Atypowe zapalenie płuc – przyczyny, objawy, leczenie antybiotykiem

Bakterie atypowe – przyczyna atypowego zapalenia płuc

Wyróżnia się zapalenie płuc wywołane pneumokokami (bakterie typowe) lub wirusami. Co to jest atypowe zapalenie płuc? Wywołują je bakterie o specyficznej budowie komórkowej, takie jak: Mycoplasma pneumoniae, Chlamydia pneumoniae i Legionella pneumophila. Rzadziej dochodzi do zakażenia (podczas kontaktu ze zwierzętami) patogenami: Chlamydia psittaci, Francisella tularensis, Coxiella burnetti. Wymienione drobnoustroje prowadzą równiez do rozwoju atypowego zapalenia oskrzeli.

Wymienione rodzaje bakteryjnych zapaleń płuc różnią się też objawami i metodami leczenia. Pneumokokowe zapalenie ma ostry przebieg (wysoka gorączka, silny ból gardła), a w terapii stosuje się penicyliny. Atypowe zapalenie płuc przebiega z kolei łagodniej, symptomy są mniej nasilone.

Mycoplasma pneumoniae

Zakażenie Mycoplasma pneumoniae wywołuje mykoplazmatyczne zapalenie płuc. Okres wylęgania trwa 2–3 tygodnie.

Choroba z reguły ma ostry przebieg. Zapalenie rzadko obejmuje cały płat płuca. Rzadko występuje leukocytoza (zwiększenie liczby białych krwinek we krwi świadczące o stanie zapalnym). Charakterystyczny jest suchy i męczący kaszel, szczególnie nocą.

Czasem w przebiegu choroby powiększone są węzły chłonne wnęk płucnych, co jest widoczne na zdjęciu rentgenowskim klatki piersiowej. Może wystąpić żółtaczka i niedokrwistość hemolityczna (spowodowana rozpadem czerwonych krwinek). Choroba może być także powikłana zapaleniem mięśnia sercowego.

Chlamydia pneumoniae

Często na dwa tygodnie przed zapaleniem płuc występuje zapalenie gardła. Oprócz objawów z dróg oddechowych może wystąpić zapalenie stawów. Zakażenie powoduje uszkodzenie nabłonka w drogach oddechowych i sprzyja późniejszym zachorowaniom na zapalenie gardła i zatok, dychawicę oskrzelową czy nawracający katar.

W diagnostyce wykonuje się badanie plwociny i wymazu z gardła oraz badanie poziomu immunoglobulin we krwi (przeciwciała IgM świadczą o świeżym zachorowaniu, IgG o infekcji dłużej trwającej lub przebytej w przeszłości). Leczenie tego rodzaju atypowego zapalenia płuc trwa długo, a często mimo leczenia choroba ma tendencję do przewlekłości. Objawy, takie jak kaszel czy męczliwość, mogą utrzymywać się nawet kilka tygodni po wyleczeniu.

Legionella pneumophila

Bakteria ta namnaża się w wilgotnym i ciepłym środowisku. Bytuje powszechnie w systemach klimatyzacyjnych i nawilżających, w wodzie z wodociągu czy w termach i kąpieliskach. Do infekcji dochodzi poprzez wdychanie powietrza z kropelkami takiej właśnie wody.

Okres inkubacji wynosi od 2 do 10 dni. Przebieg tego rodzaju atypowego zapalenia płuc może być ciężki, zwłaszcza u osób z obniżoną odpornością. Z objawów często występuje ból głowy i wysoka, szybko narastająca gorączka z dreszczami. Chory może mieć zaburzenia orientacji, objawy splątania. Może wystąpić zapalenie mięśnia sercowego, osierdzia, zapalenie opłucnej, zapalenie mózgu. Obserwuje się typowo w legionellozie bradykardię, niekoniecznie związaną z powikłaniami kardiologicznymi. Występują cechy uszkodzenia wątroby i nerek (wzrost ALT, AST, CK we krwi, krwiomocz). Może wystąpić również zapalenie stawów i różnego rodzaju wysypka.

W RTG klatki piersiowej obraz nie jest charakterystyczny. Chorobę potwierdza badanie plwociny i krwi oraz wykrycie antygenu bakterii w moczu chorego. Choroba ta może mieć gwałtowny przebieg. Szczególnie u osób z obniżoną odpornością, np. przyjmujących na stałe leki immunosupresyjne, doprowadza do niewydolności oddechowej i wstrząsu, a nawet śmierci.

