Świąd odbytu – co to znaczy i jak leczyć świąd w odbycie?

Świąd odbytu – co to znaczy i jakie są przyczyny?

Ustalenie przyczyny świądu odbytu jest trudne, bowiem za tą przypadłością może kryć się szereg różnorodnych schorzeń. Najczęściej jednak (w przypadku około 50 proc. chorych) przyczyna nie jest znana. Jest to tak zwany świąd idiopatyczny. W takiej sytuacji badania diagnostyczne nie wykazują nieprawidłowości.

Do przyczyn świądu w odbycie należą między innymi:

• choroby odbytu, takie jak hemoroidy (jeden z częstszych powodów tej dolegliwości), szczelina odbytu, ropień okołoodbytniczy, rak odbytu,
• owsiki (najczęstsza przyczyna świądu w odbycie u dzieci),
• zakażenie bakteryjne lub grzybicze skóry w okolicy odbytu (grzybica odbytu),
• alergia – najczęściej jest to uczulenie kontaktowe, czyli na substancje mające bezpośredni kontakt ze skórą (mydło, krem),
• nieswoiste zapalenia jelit,
• choroby układowe, takie jak cukrzyca czy choroby wątroby,
• zaniedbania higieniczne, a u kobiet rozprzestrzeniające się infekcje intymne,
• choroby dermatologiczne (łuszczyca),

Warto pamiętać, że stres i stany napięcia psychicznego często nasilają pieczenie odbytu.

Zobacz też: Guzek w odbycie – co może oznaczać?

Świąd w odbycie – objaw hemoroidów

Hemoroidy, prawidłowo określane jako guzki krwawnicze lub żylaki odbytu, to rozszerzenia splotów żylnych kanału odbytu, które zazwyczaj przybierają formę krwawiących guzków. W warunkach prawidłowych sploty żylne i tkanka łączna tworzą poduszkowate uwypuklenia, których funkcją jest wspomaganie mechanizmów zamykania kanału odbytu.

Przyczyną hemoroidów są stany utrudniające odpływ krwi żylnej ze splotów:

• przewlekłe zaparcia,
• ciąża i poród siłami natury,
• dieta ubogoresztkowa i bogatotłuszczowa,
• nadwaga, otyłość i siedzący tryb życia,
• dźwiganie ciężkich przedmiotów.

Jest to najczęstsza choroba okolicy odbytu – około 50 proc. dorosłych pacjentów cierpi na nią przynajmniej jeden raz w życiu. Oprócz swędzenia, dominującym objawem jest krwawienie z odbytu. Krew jest jasnoczerwona i pojawia się głównie w czasie defekacji. Powtarzające się i obfite krwawienia mogą być przyczyną niedokrwistości.

Zobacz też: Po co się robi wymaz z odbytu?

Towarzyszące dolegliwości w postaci bólu, pieczenia, swędzenia odbytu znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie i nasilają się w czasie długotrwałego siedzenia. Bóle odbytu rozwijają się najczęściej w przypadku zakrzepicy guzka.

Zdarza się także, że pacjenci uskarżają się na wypadanie guzków, które, w zależności od zaawansowania choroby, cofają się samoistnie po oddaniu stolca, dają się odprowadzić palcem lub, w najbardziej zaawansowanym stadium choroby (IV), próba odprowadzenia guzków jest nieskuteczna. Pojawia się także szczypanie odbytu, wydzielanie śluzu i zanieczyszczanie bielizny.

Następna, częsta przyczyna świądu okolic odbytu to szczelina odbytu. Jest to wąski ubytek błony śluzowej kanału odbytu, którego przyczyna powstawania nie jest do końca poznana. Najczęściej pojawia się nagle, podczas oddawania twardego stolca (szczelina ostra) lub jest następstwem utrzymującego się stanu zapalnego.

Do objawów występujących w tym schorzeniu należy silny ból przy wypróżnieniu, świąd w okolicy odbytu z towarzyszącą wydzieliną (tak zwany mokry odbyt).

Przeczytaj również: Świerzb, objawy, przyczyny, leczenie

Owsiki – przyczyna świądu odbytu u dziecka

Najczęstszą przyczyną świądu odbytu u dziecka są owsiki. Do zarażenia owsikiem dochodzi w wyniku połknięcia jaj, do którego dochodzi głównie przez skażone ręce lub pokarm. W wyniku drapania okolicy odbytu często dochodzi do autoinwazji (samozarażenia). Najczęściej zarażenie owsikiem stwierdza się u dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym.

