Choroby jąder – jakie objawy wskazują na chore jądra?

Chore jądra mogą dawać różne objawy

Tak jak jajniki u kobiet wytwarzają komórki rozrodcze w postaci komórek jajowych, tak jądra są odpowiedzialne za produkcję plemników, czyli męskich komórek rozrodczych. W przeciwieństwie jednak do jajników, jądra wytwarzają komórki rozrodcze niemal przez całe życie mężczyzny.

Nie należy jednak zapominać o drugiej bardzo ważnej funkcji hormonalnej jąder. To właśnie głównie w nich produkowany jest testosteron. Jest to hormon odpowiedzialny za bardzo wiele cech, takich jak budowa ciała, rozwój mięśni, owłosienie, barwa głosu. Prawidłowa funkcja jąder jest zależna od hormonów przysadki mózgowej, które sterują ich funkcją spermotwórczą oraz endokrynną (produkcja hormonów).

Choroby jąder diagnozowane są już u dzieci. Wówczas najczęściej stwierdza się wnętrostwo, czyli niezstąpienie jąder. U młodych mężczyzn stwierdza się żylaki powrózka nasiennego. Coraz częstsze są także nowotwory jąder. Rak jądra pojawia się w coraz młodszym wieku.

Objawy chorych jąder mogą być bardzo różne. Objawy, które powinny skłonić do wizyty u urologa to:

• uczucie ciężkości w mosznie,
• obrzęk jądra i moszny,
• ból w pachwinie i w okolicy krocza,
• wyczuwalny w czasie badania moszny guz na jądrze, stan w którym jądra są twarde,
• ból jąder i ból moszny podczas wzwodu,
• powiększenie jądra lewego lub prawego,
• ból jądra przy dotyku,
• podciągnięcie jądra do góry.

Wnętrostwo

Zanim jądra znajdą się w worku mosznowym, przechodzą w życiu płodowym proces zstępowania z jamy brzusznej. Wędrówka taka powinna się zakończyć do około 3. miesiąca życia dziecka. Zdarzają się jednak sytuacje, w których jądro pozostaje w jamie brzusznej. Nazywamy to wnętrostwem.

Sytuacja ta może dotyczyć jednego jądra lub obu. Istnieje również tzw. wnętrostwo nabyte, kiedy około 4.–5. roku życia dziecka zstąpione jądro jest pociągane w kierunku jamy brzusznej przez mięsień dźwigacz jądra.

Ważne jest wczesne rozpoznanie wnętrostwa, ponieważ utrzymujące się nieprawidłowe położenie jąder grozi bezpłodnością. Mówi się również o zwiększonym ryzyku rozwoju nowotworu jądra w przyszłości.

Wnętrostwo można leczyć zachowawczo, podając hormony przysadkowe lub podwzgórzowe, możliwa jest także terapia skojarzona. Przy braku efektów wdrażane jest leczenie operacyjne. Optymalnie taki zabieg powinien być przeprowadzony zanim dziecko ukończy 2. rok życia.

W przypadku zauważenia u niemowlęcia braku jąder w mosznie nie jest wskazane natychmiastowe wdrażanie terapii, bowiem w większości przypadków do ukończenia 1. roku życia następuje samoczynne ich zstąpienie.

Istnieje także pojęcie jądra wędrującego, stan ten oznacza cofanie się jąder do kanału pachwinowego pomimo ich prawidłowego wcześniejszego zstąpienia.

Skręt jądra

Jądra znajdując się częściowo na zewnątrz organizmu w worku mosznowym są bardziej narażone na urazy. U chłopców w wieku 10–18 lat powrózek nasienny jest najdłuższy, a przez to podatny na skręcenia wokół własnej osi, np. podczas uprawiania sportu. Nie oznacza to jednak, że skręt jądra nie dotyczy dorosłych mężczyzn. Zdarza się to jednak rzadziej.

We wspomnianym powrózku nasiennym przebiegają m.in. naczynia zaopatrujące jądro, dlatego jego skręcenie grozi ostrym niedokrwieniem jądra i przy braku szybkiej interwencji chirurgicznej również jego amputacją.

Skręt powrózka nasiennego, inaczej nazywany skrętem jądra, objawia się gwałtownym i silnym bólem jądra. Charakterystyczne jest nasilenie bólu w momencie unoszenia jądra. Przy zauważeniu takich objawów konieczny jest niezwłoczny kontakt z lekarzem.

