Stłuszczenie trzustki – dieta i inne sposoby na otłuszczoną trzustkę

Czy otłuszczona trzustka to chora trzustka?

Pod względem funkcjonalnym możemy podzielić trzustkę na dwie części. Część zewnątrzwydzielnicza odpowiedzialna jest za produkcję tzw. soku trzustkowego, który po spożyciu posiłku transportowany jest do dwunastnicy. Jest on bogaty w prekursory enzymów trawiennych, które po zmieszaniu z sokiem żołądkowym ulegają aktywacji i mogą uczestniczyć w trawieniu poszczególnych składników pokarmowych.

Natomiast zadaniem części wewnątrzwydzielniczej jest wytwarzanie i uwalnianie do krwi szeregu hormonów, z których najważniejszymi są insulina i glukagon – substancje odpowiedzialne m.in. za kontrolę poziomu glukozy („cukru”) we krwi.

Objawy chorób trzustki wynikać mogą z niewydolności jednej z wymienionych lub obu jej części. W chorobach polegających na powstaniu zmian ogniskowych (np. raka trzustki), objawy są często nieobecne lub – w przypadku dużych zmian – wynikają z ucisku otaczających narządów.

Stłuszczenie trzustki jest chorobą trzustki, której istotą jest gromadzenie w narządzie nadmiernej ilości tkanki tłuszczowej. Stan ten początkowo jest trudny do wykrycia (otłuszczona trzustka nie boli), może powodować zaburzenia pracy narządu i prowadzić do poważnych konsekwencji.

To też może Cię zainteresować: Śmierdzące stopy – przyczyny, leczenie

Co to jest stłuszczenie trzustki?

Stłuszczona trzustka współistnieje często ze stłuszczeniem innych narządów wewnętrznych, zwłaszcza z niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby (NAFLD) i jest silnie powiązana z niezdrowym stylem życia i występowaniem cech tzw. zespołu metabolicznego, a więc z:

• nadwagą lub otyłością – najsilniej zwiększają ryzyko,
• wysokim stężeniem trójglicerydów we krwi,
• niskim stężeniem tzw. dobrego cholesterolu (HDL),
• nadciśnieniem tętniczym,
• nieprawidłowym poziomem glukozy lub cukrzycą typu 2.

Nie ustalono dotąd zasad klasyfikacji stłuszczenia trzustki.

Ze względu na podobieństwa z chorobą stłuszczeniową wątroby proponuje się, aby analogicznie mówić o niealkoholowej stłuszczeniowej chorobie trzustki (z języka angielskiego NAFPD), a w jej obrębie – zależnie od tego, czy obecne są cechy stanu zapalnego, czy nie – o niealkoholowym stłuszczeniu trzustki oraz o niealkoholowej chorobie stłuszczeniowo-zapalnej trzustki.

Na stłuszczenie trzustki może wpływać również nadużywanie alkoholu.

Stłuszczenie trzustki – skutki i powikłania – czy jest groźne?

Tłuszcz gromadzony w stłuszczonej trzustce wchodzi w skład tzw. tkanki tłuszczowej trzewnej. Komórki tej „wewnętrznej” tkanki tłuszczowej, gromadzącej się również w obrębie i wokół innych narządów wewnętrznych, cechują się wysoką aktywnością hormonalną i nasilonym metabolizmem, skutkującym produkcją dużej ilości wolnych rodników.

Te czynniki z kolei wywołują uszkodzenia okolicznych tkanek. Nadmiar tkanki tłuszczowej i otłuszczenie narządów wewnętrznych prowadzi do przewagi czynników uszkadzających nad naprawczymi, przyczyniając się do rozwoju przewlekłego stanu zapalnego w trzustce.

