Mykoplazmatyczne zapalenie płuc – objawy, diagnostyka, leczenie i powikłania

Mycoplasma pneumoniae – atypowe zapalenie płuc

Bakterie z rodzaju Mycoplasma w przeciwieństwie do większości innych bakterii patogennych dla człowieka są pozbawione ściany komórkowej. Są też jednymi z najmniejszych bakterii żyjących zewnątrzkomórkowo. Taka budowa sprawia, że bakterie są całkowicie oporne na wszystkie antybiotyki, których mechanizm polega na niszczeniu ściany komórkowej, tzn. penicyliny, cefalosporyny i karbapenemy. Brak ściany sprawia też, że bakterie są bardziej wrażliwe na wysychanie.

Mycoplasma pneumoniae jest przyczyną od 6 do 30 proc. przypadków pozaszpitalnego zapalenia płuc. W przeciwieństwie do innych infekcji dróg oddechowych, nie obserwuje się sezonowości zachorowań. Do zakażenia dochodzi drogą kropelkową. Typowe jest szerzenie się zakażenia wśród osób z bliskiego otoczenia, np. w rodzinie, szkołach, akademikach itp. Najbardziej narażone na zakażenia są dzieci powyżej 5 roku życia, młodzież oraz młodzi dorośli. M. pneumoniae jest obok pneumokoków i H. influenzae jednym z najczęstszych czynników etiologicznych wywołujących bakteryjne zapalenie płuc u dorosłych. Coraz częściej stwierdza się bezobjawowe nosicielstwo tej bakterii.

Mycoplasma pneumoniae – objawy zapalenia płuc

Przebieg mykoplazmatycznego zapalenia płuc różni się od obrazu typowego bakteryjnego zapalenia. Objawy początkowe są łagodne. Jako pierwsze pojawiają się oznaki zapalenia gardła i gorączka. Później dominuje suchy kaszel utrzymujący się nawet w nocy. Zazwyczaj nie towarzyszy mu produkcja śluzowo-ropnej plwociny. Występuje również uciążliwa gorączka z dreszczami, złe samopoczucie i niewielka duszność. Ostry okres choroby z nasiloną gorączką trwa zwykle około tydzień, ale suchy kaszel może utrzymywać się tygodniami lub miesiącami. U dzieci, nasilony kaszel może przypominać krztusiec, który należy uwzględnić w diagnostyce różnicowej.

Objawy inne niż dotyczące układu oddechowego to bóle głowy, nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunka, utrata apetytu, zaburzenia świadomości, plamista wysypka z nadżerkami na skórze i błonach śluzowych, bóle stawowe.

Mykoplazmatyczne zapalenie płuc – diagnostyka

Pierwszym etapem diagnostyki jest wywiad i badanie fizykalne. Bardzo istotne jest opisanie charakteru objawów, ich początek oraz wywiad środowiskowy. Podczas osłuchiwania pacjenta występują rzężenia i świsty wydechowe.

Diagnostykę obrazową przy podejrzeniu zapalenia płuc zwykle rozpoczyna się od zdjęcia RTG klatki piersiowej. Obraz radiologiczny jest w tym przypadku zróżnicowany. Pola płucne mogą być prawidłowe, mogą też być widoczne rozsiane zacienienia i guzki. Widoczne zagęszczenia w płucach należy zbadać pod kątem gruźlicy. Istotne jest to, że nie występują lite nacieki i ropnie typowe dla innych bakteryjnych zapaleń.

W standardowych badaniach krwi podwyższona liczba leukocytów, wskaźnik CRP i prokalcytonina wskazują na obecność procesu zapalnego o etiologii bakteryjnej.

Ostateczne rozpoznanie i wdrożenie leczenia celowanego opiera się na podstawie badań serologicznych krwi. Najczęściej wykonuje się badanie metodą ELISA, które wykrywa przeciwciała skierowane przeciwko bakterii. Innym testem wykorzystywanym w diagnostyce jest tak zwany odczyn wiązania dopełniacza. Coraz bardziej powszechne stają się również metody molekularne oparte o metodę PCR, wykrywające materiał genetyczny bakterii.

