Powiększona trzustka – co oznacza powiększenie trzustki (głowy, ogona, trzonu) w USG?

Powiększona trzustka – co to znaczy?

Mówiąc o powiększeniu trzustki, możemy dokonać podziału na zwiększenie objętości całego narządu bądź jedynie którejś z jego części. Powiększenie całej trzustki związane jest zwykle z jej obrzękiem. Do typowych przyczyn takiego stanu należy zwłaszcza przewlekle i ostre zapalenie trzustki.

Ostre zapalenie trzustki najczęściej spowodowane jest:

• kamicą żółciową – gdy złóg z dróg żółciowych zatyka wspólny odcinek przewodu trzustkowego i przewodu żółciowego wspólnego, a bogaty w enzymy sok trzustkowy zaczyna uszkadzać trzustkę,
• spożyciem dużej ilości alkoholu,
• bardzo wysokim stężeniem trójglicerydów we krwi – zwykle podaje się wartość TG powyżej 500 mg/dl.

Przewlekłe zapalenie trzustki w większości przypadków rozwija się na skutek przewlekłego spożywania nadmiernej ilości alkoholu. Powodem opisywanych zmian może być ponadto stłuszczenie trzustki.

Chora trzustka może być powiększona na skutek obecności tzw. zmian ogniskowych, z których najważniejsze to:

• pseudotorbiel trzustki i torbiel trzustki (prawdziwa, rzekoma) – pęcherze wypełnione płynem są najczęstszą zmianą ogniskową w trzustce, a zarazem typowym powikłaniem ostrego zapalenia trzustki;
• ropień trzustki – stanowi on zwykle powikłanie ostrego zapalenia trzustki; powstaje na skutek zakażenia tkanek trzustki;
• rak trzustki – nowotwór złośliwy, z uwagi na bezobjawowy rozwój wykrywany często w wysokim stopniu zaawansowania;
• guz insulinowy, insulinoma – najczęstszy, zwykle niezłośliwy nowotwór; wywodzi się z komórek β wysepek trzustkowych, odpowiedzialnych za produkcję insuliny.

Zobacz również: Gdzie boli trzustka?

Jakie są objawy powiększenia trzustki?

Objawy towarzyszące powiększeniu trzustki zależą ściśle od jego przyczyn. W wielu przypadkach powiększenie narządu nie wywołuje dolegliwości i wykrywane jest przez przypadek. Z drugiej strony może być elementem typowej konstelacji symptomów, związanej z obecnością konkretnej choroby.

Do charakterystycznych objawów powiększonej trzustki należą głównie te, określane jako gastryczne.

Chorobom trzustki często towarzyszy ból brzucha (nadbrzusza), będący niemal nieodłącznym elementem zapalenia trzustki. W zapaleniu ostrym ból jest bardzo silny, w przewlekłym natomiast mniej nasilony i związany z posiłkiem; często promieniuje do pleców, obejmując cały tułów (ból opasujący).

Występują nudności, wymioty, wzdęcia, biegunka tłuszczowa, zwłaszcza w przypadku zniszczenia części trzustki odpowiedzialnej za wytwarzanie enzymów trawiennych bądź utrudnienie odpływu soku trzustkowego do przewodu pokarmowego (często w przewlekłym zapaleniu trzustki lub zatkaniu ujścia przewodu trzustkowego przez kamień żółciowy lub nowotwór głowy trzustki).

Żółtaczka spotykana jest w ostrym zapaleniu trzustki wywołanym zatkaniem wspólnego ujścia przewodu trzustkowego i żółciowego wspólnego bądź uciskiem dróg żółciowych przez zmianę ogniskową głowy trzustki (najczęściej jest to rak trzustki w wysokim stopniu zaawansowania).

Mimo możliwych objawów dodatkowych, powiększenie trzustki pozostaje często nieme klinicznie (czyli brak jest odczuwanych przez pacjenta dolegliwości) i wykrywane jest przy okazji badań wykonywanych z innych przyczyn.

Powiększona głowa trzustki, ogon i trzon – badania

Powiększenie trzustki rzadko rozpoznawane jest jako izolowane zaburzenie. Częściej jego wykrycie związane jest z toczącym się już procesem diagnostycznym, podjętym z powodu podejrzenia choroby trzustki, a badania dodatkowe wykonywane są w tych przypadkach w celu potwierdzenia lub wykluczenia tego podejrzenia.

W pozostałych sytuacjach, gdy powiększenie trzustki rozpoznawane jest przez przypadek, obowiązuje postępowanie prowadzące do wyjaśnienia jego przyczyn i rozpoznania ewentualnych zaburzeń pracy narządu.

Powiększenie trzustki wykryć można wykonując badania obrazowe jamy brzusznej. Najczęściej jest to powiększona trzustka w USG. Jednak ze względu na położenie trzustki głęboko w jamie brzusznej dokładniejszej oceny dokonać można wykonując tomografię komputerową lub badanie rezonansem magnetycznym, a w przypadku istnienia szczególnych wskazań – tzw. ultrasonografię endoskopową (EUS).

Badania na chorą trzustkę pozwalają w szczególności określić, czy zmiany widoczne są w całym narządzie, czy jest to powiększona głowa trzustki, ogon lub trzon (czy obecna jest zmiana ogniskowa).

Pracę trzustki ocenić można badając obecność we krwi produkowanych przez nią substancji. Są to enzymy trzustkowe – lipaza, amylaza. Można wykonać badania odzwierciedlające wpływ choroby trzustki na pracę innych narządów. Dobór badań zależy od podejrzewanej przyczyny powiększenia narządu.

Jak wygląda leczenie powiększenia trzustki?

Ze względu na to, że powiększenie trzustki nie jest chorobą samą w sobie, a jedynie objawem sugerującym istnienie choroby, jego leczenie możliwe jest jedynie poprzez podjęcie działań nastawionych na opanowanie choroby podstawowej.

Mogą być one bardzo różne w zależności od jej charakteru – od przestrzegania zasad zdrowego stylu życia w przypadku izolowanego otłuszczenia trzustki do hospitalizacji (niekiedy w warunkach oddziału intensywnej terapii) w przypadku ostrego zapalenia trzustki.