Kaszel w nocy u dziecka – jakie są przyczyny i jak leczyć?

Kaszel nocny u dziecka jest uciążliwą przypadłością, a zwłaszcza jeżeli trwa przewlekle. Powoduje, że dziecko wybudza się kilka lub kilkanaście razy w trakcie snu przez co rano jest niewyspane i zmęczone. Sen nie przynosi mu odpoczynku i regeneracji, w wyniku czego w ciągu dnia jest podsypiające. Jest wiele różnych przyczyn kaszlu w nocy. Warto zwrócić uwagę na dodatkowe objawy towarzyszące kaszlowi. Część z nich może sugerować, co jest przyczyną kaszlu nocnego u dziecka. Prawidłowa diagnoza umożliwi wdrożenie właściwego leczenia.

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Kaszel polega na nasilonym odruchu wydechowym, któremu towarzyszy charakterystyczny dźwięk. Powoduje usuwanie złuszczonych nabłonków, wydzieliny oraz innych substancji szkodliwych zaaspirowanych do dróg oddechowych.

Przeczytaj też: Budzenie się w nocy – przyczyny, jak leczyć?

Dlaczego dziecko kaszle w nocy?

Kaszel w nocy u dziecka najczęściej będzie objawem przeziębienia, czyli łagodnej infekcji wirusowej. Jest uciążliwy, męczący i może wybudzać dziecko ze snu. Nie stawni jednak większych powodów do niepokoju. Wymaga leczenia objawowego. Mokry kaszel w nocy towarzyszy najczęściej przewlekłym infekcjom bakteryjnym.

Nocny kaszel u małego dziecka w przypadku innych chorób związany jest zazwyczaj z obturacją oskrzeli, wywołaną skurczem i obrzękiem błony śluzowej dróg oddechowych.

• Astma oskrzelowa – przewlekła choroba zapalna dróg oddechowych, która charakteryzuje się nadreaktywnością oskrzeli na różne bodźce oraz obturacją oskrzeli. Często pojawiają się ataki świszczącego, męczącego suchego kaszlu, także w nocy.
• Zapalenie zatok u dziecka – proces patologiczny błon śluzowych zatok przynosowych wywołany najczęściej zakażeniem wirusowym bądź bakteryjnym. Suchy kaszel w nocy i wieczorem to objaw spływania wydzieliny z zatok.
• Ostre podgłośniowe zapalenie krtani (krup) – to choroba wywoływana przez wirusy, występująca najczęściej u dzieci od 6 miesiąca do 3 roku życia.
• Refluks żołądkowo-przełykowy, czyli bierne cofanie się pokarmu z żołądka do przełyku z powodu zmniejszenia napięcia zwieraczy przełyku. Przyczynia się do biernych ulewań bądź czynnych wymiotów.
• Zespół ściekania wydzieliny po tylnej ścianie gardła – najczęściej w wyniku przewlekłych zakażeń dróg oddechowych bakteryjnych i wirusowych. Jako zespół objawów może być powikłaniem w przebiegu przewlekłego nieżytu nosa, refluksu żołądkowo-przełykowego czy przewlekłego zapalenia zatok.
• Niewydolność krążenia – to rzadka, ale możliwa przyczyna suchego kaszlu w nocy u dziecka. Wynika z zaburzeń pracy lewej komory serca.
• Krztusiec – ostra choroba zakaźna, przebiegająca z napadowym kaszlem zwłaszcza w nocy i nad ranem.
• Alergeny, suche powietrze – również mogą przyczyniać się do wystąpienia nocnego kaszlu.

Przeczytaj też: Gorączka u dziecka bez innych objawów

Objawy nocnego kaszlu u dziecka

Często jedynym objawem astmy oskrzelowej u małych dzieci jest suchy kaszel (tzw. kaszlowy wariant astmy). Jest on kaszel bez odkrztuszania wydzieliny, napadowy. Jeśli astma oskrzelowa ma przebieg ciężki, kaszlowi w ciągu dnia towarzyszą częste napady nocne, wybudzające dziecko ze snu. Inne objawy sugerujące astmę oskrzelową, na które warto zwrócić uwagę to: duszność – napady występują również w nocy (około 3–4 nad ranem), świszczący oddech, ucisk w klatce piersiowej oraz brak tchu.

Jeśli przyczyną kaszlu w nocy jest zapalenie zatok przynosowych towarzyszą mu wyciek z nosa, gorączka, ból w okolicy oczodołu oraz spływanie wydzieliny z nosa po tylnej ścianie gardła.

Nocny kaszel u dziecka w przebiegu ostrego podgłośniowego zapalenia krtani ma charakterystyczny dźwięk, opisywany jako szczekający kaszel. Taki suchy kaszel u niemowląt i małych dzieci (najczęściej do 3 roku życia) często jest objawem krupu. Dziecko wybudza się w nocy, można usłyszeć dodatkowo świst krtaniowy, wysiłek oddechowy, zaobserwować wciąganie międzyżebrzy i duszność.

