Zapalenie zatok u dziecka – przyczyny, objawy, leczenie

Chore zatoki u dziecka

U dzieci stan zapalny obejmuje inne zatoki, w zależności od wieku. U noworodków i najmłodszych dzieci najlepiej wykształcone są zatoki sitowe i to one najczęściej ulegają zapaleniu. U dzieci kilkuletnich dodatkowo występują infekcje zatok szczękowych, natomiast u starszych dzieci – podobnie jak u dorosłych – zatok czołowych i klinowych. Zapalenie zatok w zdecydowanej większości przypadków współistnieje z nieżytem błony śluzowej nosa, ponieważ zatoki mają połączenie z jamą nosową.

Na początku zwykle są to infekcje wirusowe obejmujące górne drogi oddechowe, trwające kilka do kilkunastu dni i samoograniczające się. Może zdarzyć się, że dojdzie do nadkażenia bakteryjnego zatok – należy wtedy zastosować antybiotyk. W rzadkich przypadkach mamy do czynienia z grzybiczym zapaleniem zatok przynosowych – występuje zwykle u dzieci z niedoborami odporności lub stosującymi długotrwałą antybiotykoterapię z innych przyczyn.

Przeczytaj też: Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Przyczyny zapalenia zatok u dziecka

Poniżej wymienione zostały przyczyny zapalenia zatok przynosowych u dzieci.

• Wady rozwojowe górnych dróg oddechowych – a więc skrzywienie przegrody nosa, wady budowy ściany bocznej jamy nosowej, przerost śluzówki i polipy nosa, wady ujścia zatok do jamy nosowej – wszystkie te stany prowadzą do utrudnionej wentylacji zatok, zalegania wydzieliny oraz zaburzeń oczyszczania zatok przynosowych, co sprzyja infekcji.
• Przerost migdałka gardłowego – tak zwany „trzeci migdałek”, który może zawężać ujście nozdrzy tylnych, co także utrudnia wentylację i usuwanie nadmiaru wydzieliny.
• Mukowiscydoza – to choroba genetyczna, w której dochodzi do zaburzeń w składzie wydzielin organizmu – wydzieliny oskrzelowej, soku jelitowego i trzustkowego, a także wydzieliny zatok przynosowych. W mukowiscydozie wydzielina jest bardzo gęsta i lepka, przez co oczyszczanie zatok jest szczególnie utrudnione. Mukowiscydoza charakteryzuje się także nawracającymi zapaleniami płuc, zapaleniem trzustki.
• Rzadkie wrodzone zespoły tak zwanej dyskinezy rzęsek – w tym przypadku komórki wyściełające jamę nosową i jamy zatok przynosowych mają upośledzoną funkcję i ich oczyszczanie jest utrudnione.
• Alergia – zwłaszcza alergiczny nieżyt nosa, w przebiegu którego na skutek kontaktu z alergenem dochodzi do obrzęku błony śluzowej (co daje uczucie zatkanego nosa) oraz nadmiernego wytwarzania wydzieliny (co skutkuje katarem). Nadmierna ilość wydzieliny oraz obrzęk śluzówki może przyczyniać się do utrudnionego oczyszczania zatok przynosowych.
• Do zapalenia zatok przynosowych może dojść u dzieci z niedoborami odporności oraz przewlekłymi chorobami ogólnoustrojowymi.

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Jak objawia się zapalenie zatok u dzieci?

U najmłodszych dzieci zapalenie zatok przynosowych przebiega niespecyficznie – maluchy nie potrafią dokładnie określić swoich objawów i inaczej manifestują złe samopoczucie. Dominuje u nich niepokój, brak apetytu, mogą pojawić się problemy ze snem, a także wymioty, co jest spowodowane spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła. Dziecko oddycha przez usta, a z nosa może wypływać śluzowa wydzielina. Zapalenie zatok u dziecka zwykle zaczyna się niewysoką gorączką lub stanem podgorączkowym.

