Obrzęk i powiększenie jądra

Jak rozpoznać obrzęk jądra?

Jądra to właściwe organy rozrodcze u mężczyzn, które odpowiadają za produkcję plemników (składowej nasienia) oraz wytwarzanie męskich hormonów płciowych. W związku z bardzo bogatym unaczynieniem i unerwieniem jąder, a także ich stałym przebywaniem poza wnętrzem organizmu (prawidłowo znajdują się w worku mosznowym) stosunkowo łatwo wykryć wszelkie zmiany w budowie jądra lub jąder. Najdokładniejszym sposobem oceny jest samodzielne badanie, które, przy regularnym przeprowadzaniu, może wykryć rozwijającą się chorobę we wczesnym stadium.

Należy rozróżnić symetryczne powiększenie się całego jądra/jąder od wyczucia pojedynczego guza (czyli powiększenia niesymetrycznego). Pojawienie się jakiegokolwiek wcześniej niewyczuwalnego zgrubienia, grudki lub guzka jest niepokojącym objawem, który powinien skłonić do natychmiastowego udania się do lekarza pierwszego kontaktu. Bezbolesny guzek w jądrze często może świadczyć o rozwijaniu się groźnego nowotworu jądra – w takiej sytuacji każdy dzień opóźnienia diagnozy jest niebezpieczny.

Należy jednak pamiętać, że jądro posiada naturalne „zgrubienie” – strukturę wyczuwalną na jednym z biegunów, noszącą nazwę najądrza oraz powrózek nasienny, czyli „sznur”, na którym jest zawieszone (zawiera on w sobie ważne naczynia, nerwy i nasieniowód).

Jakie są przyczyny obrzęku jądra?

Przyczynami obrzęku jądra mogą być różne schorzenia urologiczne, do których zaliczamy:

• wodniaka jądra,
• zapalenie jądra,
• zapalenie najądrzy,
• przepuklinę,
• skręt powrózka nasiennego,
• raka jądra,
• raka prostaty.

Dodatkowo obrzęk jądra może występować w przypadku:

• nagminnego zapalenia przyusznic (świnki),
• urazu jądra,
• ucisku na jądro,
• dużej ilości stosunków seksualnych w krótkim czasie.

Diagnostyka obrzęku jądra

Diagnostykę przyczyny obrzęku lub powiększenia jądra powinien zawsze przeprowadzać lekarz, najlepiej specjalista urolog. Pierwszym krokiem jest dokładne zebranie wywiadu. Koniecznie należy powiedzieć lekarzowi o:

• czasie pojawienia się objawów (np. kilka dni temu i stale się utrzymują);
• bólu (czy występuje, jeżeli tak to: zlokalizowany, promieniujący, tępy, ostry, pulsujący, słaby, silny, itp.);
• wszelkich urazach mogących mieć wpływ na okolicę krocza (np. uderzenie piłką podczas gry w tamtą okolicę);
• przebytych ostatnio infekcjach (szczególne znaczenie ma świnka);
• podróżach w egzotyczne miejsca (może wystąpić obrzęk jądra spowodowany inwazją pasożytniczą);
• stałości lub niestałości występowania objawów (np. obrzęk pojawia się tylko o określonej porze dnia lub w określonej pozycji);
• czy zajęte jest jedno jądro, czy obydwa (zajęcie jednego jądra bardziej sugeruje chorobę nowotworową);
• chorobach współistniejących (np. gruźlicy, raku prostaty);
• stosunkach seksualnych (kiedy był ostatni, jak często zmieniani są partnerzy, czy odbyte zostały stosunki analne – zwiększają one ryzyko wystąpienia infekcji bakteriami jelitowymi).

Dochodząc przyczyny wystąpienia obrzęku jądra, lekarz musi przeprowadzić badanie fizykalne. Czasami wykonuje się dodatkową diagnostykę, najczęściej w postaci badania ultrasonograficznego jądra, które jest dokładne, szybkie i bezbolesne.

Rodzaje obrzęku jądra i postępowanie

Warto krótko omówić najczęstsze zespoły chorobowe, które mogą stać się przyczyną obrzęku jądra lub jąder:

Wodniak jądra

Przyczyna wodniaka jądra: gromadzenie się płynu między osłonkami jądra.

Cechy: jądro (jedno) jest twarde, nabrzmiałe, często bardzo duże, znacznie częściej występuje u dzieci, zwykle jest niebolesny.

Leczenie: operacja urologiczna.

Rokowanie: bardzo dobre.

Zapalenie jąder najądrza

Przyczyna: infekcja jąder, która prowadzi do stanu zapalnego, najczęściej dotyczy młodych i aktywnie seksualnych mężczyzn (chlamydie, dwoinka rzeżączki, drobnoustroje jelitowe), może też wystąpić jako powikłanie świnki u dzieci.

Cechy: narastający ból krocza i duża bolesność przy dotknięciu, wzrost ucieplenia w okolicy worka mosznowego, obrzęk worka mosznowego.

Leczenie: likwidacja przyczyny (najczęściej za pomocą antybiotyków).

Rokowanie: w zależności od rodzaju infekcji i szybkości podjęcia leczenia, zwykle nie niesie zagrożenia życia, ale może upośledzać przejściowo lub trwale płodność, długo nieleczone czasami doprowadza do pojawienia się ropnia, który wymaga usunięcia wraz z całym jądrem.

Skręt powrózka nasiennego

Przyczyna: obrót powrózka nasiennego i biegnących w nim naczyń, co prowadzi do nagłego niedokrwienia jądra.

Cechy: bardzo silny ból jądra i jego uniesienie, nudności, wymioty, narastający obrzęk i zaczerwienienie jądra.

Leczenie: najczęściej operacyjne.

Rokowanie: nieleczony skręt powrózka nasiennego może doprowadzić do całkowitej martwicy jądra wraz z powikłaniami (infekcją).

Przepuklina pachwinowa

Przyczyna: fragment jelita przedostaje się przez osłabioną ścianę aż do worka mosznowego, z czasem uciska on jądra i powrózek nasienny doprowadzając do obrzęku.

Cechy: ból i obrzęk jądra, który może zanikać po dłuższym przebywaniu w pozycji leżącej.

Leczenie: operacyjne.

Rokowanie: w przypadku pojęcia odpowiedniego leczenia rokowanie jest dobre, choroba ma tendencję do nawracania.

Rak jądra

Przyczyna: nowotwór jednego z rodzajów komórek, które budują jądro.

Cechy: niebolesne i często niesymetryczne powiększenie jednego jądra lub wyczuwalne guzki w jego obrębie.

Leczenie: jest zależne od rodzaju histopatologicznego, zaawansowania choroby i obecności przerzutów do innych narządów.

Rokowanie: jest również uzależnione od wyżej wymienionych czynników, jak i odpowiedzi na zastosowane leczenie.

Filarioza

Przyczyna: infekcja pasożytem (nicieniem), który występuje wyłącznie w obszarach tropikalnych, wędrując w układzie chłonnym zaburzają one odpływ chłonki z różnych narządów, co prowadzi do wystąpienia olbrzymich obrzęków.

Cechy: pojawiające się i ustępujące obrzęki jąder, zwykle niebolesne lub mało bolesne, czasami przetrwałe.

Leczenie: przeciwpasożytnicze, a gdy objawy obrzęku jąder nie ustępują – chirurgiczne.

Rokowanie: zwykle jest dobre.