Objawy refluksu żołądkowo-przełykowego można podzielić na dwa główne rodzaje: przełykowe oraz pozaprzełykowe. Do podstawowych przełykowych objawów refluksu należą wymioty, ulewania, zgaga, niepokój przy karmieniu, zaburzenia połykania, słaby przyrost masy ciała. Natomiast do najważniejszych objawów pozaprzełykowych należy kaszel (często występujący w nocy, nasilający się po zmianie pozycji ciała na leżącą), astma, przewlekłe zapalenie oskrzeli, chrząkanie, bezdechy senne oraz ubytki szkliwa zębów.

Jeśli u dziecka podejrzewa się niewydolność serca, objawy które mogą sugerować jej rozpoznanie to: duszność, zmiany osłuchowe nad płucami, zwiększona męczliwość, brak apetytu, obrzęki, niedostateczne przybieranie na wadze oraz nadmierne pocenie się.

Dziecko kaszel w nocy w sposób charakterystyczny, jeżeli choruje na krztusiec. Kaszel jest napadowy, po serii kilku kaszlnięć dziecko nabiera głęboki wdech, ponownie kaszle intensywnie, aż do utraty tchu. W trakcie głębokiego wdechu kaszel u dziecka przypomina pianie koguta. W przebiegu krztuśca można obserwować u dziecka wybroczyny na skórze twarzy, szyi i na spojówkach. Kaszel może kończyć się wymiotami.

Kaszel suchy i mokry w nocy u dziecka – jakie badania zrobić?

Jeśli podejrzewa się u dziecka astmę, należy zwrócić uwagę na wywiad rodzinny i osobniczy w kierunku chorób alergicznych, wykonać badanie spirometryczne płuc. Można zrobić punktowe testy skórne oraz ocenić stężenie IgE w surowicy.

Diagnostyka zapalenia zatok opiera się na wywiadzie klinicznym oraz badaniu jam nosa.

Ostre podgłośniowe zapalenie krtani najczęściej rozpoznaje się na podstawie objawów klinicznych. Jeśli objawy są nietypowe można wykonać direktoskopię (laryngoskopię bezpośrednią).

W przypadku podejrzenia refluksu żołądkowo-przełykowego wykonuje się 24-godzinną pH-metrię przełyku, badanie endoskopowe z biopsją, badanie radiologiczne kontrastowe lub badanie manometryczne.

Krztusiec można rozpoznać na podstawie obrazu klinicznego, informacji na temat kontaktu z osobą chorą na krztusiec, bądź przewlekle kaszlącą. Z badań laboratoryjnych należy wykonać morfologię krwi, w której stwierdza się leukocytozę z limfocytozą. W przypadku wątpliwości wykonuje się izolację i hodowlę bakterii z wydzieliny bądź wymazu z nosogardła, albo diagnostykę serologiczną.

Co na nocny kaszel u dziecka?

Aby skutecznie leczyć nocny kaszel u dziecka należy dobrze przeprowadzić diagnostykę różnicową, która wskaże jego przyczynę. Po postawieniu właściwej diagnozy możliwe jest skuteczne leczenie kaszlu.

Jeśli dziecko choruje na astmę w leczeniu stosuje się inhalacje z szybko działających beta2 mimetyków, glikokortykoidy, antagonistę receptorów leukotrienowych oraz teofilinę (w zależności od stopnia intensywności objawów).

Na kaszel w przebiegu krztuśca podaje się leki rozrzedzające wydzielinę, ułatwiające jej ewakuację z dróg oddechowych, inhalacje z 0,9 proc. NaCl.

Ciężkie zapalenie zatok przynosowych u dzieci jest wskazaniem do antybiotykoterapii. Można stosować miejscowo donosowo preparaty soli fizjologicznej.

W leczeniu podgłośniowego zapalenia krtani stosuje się glikokortykosterydy, nawodnienie, inhalacje, warto pamiętać o nawilżaniu i wietrzeniu pomieszczenia w jakim znajduje się dziecko.

Jeśli przyczyną kaszlu u niemowlaków jest refluks żołądkowo-przełykowy należy karmić dziecko mieszankami zagęszczającymi (antyrefluksowymi) oraz stosować profilaktykę antyrefluksową (pozycja przy leżeniu: głowa wyżej niż reszta ciała). U starszych dzieci wystarczy unikać obfitych posiłków, jedzenia bezpośrednio przed snem oraz stosować terapię ułożeniową (głowa wyżej, spanie na boku). Nie ma leków skutecznie i bezpiecznie hamujących objawy refluksu. Tylko w wyjątkowych sytuacjach mogą być stosowane. Jeśli leczenie zachowawcze nie jest skuteczne konieczny jest zabieg chirurgiczny.