Czytaj również: Skręt jajnika – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Wodniak jądra

Innym stanem, jednak rzadko dającym dolegliwości bólowe jest wodniak jądra. Jest to stan, w którym dochodzi do nadmiernego gromadzenia się płynu między błoną otrzewną a surowiczą jądra. Najczęściej jest to dolegliwość wrodzona, jednak może być ona także skutkiem powikłanego zapalenia jądra, zapalenia najądrza, urazu jądra, operacji przepukliny pachwinowej i innych.

Objawy wodniaka jądra to:

• powiększenie jądra i obrzęk jądra – regularne, gładkie powiększenie rozmiarów jądra,
• dobowa zmienność rozmiarów wodniaka – jądro jest powiększone wieczorem,
• rozpraszanie światła przez worek mosznowy,
• niepowikłane oddawanie moczu.

Do rozpoznania wodniaka jądra najczęściej wykorzystywane jest USG jąder. Badanie ultrasonograficzne ujawnia także wrodzone wodniaki jądra, które często ulegają samoistnemu wyleczeniu, postacie nabyte mogą jednak wymagać interwencji chirurgicznej w przypadku np. dolegliwości bólowych lub zaburzeń płodności.

Zapalenie jądra

Jedną z przyczyn mogących doprowadzić do nabytego wodniaka jądra jest zapalenie jądra. To poważna choroba jąder, która w przypadku braku odpowiedniego leczenia może doprowadzić nawet do utraty jądra.

Czynnikami wyzwalającymi stan zapalny jąder są często choroby przenoszone drogą płciową, jak np. chlamydioza, rzeżączka czy kiła. Dotyczy to więc głównie mężczyzn aktywnych seksualnie.

Inną przyczyną zapalenia jąder mogą być zakażenia układu moczowego, występujące głównie u mężczyzn po 40. roku życia. U młodszych mężczyzn choroba może się rozwinąć jako powikłanie świnki (tzw. świnkowe zapalenie jąder).

Objawy zapalenia jądra są dość charakterystyczne:

• ból jądra, który może promieniować wzdłuż powrózka nasiennego w kierunku kanału pachwinowego,
• obrzęk jądra,
• powiększenie jąder oraz zwiększona spoistość jądra,
• gorączka,
• zaczerwienienie moszny oraz obrzęk moszny.

Celem skutecznego leczenia zapalenia jądra konieczne jest ustalenie czynnika, który je wywołał. Nieodzowne zatem jest wykonanie badań krwi oraz moczu, włączając posiewy bakteriologiczne, pobranie wymazów z cewki moczowej oraz ewentualne badanie partnerów seksualnych.

Leczenie chorego jądra, w zależności od czynnika etiologicznego, może opierać się na antybiotykoterapii, leczeniu przeciwzapalnym, przeciwbólowym oraz przeciwgorączkowym. Ponadto zaleca się zimne okłady stosowane na worek mosznowy oraz leżenie w łóżku.

Rak jądra

Opisano wiele różnych nowotworów jąder, z których większość stanowią tak zwane nowotwory zarodkowe. Najczęstsze to:

• nasieniaki,
• rak zarodkowy jądra,
• guz zatoki endodermalnej,
• nabłoniak kosmówkowy złośliwy,
• potworniak.

W części przedstawionych schorzeń dochodzi do powiększenia jądra.

Rak jąder u dziecka może objawiać się przedwczesnym dojrzewaniem płciowym. Szczytem zachorowań jest wiek około 15 lat, a dla dojrzałych płciowo mężczyzn – 35 lat. Metodą leczenia jest usunięcie jądra z ewentualną chemio- bądź radioterapią.

Rokowanie przy raku jądra jest dobre pod warunkiem wczesnego zdiagnozowania nowotworu. Dlatego tak ważne jest samobadanie jąder.

Najczęstszym objawem raka jądra jest niebolesne powiększenie jądra. Jądro staje się cięższe, pacjent zgłasza lekarzowi uczucie ciężaru w worku mosznowym. Z powodu ucisku guza na naczynia powrózka nasiennego może dochodzić do powstawania obrzęku moszny.

Jak badać jądra?

Ze względu na skąpe objawy raka jąder, ważne jest regularne kontrolowanie i ewentualne wykrywanie zmian w obrębie jąder. Kontrolę taką wystarczy przeprowadzać raz w miesiącu.

Warto zadbać o to, żeby takie badanie przeprowadzić w ciepłym otoczeniu, np. podczas ciepłej kąpieli, kiedy worek mosznowy będzie miękki i rozluźniony. W czasie kontroli należy zwrócić uwagę na wielkość, regularność kształtu, gładkość powierzchni.

Jądra należy badać osobno. Systematyczne wykonanie tego rodzaju samobadania daje szanse na wczesne wykrycie ewentualnych patologii i zwiększa szanse na szybkie podjęcie leczenia.