Czy nadwaga może być przyczyną chorób wątroby?

Czy nadwaga może wywołać choroby wątroby?

Wśród przyczyn chorób wątroby najczęściej wymienia się alkohol oraz przewlekłe przyjmowanie niektórych leków. Nadmierne oraz częste spożywanie napojów alkoholowych rzeczywiście wywiera negatywny wpływ na stan tego narządu. Rzadko jednak wspomina się o nadwadze i otyłości jako przyczynach chorób wątroby.

Szkodliwy wpływ alkoholu oraz nadmiaru kilogramów na wątrobę jest porównywalny. Przy coraz większym odsetku osób z nadwagą oraz cukrzycą, uwagę lekarzy i dietetyków coraz częściej zwraca jednostka chorobowa określana jako niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby (angielski skrót NAFLD), która w następstwie może przejść w poważniejsze niealkoholowe stłuszczeniowe zapalenie wątroby (NASH).

Choroby wątroby a nieprawidłowa dieta

Niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby jest rozpoznawana u osób, które nie spożywają alkoholu lub spożywają go w niewielkich ilościach, sporadycznie. Badania statystyczne wykazują, że stanowi ona znacznie częstszą przyczynę chorób wątroby niż alkoholizm.

Osoby z niealkoholową stłuszczeniową chorobą wątroby stanowić mogą nawet kilkanaście do kilkudziesięciu procent społeczeństwa – wiele z nich nie ma jednak świadomości rozwijającego się zaburzenia. Związane jest to z długotrwałym utajonym okresem rozwoju, bez uchwytnych dla pacjenta objawów.

Jest to typowa choroba dietozależna. Duży odsetek osób ze stłuszczeniem wątroby cierpi z powodu nadwagi i otyłości, zwłaszcza typu brzusznego, tak zwanej wisceralnej. Przy utrzymujących się czynnikach wywołujących chorobę (nadwadze, otyłości, niskiej aktywności fizycznej) może dojść do rozwoju późnych, ale poważnych powikłań choroby wątroby, takich jak:

• krwawienie z przewodu pokarmowego,
• niedokrwistość (anemia),
• encefalopatia wątrobowa (zaburzenie funkcjonowania mózgu związane z upośledzeniem funkcji wątroby w zakresie usuwania szkodliwych substancji z krwi),
• marskość wątroby,
• niewydolność wątroby,
• nowotwór wątroby.

Są to takie same powikłania, jak w przypadku długo trwającej alkoholowej choroby wątroby. Bardzo ważne jest więc odpowiednio wczesne podjęcie działań mających na celu obniżenie masy ciała oraz zwiększenie aktywności fizycznej w codziennym życiu. Pamiętać należy również o stosowaniu diety wspomagającej regenerację wątroby.

Odżywianie i aktywność fizyczna a zdrowa wątroba

Wątroba jako narząd bierze udział w wielu istotnych procesach, takich jak:

• przemiana węglowodanów,
• przemiana tłuszczów,
• przemiana białek,
• wytwarzanie żółci (funkcja trawienna),
• wspomaganie odporności,
• magazynowanie witaminy (A, D, B₁₂ ) i żelaza.

Gdy przekroczona zostanie granica dopuszczalnej masy ciała, której dodatkowo towarzyszy znikoma aktywność fizyczna oraz nieprawidłowa dieta, np. z dużą zawartością cholesterolu, obfita w tłuste potrawy, dania smażone, żywność przetworzoną (fast food), metabolizm i równowaga organizmu ulega zachwianiu.

Wątroba może zostać przeciążona nadmiarem cukrów i tłuszczów, co prowadzi do nadmiernego gromadzenia lipidów w jej komórkach. Zjawisko nasila brak aktywności fizycznej, która w prawidłowych warunkach pobudza trzustkę do produkcji insuliny oraz wykorzystania węglowodanów przez rozmaite narządy organizmu. W wyniku gromadzenia tłuszczów komórki wątroby zmieniają swoje właściwości, co prowadzi do rozwoju miejscowych cech stanu zapalnego i uszkodzenia wątroby. Ostatecznie cały proces prowadzić może do rozwoju marskości wątroby oraz nieodwracalnej utraty jej funkcji.

Czytaj również: Śpiączka wątrobowa – co to jest? Przyczyny, objawy, leczenie, rokowania

Jak pomóc wątrobie? Dieta i leki, które ją wspomogą

Dieta wspomagająca wątrobę jest bardzo ważna. Wprowadzone modyfikacje żywieniowe wraz z dołączeniem umiarkowanej aktywności fizycznej niejednokrotnie zapewniają zahamowanie rozwoju stłuszczenia wątroby, a nawet cofnięcie się zmian, do których w miąższu wątroby już doszło.

Niestety, nie istnieje jedna idealna dieta w chorobach wątroby. Ogólne zalecenia sugerują posiłki lekkostrawne, ograniczenie tłuszczów (zwłaszcza nasyconych), wykluczenie potraw smażonych czy pieczonych z użyciem oleju – lepszy wybór stanowi chude mięso gotowane (również na parze) lub grillowane bez dodatku tłuszczu.

Proste zalecenia dietetyczne oraz umiarkowany wysiłek pomogą utrzymać wątrobę w dobrej kondycji. Wskazane jest:

• częstsze przyjmowanie posiłków (4–5 dziennie), za to mniej obfitych;
• włączenie do diety warzyw, które powinny stanowić nawet 50% posiłków (nie wlicza się w to ziemniaków);
• ograniczenie węglowodanów (jednak nie ich całkowite wykluczenie – cukry są niezbędnym składnikiem np. dla pracy mózgu); węglowodany przyjmować można w postaci owoców; wskazana jest rezygnacja z ciastek, chipsów, słodkich napojów, soków i innych niezdrowych przekąsek;
• odpowiednia dostawa białek – przede wszystkim w postaci niskotłuszczowego nabiału (jogurtów, kefirów), chudego mięsa (dobrym wyborem jest np. drób), ryb;
• regularna aktywność fizyczna – nie są wymagane długie, wyczerpujące ćwiczenia; zalecana przez specjalistów aktywność to jedynie 30–60 minut ćwiczeń o umiarkowanej intensywności 3–5 razy w tygodniu; jest to częstość osiągalna praktycznie dla każdego, kto chce zmienić swój styl życia; rodzaj wysiłku fizycznego należy dopasować do własnych możliwości;
• całkowita eliminacja alkoholu, który nie tylko może pogarszać stan wątroby, ale stanowi także źródło niepotrzebnych kalorii;
• ograniczenie pikantnych potraw i ostrych przypraw, nadmiaru soli, octu czy musztardy; dopuszczalne jest stosowanie ziół (np. bazylii); posiłki warto wzbogacać odrobiną ziaren ostropestu plamistego – rośliny zawierającej sylimarynę o działaniu wspomagającym pracę wątroby.