Hodowla i izolacja bakterii z rodzaju Mycoplasma z materiału pobranego od pacjenta jest trudna, czasochłonna i ma niewielką wartość diagnostyczną. Plwocina jest skąpa lub w ogóle jej nie ma. Izolacja z plwociny innych bakterii przy typowych objawach zakażenia mykoplazmatycznego przemawia raczej za kolonizacją.

W diagnostyce różnicowej należy uwzględnić procesy nowotworowe, gruźlicę, krztusiec (zwłaszcza u dzieci), zatorowość płucną. W przypadku nieskuteczności leczenia, należy wykonać kolejne badania w celu określenia czynnika etiologicznego.

Czytaj również: Zwłóknienie płuc – rodzaje, przyczyny, objawy, badania, leczenie, rokowania

Mykoplazmatyczne zapalenie płuc – leczenie

Leczenie nieswoistego zapalenia płuc, niezależne od czynnika wywołującego powinno polegać na odpoczynku, zaprzestaniu palenia tytoniu, piciu dużej ilości płynów, leczeniu przeciwbólowym i przeciwgorączkowym (np. paracetamolem).

Jeśli stan chorego jest ciężki (splątanie, więcej niż 30 oddechów na minutę, ciśnienie krwi mniejsze niż 90/60mmHg lub wiek powyżej 65 roku życia), może zaistnieć potrzeba leczenia w szpitalu. Tam w razie wskazań zostanie włączona tlenoterapia, nawadnianie pacjenta i suplementacja żywieniowa.

Zaraz po pobraniu materiałów na badania serologiczne i bakteriologiczne, należy włączyć antybiotykoterapię empiryczną. Oznacza to zastosowanie leku przeciwko najbardziej prawdopodobnym bakteriom wywołującym dane zakażenie. Wyboru leku dokonuje się na podstawie wieku pacjenta, objawów, wiedzy na temat aktualnie panującej epidemii itp.

Po identyfikacji bakterii na podstawie badań laboratoryjnych rozpoczyna się antybiotykoterapię celowaną. W przypadku M. pneumoniae lekami pierwszego rzutu są makrolidy (azyromycyna, klarytromycyna, erytromycyna), jednak w związku z nieracjonalnym stosowaniem antybiotyków, od kilku lat obserwuje się szczepy bakterii oporne na te leki. Lekami drugiego rzutu są doksycyklina i fluorochinolony.

Czytaj również: Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc) – co to jest, objawy, leczenie, jak można się zarazić?

Mykoplazmatyczne zapalenie płuc – rokowanie i powikłania

Antybiotykoterapia trwa zwykle kilka dni, a poprawa powinna być widoczna po 3 dniach. W innym wypadku należy rozważyć modyfikację leczenia.

Typową cechą mykoplazmatycznego zapalenia płuc są powikłania ze strony innych narządów. Najczęściej dochodzi do uszkodzenia:

• ośrodkowego układu nerwowego – zapalenie opon mózgowych i mózgu,
• skóry – zespół Stevensa-Johnsona powodujący plamy rumieniowe, pęcherze i nadżerki na błonie śluzowej i skórze,
• elementów krwi – anemia, małopłytkowość,
• przewodu pokarmowego – biegunki, wymioty, utrata apetytu,
• układu kostno-mięśniowego – mogą wystąpić bóle stawowe,
• nerek – kłębuszkowe zapalenie nerek.

Rokowanie, o ile wcześnie rozpoczęto leczenie jest dobre. Jeśli nie występują inne czynniki pogarszające rokowanie (wiek pow. 65 rż., choroby towarzyszące), skuteczność leczenia jest prawie stuprocentowa.

Czytaj również: Szpitalne zapalenie płuc (SZP) – przyczyny, leczenie, rokowanie