Zespół zatokowo-oskrzelowy – przyczyny, objawy i leczenie

Czym jest zespół zatokowo-oskrzelowy?

Zespół zatokowo-oskrzelowy, określany terminem sinubronchitis, to zespół objawów ze strony dróg oddechowych. Łączy ze sobą objawy chorych zatok, spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła i objawy infekcji górnych i dolnych dróg oddechowych. Objawy takie jak kaszel (zarówno suchy, jak i mokry), obecność wydzieliny (flegmy w gardle) spowodowane są często infekcją zatok, najczęściej przewlekłym zapaleniem zatok przynosowych. Spływaniu wydzieliny z zatok do światła dróg oddechowych sprzyja szczególnie pozycja leżąca, stąd do nasilenia objawów zespołu zatokowo-oskrzelowego dochodzi w nocy. Najczęściej schorzenie to występuje u dzieci, choć mamy też do czynienia z zespołem zatokowo-oskrzelowy u dorosłych.

Zapaleniem zatok przynosowych nazywamy stan zapalny śluzówki zatok powodowany najczęściej przez infekcje wirusowe, które mogą jednak ulegać nadkażeniu bakteryjnemu w miarę upływu czasu i postępu choroby. Bakteryjne zapalenie zatok jest trudniejsze w leczeniu i częściej dawać będzie dokuczliwe objawy.

Zatoki przynosowe skomunikowane są przez swoje ujścia z przewodami nosowymi, a więc z jednym z początkowych odcinków dróg oddechowych. Przewlekający się stan zapalny zatok sprzyja powstawaniu śluzowej lub śluzowo-ropnej wydzieliny w ich świetle, a następnie ewakuowaniu jej z zatok do przewodów nosowych.

Przeczytaj: Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Zespół zatokowo-oskrzelowego – jakie są objawy?

Zespół zatokowo-oskrzelowy u dorosłych jest diagnozowany rzadziej. Objawy częściej pojawiają się u dzieci i mogą wiązać się z jednej strony z samym trwającym zapaleniem zatok przynosowych, jak i być efektem drażnienia dróg oddechowych wtórnego do spływania wydzieliny z zatok po tylnej ścianie gardła.

Do objawów tych należą:

• kaszel – (zwykle wieczorem i w nocy, często są to napady kaszlu);
• uczucie zatkania nosa i zatok spowodowane obrzękiem błony śluzowej nosa i zatok;
• ból zatok, ból twarzy;
• śluzowo-ropna wydzielina z nosa i zatok
• ból głowy od zatok, zwłaszcza podczas schylania się;
• rozdrażnienie, zmęczenie;
• nieprzyjemny zapach z ust (cuchnąca wydzielina z zatok jest przyczyną halitozy);
• brak apetytu, poranne nudności;
• predyspozycja do nawracających zakażeń oskrzeli i płuc.

W czasie badania lekarskiego, pomimo występowania głównego objawu, jakim jest kaszel, lekarz często nie obserwuje zmian osłuchowych charakterystycznych dla infekcji oskrzeli i płuc (o ile zakażenie nie rozszerzyło się na dalsze odcinki dróg oddechowych).

Kaszel u dziecka – czy to objaw zespołu zatokowo-oskrzelowego?

W związku z faktem, iż zespół zatokowo-oskrzelowy rozpoznawany jest głownie u dzieci, a jego występowaniu sprzyja brak w pełni rozwiniętego układu odpornościowego u najmłodszych pacjentów, w postępowaniu zastosowanie znajdują leki immunomodulujące, wspomagające odporność.

Utrzymujący się lub przebiegający z okresami nawrotów i remisji kaszel u dziecka jest częstą przyczyną niepokoju rodziców. Należy pamiętać, iż poza zespołem zatokowo-oskrzelowym, istnieje wiele możliwych przyczyn kaszlu u dzieci. Zaliczamy do nich m.in: zapalenie oskrzeli lub zapalenie płuc, poinfekcyjna nadreaktywność oskrzeli, astma, krztusiec.

Przyczyną uporczywego kaszlu u dziecka może być także podgłośniowe zapalenie krtani, refluks żołądkowo-przełykowy, ciało obce w drogach oddechowych, stres (kaszel psychogenny).

Rodzaj kaszlu, okoliczności jego występowania, a także obecność objawów współistniejących i odchyleń w badaniu przedmiotowym niejednokrotnie pozwalają ustalić rozpoznanie bez konieczności wdrażania dalszej diagnostyki.

Jeśli wywiad i badanie lekarskie nie umożliwiają postawienia diagnozy, konieczne może być wykonanie badań obrazowych (RTG zatok, klatki piersiowej), badania bakteriologiczne wydzieliny z jamy nosowej czy oceny ruchomości rzęsek w nabłonku dróg oddechowych.

Jak leczyć zespół zatokowo-oskrzelowy?

Warto pamiętać, iż zespół zatokowo-oskrzelowy może przebiegać jako naprzemienne remisje i zaostrzenia (szczególnie wiosną i jesienią). Nawracające podostre zapalenia zatok u dzieci (które mogą leżeć u podstaw tego zespołu) często połączone są z infekcją bakteryjną – stąd konieczność stosowania kuracji antybiotykowej u niektórych chorych.

W leczeniu zespołu zatokowo-oskrzelowego część specjalistów zaleca także stosowanie środków rozrzedzających zalegającą wydzielinę, a także obkurczających błonę śluzową jamy nosowej, jednak postępowanie takie nie powinno być rutyną.

Jeżeli u pacjenta występuje skrzywienie przegrody nosowej lub przerost migdałka gardłowego, które upośledzają drożność nosa i sprzyjają przewlekaniu się stanów zapalnych zatok, należy rozważyć operacyjne leczenie przyczynowe.

W przypadku zespołu zatokowo-oskrzelowego u dzieci każdorazowo decyzję o kierunku leczenia podejmuje lekarz, dobierając terapię indywidualnie do chorego.

Czytaj również: Homeopatia – czym jest, jak działa?