Okazuje się, że stan taki wywiera wielokierunkowe szkodliwe działanie na pracę narządu. Do najważniejszych problemów możemy tu zaliczyć:

• zwiększenie ryzyka insulinooporności i cukrzycy typu 2 wskutek nasilenia niszczenia komórek trzustki odpowiedzialnych za uwalnianie insuliny,
• zwiększenie ryzyka powikłań po operacjach trzustki,
• prawdopodobnie zwiększenie ryzyka niewydolności trzustki (ostrej lub przewlekłej), a w przypadku jej wystąpienia – ryzyko cięższego przebiegu,
• prawdopodobnie zwiększenie ryzyka rozwoju raka trzustki (zwłaszcza gruczołowego) wskutek obecności przewlekłego stanu zapalnego.

Stłuszczenie trzustki powiązane jest z otłuszczeniem innych narządów. Najczęściej stwierdza się stłuszczenie wątroby. Często dołączają się także objawy zespołu metabolicznego – zwłaszcza otyłości (głównie brzuszna).

Jego niekorzystny wpływ nie ogranicza się więc do samej trzustki, ale zwiększa również pośrednio ryzyko wielu innych chorób, w tym chorób wątroby (włącznie z rakiem wątrobowokomórkowym) i chorób układu krążenia (w tym zawału serca i udaru mózgu).

Stłuszczenie trzustki – co robić?

Warto pamiętać, że większość przypadków stłuszczenia trzustki jest całkowicie odwracalna i – pod warunkiem podjętej w porę interwencji – nie pozostawia trwałych następstw. Ponieważ otłuszczenie trzustki zwykle współistnieje z otyłością i jest z nią związane silnym związkiem przyczynowo-skutkowym, leczenie powinno być ukierunkowane na wprowadzenie zasad zdrowego stylu życia.

Ich przestrzeganie pozwala powrócić do prawidłowej masy ciała, której wyznacznikiem jest wskaźnik BMI wynoszący poniżej 25 kg/m². Co istotne, działanie takie skutkuje usprawnieniem pracy nie tylko trzustki, ale całego organizmu. Jednocześnie pozwala zmniejszyć ryzyko poważnych chorób układu krążenia, chorób nowotworowych i wielu innych.

Dieta na stłuszczenie trzustki

Kluczowa jest dbałość o zdrową dietę; optymalna dla populacji polskiej jest dieta śródziemnomorska. Można przyjąć, że jest to ta sama dieta co na stłuszczenie wątroby.

Zakłada ona ograniczenie udziału węglowodanów prostych (wszelkiego rodzaju słodyczy, słodzonych napojów gazowanych). Należy zrezygnować z produktów przetworzonych i z dużą zawartością tłuszczów zwierzęcych.

Ważny jest także sposób przygotowania posiłków. Nie zaleca się smażenia w głębokim tłuszczu na rzecz gotowania i duszenia. Dieta trzustkowa powinna być lekkostrawna.

Co jeść w diecie na trzustkę? Specjaliści zalecają: pszenne pieczywo, niewzdymające warzywa, chude mleko (kefiry, jogurt), mięso z niską zawartości tłuszczu (cielęcina, indyk), oleje roślinne. Z kolei zakazane są tłuste sery, ciemne pieczywo, ostre przyprawy, konserwy, produkty na bazie tłustych sosów i majonezu, mięso wieprzowe, podroby, tłuste wędliny.

Z racji tego, że często stłuszczeniu trzustki towarzyszy nadwaga i otyłość, zalecana jest regularna aktywność fizyczna (co najmniej 30 minut wysiłku o średniej intensywności 5 razy w tygodniu). Należy ponadto unikać picia alkoholu, z uwagi na jego negatywny wpływ na pracę trzustki i wątroby.

Działania te pozwalają bardziej kontrolować elementy tzw. zespołu metabolicznego (prawidłowy obwód pasa, odpowiednia kontrola poziomu glukozy, ciśnienia tętniczego, stężenia cholesterolu i trójglicerydów), niejednokrotnie jednak konieczne jest wprowadzenie leczenia farmakologicznego.