Zapalenie płuc wywoływane przez ten drobnoustrój nosi nazwę choroby legionistów. Po raz pierwszy objawy tej choroby stwierdzono w 1976 roku w Filadelfii wśród uczestników zjazdu weteranów wojennych. Źródłem zachorowania były bakterie namnożone w systemie klimatyzacji hotelu, w którym odbywał się zjazd.

Atypowe zapalenie płuc – objawy

Okres wylęgania jest dość długi (od 2 do 3 tygodni). Po tym czasie mogą pojawić sie pierwsze objawy atypowego zapalenia płuc. Symtpomy, jak wspomniano wcześniej, choroby mogą się różnić od występujących w typowym zapaleniu. Stan ogólny chorego zwykle jest dobry, a początek choroby mniej gwałtowny. Z ciężkim przebiegiemm możemy mieć do czynienia w przypadku zakażenia Legionella, gdzie (oprócz objawów podobnych do rozwoju przeziębienia) u chorego występują zaburzenia pracy serca, wymioty czy biegunki.

Jeśli chodzi o zakażenie bakteriami atypowymi, objawy dominujące to: suchy, długo utrzymujący się i męczący kaszel (czasem nawet kilka tygodni) oraz stan podgorączkowy i ból gardła. Występują również objawy z innych układów niż układ oddechowy, takie jak np. bóle mięśni i stawów. Zmiany osłuchowe są skąpe, a wyniki badań laboratoryjnych mogą nie wskazywać jednoznacznie na stan zapalny, przez co diagnostyka choroby jest utrudniona. Zmiany w płucach widoczne są zazwuyczaj dopiero w badaniau rentgenowskim.

Atypowe zapalenie płuc u dzieci

W ostatnich latach coraz częściej stwierdza się atypowe zapalenie płuc u dzieci. Częstość występowania tej choroby w stosunku do wszystkich zachorowań jest różna w zależności od grupy wiekowej i wynosi kilkadziesiąt procent, a w okresach wzmożonej zachorowalności, które następują co 4–5 lat, atypowe zapalenia płuc sięgają nawet 60 proc. wszystkich zachorowań na bakteryjne zapalenia płuc u dzieci. Choroba taka u dziecka może być bardzo niebezpieczna, zwłaszcza że diagnostyka jest utrudniona, przez co wdrożenie odpowiedniej antybiotykoterapii może zostać opóźnione.

W atypowym zapaleniu płuc u dzieci objawy narastają powoli. Oprócz umiarkowanej gorączki częste są wymioty i biegunka. Występują bóle gardła, głowy czy mięśni. Zmiany osłuchowe są zwykle niewielkie, natomiast zmiany w badaniu radiologicznym duże. Często niepokojący jest brak poprawy po standardowej antybiotykoterapii. U dzieci z atypowym zapaleniem płuc dość często występują powikłania pozapłucne: zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu, zapalenie mięśnia sercowego, osierdzia, stawów, śródmiąższowe lub kłębuszkowe zapalenie nerek, choroby skóry i inne.

W przypadku atypowego zapalenia płuc u noworodków częstą przyczyną jest inna bakteria: Chlamydia trachomatis. Do zakażenia dochodzi podczas porodu, a objawy rozwijają się najdłużej dwa tygodnie. Głównymi symptomami są: nieżyt nosa, przyspieszenie częstości oddechów i charakterystyczny, suchy kaszel. Gorączka nie występuje. Stan ogólny noworodka jest zwykle dobry.

Atypowe zapalenie płuc – jaki antybiotyk zaleca się w leczeniu?

Leczenie atypowego zapalenia płuc również różni się od typowego zapalenia (stosuje się inne antybiotyki, najczęściej z grupy tetracyklin, fluorochinolonów czy makrolidów). Antybiotykoterapię stosuje się zwykle przez 2 do 3 tygodni. Krótsze leczenie może prowadzić do nawrotu choroby.

Leczenie antybiotykiem u dzieci powinno trwać długo, tj. 2–3 tygodnie, gdyż krótsza terapia może doprowadzić do nawrotu choroby i/lub powikłań. Jeśli więc u małego pacjenta objawy zapalenia płuc nie mijają mimo wdrożenia antybiotykoterapii, należy skontaktować się z lekarzem pediatrą, który powinien w tej sytuacji wykonać wymaz, co pomoże wdrożyć odpowiedni lek.

Niewłaściwie dobrana terapia lub nieleczone atypowe zapalenie płuc u dzieci może być niebezpieczne i prowadzić do powikłań, jak zapalenie opon mózgowych czy stan zapalny serca.