrzeli. Objawia się to problemami z oddychaniem, a nawet dusznością u dziecka, świstami oraz innymi zjawiskami osłuchowymi (np. furczeniami) nad polami płucnymi, które lekarz może stwierdzić podczas badania.

Stan zapalny oskrzeli jest również przyczyną upośledzenia transportu śluzowo-rzęskowego, który jest jednym z mechanizmów usuwania drobnoustrojów z dróg oddechowych, zanieczyszczeń i innych czynników drażniących. Ponadto najmłodsze dzieci nie mają jeszcze w pełni wykształconego efektywnego odruchu kaszlowego, zatem ewakuacja zalegającej wydzieliny jest utrudniona, co dodatkowo sprzyja duszności. Zapalenie oskrzeli u dziecka – ile trwa? Objawy choroby utrzymują się ok. 5–6 dni, a do całkowitego wyleczenia dochodzi po około 3 tygodniach.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Zapalenie oskrzeli u dziecka – objawy

Zapalenie oskrzeli u dzieci jest chorobą występującą szczególnie często w początkowym okresie życia – do wieku około 4 lat. Potem częstość ta wyraźnie się zmniejsza, ale nie zanika. Również w wieku szkolnym co drugie dziecko przechodzi co najmniej jeden epizod tej choroby.

Proces zapalny wywołany przez wirusy obejmuje nie tylko oskrzela. Zazwyczaj choroba zajmuje również górne drogi oddechowe i, zanim pojawią się objawy zapalenia oskrzeli u dzieci, występują objawy infekcji kataralnej. Trwają one około 2–3 dni, po czym chory zaczyna kaszleć.

Początkowo mamy do czynienia z męczącym, suchym kaszel u dziecka. Jest to kaszel nieproduktywny (bez odkrztuszania śluzowej wydzieliny), ponieważ w tej fazie choroby śluzówka oskrzeli jest tylko obrzęknięta. Nie doszło jeszcze do nadmiernego wydzielania śluzu przez komórki nabłonka błony śluzowej oskrzeli. W tym czasie u dzieci mogą już pojawiać się trudności w oddychaniu i duszność.

Następnym etapem rozwoju stanu zapalnego w obrębie dolnych dróg oddechowych jest zwiększenie produkcji wydzieliny śluzowej. Wówczas charakter kaszlu zmienia się i staje się on wilgotny (dziecko zaczyna odkrztuszać zalegającą wydzielinę). Kaszel mokry u dziecka jest mniej męczący niż wcześniej występujący suchy kaszel. Pojawienie się produktywnego kaszlu to dobry znak, ponieważ zwykle zwiastuje rozpoczęcie procesu zdrowienia. W tym czasie należy pamiętać o właściwym nawodnieniu dziecka, bowiem sprzyja to upłynnianiu wydzieliny, przez co jest ona łatwiejsza do ewakuacji z dróg oddechowych.

Pomocne w przebiegu zapalenia oskrzeli u dzieci może być również oklepywanie pleców. Warto wiedzieć jaka jest właściwa technika oklepywania: dłoń układamy w tzw. łódkę (nie oklepujemy dłonią otwartą, płaską) i oklepujemy plecy dziecka od podstawy płuc ku górze. Należy wypośrodkować siłę, aby terapia była skuteczna, ale nie bolesna i nie powodowała uszkodzeń. Można również zastosować masaż wibracyjny, który wykonuje się za pomocą specjalnego urządzenia lub ręcznie. Polega to na wykonywaniu rytmicznych, krótkotrwałych uderzeń opuszkami palców (ruch pulsacyjny). Taki masaż wprawia tkanki w drgania i dochodzi do rozbijania wydzieliny wewnątrzoskrzelowej, co ułatwia jej odkrztuszanie.

Istotnym objawem, który może utrzymywać się nawet do 4 tygodni po wyleczeniu zapalenia oskrzeli u dzieci jest kaszel. Jego przyczyną jest nadreaktywność oskrzeli, wywołana przez nadmiernie pobudzone mechanizmy komórkowe i zakończenia nerwowe w drogach oddechowych. "Zapalenie oskrzeli u dziecka bez gorączki, czy to możliwe?" – pytają często rodzice. Tak, jest to objaw, który nie towarzyszy opisywanemu schorzeniu.

