Świszczący oddech – co oznacza, jakie są przyczyny świstów w płucach i oskrzelach?

Przyczyny świszczącego oddechu

Podczas prawidłowego oddychania powietrze swobodnie przemieszcza się w drogach oddechowych, a podczas osłuchiwania stetoskopem można stwierdzić prawidłowy szmer pęcherzykowy, który powstaje w trakcie wentylacji. Każdy dodatkowy dźwięk wysłuchiwany nad polami płucnymi lub słyszalny „na ucho” może świadczyć o procesie patologicznym w obrębie układu oddechowego.

Świsty i świszczący oddech pojawiają się, jeśli dochodzi do zwężenia dróg oddechowych. Zwężenie może mieć różne przyczyny:

• skurcz oskrzeli – wówczas w czasie osłuchiwanie słyszalne są świsty w oskrzelach;
• zaleganie wydzieliny w drogach oddechowych – świszczenie podczas oddychania przypomina charczenie;
• uwięźnięcie ciała obcego;
• obrzęk krtani (objaw wstrząsu anafilaktycznego po ukąszeniu przez owady błonkoskrzydłe), stan zapalny śluzówki;
• guz rosnący do światła dróg oddechowych – uciska na klatkę piersiową, może powodować zwężenie dróg oddechowych i dlatego pojawiają się świsty oddechowe.

Przeczytaj: Kaszel po covidzie, ile trwa, jak go leczyć?

Świsty w płucach i oskrzelach przy wdechu i wydechu

Świsty mogą pojawiać się na wdechu lub na wydechu. Świsty wdechowe pojawiają się, gdy zwężenie dotyczy dróg oddechowych położonych poza klatką piersiową, tzn. krtani czy tchawicy.

Chorobami, w których pojawiają się świsty wdechowe są: porażenie fałdów głosowych, zapalenie krtani i/lub tchawicy, ucisk na tchawicę z zewnątrz (np. przez wole tarczycy), zaklinowane ciało obce. Pacjenci opisują te dolegliwości jako furczenie przy oddychaniu.

Głośnym świstem spowodowanym zwężeniem krtani lub tchawicy jest stridor oddechowy. Obecny jest on u osób:

• z wadami anatomicznymi krtani lub tchawicy;
• z podgłośniowym zapaleniem krtani ( świszczący oddech u dziecka powinien być sygnałem ostrzegawczym, gdyż tzw. krup może prowadzić do niewydolności oddechowej i konieczna jest natychmiastowa wizyta u lekarza);
• z brodawczakami krtani (infekcja HPV);
• chorujących na mononukleozę zakaźną (znaczne powiększenie migdałków podniebiennych).

Świsty wydechowe powstają w mechanizmie zwężenia dróg oddechowych położonych w obrębie klatki piersiowej – oskrzeli oraz dalszych elementów układu oddechowego. Są charakterystyczne dla astmy, przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP), przewlekłego zapalenia oskrzeli (np. u palaczy papierosów). Rzężenie przy wydechu pojawia się po zachłyśnięciu treścią pokarmową (u osób starszych, leżących).

Świszczący kaszel u dziecka jest typowy dla sezonowych infekcji bakteryjnych i wirusowych. Zazwyczaj mija wraz z przeziębieniem, grypą czy zapaleniem oskrzeli.

To też może Cię zainteresować: Ucisk w gardle – przyczyny, badania, leczenie

Świszczący oddech – badania i diagnostyka

Świszczący oddech może pojawić się w stanach nagłych, np. w wyniku ukąszenia przez owady błonkoskrzydłe, zaaspirowaniu ciała obcego lub w zaostrzeniu astmy, określanym jako stan astmatyczny. Wówczas diagnostyka opiera się wyłącznie na ocenie klinicznej, bowiem najważniejsze jest natychmiastowe zastosowanie odpowiedniego leczenia przywracającego drożność dróg oddechowych.

W diagnostyce i leczeniu zaklinowania ciała obcego i zachłyśnięcia treścią pokarmową stosowana jest bronchoskopia – dzięki niej można zlokalizować ciało obce w drogach oddechowych i niezwłocznie je usunąć, a zalegającą treść odessać i, tym samym, przynieść ulgę pacjentowi.

Jeżeli pacjent nie znajduje się w stanie wymagającym pilnej interwencji, wówczas rozpoczyna się szerszą diagnostykę objawu. Jak zawsze jednym z kluczowych elementów jest wywiad, czyli rozmowa z pacjentem o dolegliwościach: czasie trwania, nasileniu, czynnikach wyzwalających oraz zmniejszających objawy, przyjmowanych lekach itp.

Czytaj również: Guzek za uchem, powiększone węzły chłonne za uchem

Po zbadaniu pacjenta, w którym stwierdza się patologiczne szmery oddechowe (w tym przypadku świsty) oraz po określeniu wstępnego rozpoznania zleca się wykonanie ukierunkowanych badań dodatkowych.

W pulmonologii jednym z podstawowych badań diagnostycznych jest badanie spirometryczne, prościej zwane spirometrią. Dzięki niemu można określić objętość i pojemność płuc oraz zbadać przepływy powietrza w obrębie płuc i oskrzeli podczas różnych faz oddechu. Stanowi ono podstawowy element diagnostyki astmy oraz przewlekłej obturacyjnej choroby płuc. Pozwala rozpoznać skąd się biorą świsty w płucach.

Gdy pojawia się głośny oddech i furczenie w przypadku podejrzenia guza zamykającego światło dróg oddechowych, wykonuje się zdjęcie rentgenowskie klatki piersiowej lub tomografię (zwłaszcza gdy podejrzewamy guza rosnącego poza klatką piersiową). Przydatna może okazać się również bronchoskopia.

Osoby podejrzewane o brodawczaki krtani lub porażenie fałdów głosowych warto skierować na konsultację laryngologiczną, podczas której, dzięki odpowiedniemu sprzętowi i umiejętnościom specjalisty, krtań zostanie dokładnie obejrzana.

Czytaj również: Gra wstępna – co to? Jak powinna wyglądać i ile trwać?

Leczenie świszczącego oddechu

Leczenie świstów oddechowych nie polega na usunięciu objawu, a na znalezieniu przyczyny problemu. Świszczący oddech może pojawić się w wielu jednostkach chorobowych.

W stanach nagłych najważniejsze jest natychmiastowe udrożnienie dróg oddechowych:

• podanie adrenaliny w przypadku wstrząsu anafilaktycznego,
• podanie leków zmniejszających obrzęk śluzówki,
• usunięcie ciała obcego,
• podanie leków rozkurczających oskrzela,
• zapewnienie zwiększonego dopływu tlenu do organizmu (maska tlenowa).

Przewlekłe świsty podczas oddychania związane z astmą lub POChP wymagają leczenia odpowiednich jednostek chorobowych, które polega na podawaniu leków zmniejszających dolegliwości i redukujących liczbę zaostrzeń.

Podgłośniowe zapalenie krtani i mononukleoza zakaźna wymagają leczenia objawowego – odpowiedniego nawilżania powietrza, utrzymywania optymalnej temperatury (stridor w podgłośniowym zapaleniu krtani może nawet całkowicie zniknąć po ekspozycji na zimne powietrze) – są to infekcje wirusowe, które (jeśli niepowikłane zakażeniem bakteryjnym) organizm musi zwalczyć samodzielnie.

Zdiagnozowanie guza uruchamia cały szereg dalszych procedur diagnostycznych, dzięki którym możliwe jest określenie charakteru zmiany (łagodna czy złośliwa) oraz wdrożenie odpowiedniego leczenia (chirurgiczne, onkologiczne).