Starsze dzieci przechodzą zapalenie zatok podobnie jak dorośli. Również występuje stan podgorączkowy, katar i uczucie zatkanego nosa oraz upośledzenie węchu. Charakterystycznym objawem zapalenia zatok jest ból głowy zlokalizowany zwykle u nasady nosa i nasilający się przy pochylaniu głowy w dół – jest to opisywany przez pacjentów „ból zatok”. Może także pojawić się ból zębów (sąsiedztwo zatoki szczękowej), chrapanie w nocy oraz kaszel wywołany spływaniem wydzieliny po tylnej ścianie gardła.

Leczenie zapalenia zatok u dzieci

Leczenie zapalenia zatok u dzieci nie różni się od leczenia stosowanego u osób dorosłych. U najmniejszych dzieci choroba często ulega samoograniczeniu i żadne leczenie, poza nawilżaniem i oczyszczaniem nosa, nie jest potrzebne. Służą do tego krople i aerozole z wodą morską. W rzadkich przypadkach zachodzi potrzeba zastosowania u maluchów leków obkurczających błonę śluzową nosa czy antybiotyków.

U starszych dzieci zastosowanie mają leki przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciwgorączkowe. Ulgę przynoszą krople zawierające leki obkurczające błonę śluzową nosa, które ułatwiają oddychanie. W przypadku alergicznego nieżytu nosa stosuje się leki przeciwhistaminowe. Jeśli choroba przedłuża się lub po kilku dniach następuje nasilenie objawów, świadczy to o zakażeniu bakteryjnym – wtedy należy zastosować antybiotyk.

Domowe sposoby na zapalenie zatok u dzieci

Skuteczne domowe sposoby na zapalenie zatok u dzieci:

• płukanie nosa oraz zatok – w aptece dostępne są specjalne zestawy z buteleczką wyposażoną w specjalny aplikator, który ułatwia skuteczną i bezpieczną irygację zatok;
• wykonywanie inhalacji na zatoki – pomoże w nawilżeniu i usuwaniu zalegającej wydzieliny; inhalacje można przeprowadzać z wykorzystaniem soli kuchennej rozpuszczonej w wodzie, olejków eterycznych czy ziół; w aptekach dostępne są także gotowe roztwory wody morskiej;
• plasterki zawierające olejki eteryczne (można je naklejać na piżamkę lub pościel dziecka) – zapewniają swobodne oddychanie podczas snu, udrażniają nos;
• odpowiednie nawilżenie i temperatura powietrza w pokoju – pomieszczenie, w którym przebywa dziecko musi być odpowiednio nagrzane, a powietrze prawidłowo nawilżone, ponieważ suche nasila nieżyt śluzówek;
• ciepłe okłady i kompresy na okolicę nasady nosa powodujące rozrzedzenie wydzieliny i ułatwiające jej odprowadzanie.

W początkowym okresie infekcji wizyta u lekarza zwykle nie jest potrzebna. Zaleca się odpoczynek w domu i picie dużych ilości ciepłych napojów. Należy pamiętać o częstym oczyszczaniu jamy nosowej.

W leczeniu chorych zatok u dziecka dobre działanie mają także wspomniane już inhalacje z roztworu soli kuchennej (u małych dzieci wymagające nieraz zastosowania nebulizatora) oraz, stosowane na skórę, preparaty zawierające olejki eteryczne – poprawiają one drożność nosa i ułatwiają oddychanie.

U starszych dzieci częściową ulgę przynosi także spanie z lekko uniesioną głową, co przyspiesza grawitacyjny odpływ wydzieliny z zatok. Jeśli objawy zapalenia zatok u dziecka przedłużają się (ponad 5 dni), towarzyszy im bardzo wysoka gorączka lub nasilone objawy, konieczna staje się wizyta u lekarza i zastosowanie leków na receptę.

Jak wygląda płukanie zatok u dziecka?