Zapalenie oskrzeli u niemowląt i dzieci starszych

Zapalenie oskrzelików to choroba występująca przede wszystkim u niemowląt i dzieci do 2. roku życia. Szczyt zachorowań przypada na okres pomiędzy 2. a 6. miesiącem życia. Choroba ma taką samą etiologię jak zapalenie oskrzeli u dzieci, ale dotyczy głównie najmłodszych dzieci i występuje w obrębie oskrzelików, czyli odcinków dróg oddechowych o najmniejszym świetle. Objawy zapalenia oskrzelików tworzą charakterystyczny obraz, na który składają się:

• przyspieszony oddech u dziecka (tachypnoe, czyli zwiększona częstość oddechów na minutę),
• świszczący oddech u dziecka,
• objawy wzmożonego wysiłku oddechowego.

Obrzęk śluzówki powstający na skutek zapalenia powoduje zmniejszenie światła oskrzelików, co przyczynia się do wystąpienia duszności u dziecka i jednocześnie do wzmożonego wysiłku oddechowego. Objawia się on m.in. zaciąganiem międzyżebrzy i przepony podczas wdechów, poruszaniem skrzydełkami nosa oraz stękaniem.

Aby móc ocenić, czy dziecko oddycha zbyt szybko, powinno się znać normy liczby oddechów dla danego wieku. Dla dzieci w wieku do 3 miesiąca życia normą jest do 50 oddechów na minutę, do 6 miesiąca życia – do 40 oddechów na minutę, a u dzieci starszych – do 30 oddechów.

Początek choroby, tak jak w zapaleniu oskrzeli u dzieci, to infekcja z katarem. Następnie dołącza się gorączka i suchy kaszel. Stan dziecka pogarsza się i dochodzi do duszności, która przejawia się świstami i objawami zwiększonego wysiłku oddechowego. Kolejnym objawem świadczącym o ciężkości przebiegu jest sinica u dziecka, widoczna pod postacią fioletowo-sinego zabarwienia ust i języka. Może pojawić się, gdy dziecko musi wykonać większy wysiłek, np. podczas karmienia.

Obie wyżej opisane choroby: zapalenie oskrzeli u dzieci i zapalenie oskrzelików u noworodków wymagają zbadania i oceny ciężkości przez lekarza oraz włączenia odpowiedniego leczenia. Szczególnie w przypadku najmłodszych dzieci, kiedy objawy obturacji oskrzeli mogą szybko postępować, należy niezwłocznie udać się po pomoc lekarską.

Zapalenie oskrzeli u dziecka – leczenie

W leczeniu chorób wirusowych dróg oddechowych, jakimi są zapalenie oskrzeli u dzieci oraz zapalenie oskrzelików u noworodków, główną rolę odgrywa postępowanie wspomagające. Do elementów terapii należą leki przeciwgorączkowe oraz leki na kaszel dla dziecka leki przeciwkaszlowe (mogą być stosowane u dzieci starszych, jedynie w fazie obrzękowej choroby, czyli w czasie występowania suchego kaszlu, po konsultacji z lekarzem i zgodnie z jego zaleceniami).

Leków mukolitycznych (mukolityków, leków wykrztuśnych dla dzieci) należy używać ostrożnie, ściśle według wskazań lekarza, raczej u dzieci starszych, efektywnie odkrztuszających. Takie leki na zapalenie oskrzeli i dzieci można zastosować dopiero w fazie kaszlu mokrego w celu upłynnienia wydzieliny obecnej w drogach oddechowych i ułatwienia odkrztuszania wydzieliny zalegającej w drogach oddechowych

Zapalenie oskrzeli u dziecka – domowe sposoby

Leczenie zapalenia oskrzeli u dziecka można wspomóc domowymi sposobami. Przede wszystkim warto zadbać o odpowiednie nawilżenie powietrza. Istotne staje się także utrzymywanie niskiej temperatury powietrza (nie należy doprowadzać do sytuacji, kiedy dziecko przebywa w zbyt ciepłym i dusznym pomieszczeniu, ponieważ wzmaga się wtedy obrzęk błony śluzowej dróg oddechowych, a tym samym duszność i kaszel.

Kiedy dziecko ma zapalenie oskrzeli, domowym sposobem będzie częste wietrzenie pomieszczenia, w którym przebywa mały pacjent. Dziecko powinno być ciepło ubrane, ale nie przegrzane, lub przykryte kołdrą albo kocem.

Na zapalenie oskrzeli u dziecka sprawdzi się ponadto prawidłowe nawodnienie, szczególnie ważne podczas występowania kaszlu mokrego u dziecka (produktywnego, wilgotnego). W odkrztuszaniu zalegającej wydzieliny pomocne będą, wspomniane już, właściwe oklepywania pleców dziecka.