Czynnikiem ryzyka są złe warunki higieniczne i owsica u współdomownika. Głównym objawem tego uciążliwego schorzenia jest świąd okolicy odbytu w nocy u dzieci. Uporczywa przypadłość może być przyczyną trudności z zasypianiem, a nawet bezsenności.

Czasami pacjenci zgłaszają brak apetytu i drażliwość, może dojść do nadkażenia bakteryjnego okolicy odbytu. Owsik, wnikając do narządów wewnętrznych, może spowodować zapalenie wyrostka robaczkowego, a u kobiet – stan zapalny przydatków.

Świąd odbytu – jakie badania wykonać?

Leczenie świądu odbytu zależne jest od jego etiologii. W celu jej ustalenia niezbędne jest wykonanie odpowiedniej diagnostyki, którą zleci lekarz.

Bardzo ważne są informacje udzielone przez pacjenta w trakcie wywiadu – kiedy zaczęły się dolegliwości, w jakich sytuacjach ulegają nasileniu, czy chory choruje na schorzenia przewlekłe, zażywa leki i jak wyglądają jego nawyki higieniczne.

Podstawowym badaniem w rozpoznawaniu chorób odbytu jest badanie palcem przez odbyt (badanie proktologiczne per rectum ). W celu wykluczenia choroby nowotworowej wykonuje się badanie endoskopowe (sigmoidoskopię lub kolonoskopię).

Owsicę wykrywa się na podstawie wymazu pobranego z okolicy odbytu. Pod mikroskopem widoczne są jaja owsika. Zdarza się także, że dorosłe samce pojawiają się na powierzchni stolca lub w okolicy odbytu. W przypadku podejrzenia alergii niezbędne jest wykonanie testów prowokacyjnych.

Uporczywy świąd odbytu – jak leczyć?

Gdy przyczyna swędzenia odbytu jest już ustalona, możliwe jest wdrożenie odpowiedniej terapii. W leczeniu hemoroidów i szczelin odbytu bardzo ważne jest zapobieganie zaparciom, poprzez wdrożenie diety bogatej w błonnik i wypijanie dużych ilości płynów (najlepiej niegazowanej wody, ziołowych herbat).

W przypadku bardziej zaawansowanej choroby hemoroidalnej i uporczywego świądu odbytu stosowane są zabiegi obliteracji, których celem jest wyłączenie uszkodzonego naczynia z układu żylnego. Guzki IV stopnia oraz szczeliny przewlekłe najczęściej leczy się operacyjnie. W szczelinach odbytu wykorzystywane jest także wstrzykiwanie toksyny botulinowej oraz nakładanie nitrogliceryny. W przypadku alergii kontaktowej niezbędne jest wyeliminowanie preparatów uczulających.

Świąd odbytu – leki bez recepty (maści i kremy)

Co na świąd odbytu? Miejscowe dolegliwości, takie jak: ból i pieczenie łagodzi wykonywanie ciepłych nasiadówek, stosowanie maści i czopków zawierających leki znieczulające miejscowo. Najlepsza maść na świąd odbytu to ta sama, która stosowana jest objawowo w leczeniu hemoroidów. Zawiera lek działający miejscowo znieczulająco – lignokainę. Substancja ta eliminuje dokuczliwy świąd odbytu. Maść i czopki, w większości, są dostępne w aptece bez recepty.

Niezależnie od przyczyny świądu odbytu, bardzo ważna jest odpowiednia higiena tej okolicy. Zaleca się podmywanie dwa razy dziennie przy pomocy ciepłej wody i mydła o odczynie kwaśnym.

Jeżeli chodzi o świąd odbytu, leczenie domowe może czasem zaszkodzić, np. zbyt częste mycie może doprowadzić do uszkodzeń skóry i wyjałowienia (sprzyja to nadkażeniom bakteryjnym) oraz do zmiany pH skóry z kwaśnego na zasadowy. W świądzie idiopatycznym ulgę może przynieść stosowanie łagodnych leków uspokajających zaleconych przez lekarza.