Skręt jajnika – przyczyny, objawy, rozpoznanie, leczenie

Kto jest narażony na skręt jajnika?

W ciele kobiety po obu stronach macicy znajdują się przydatki. Zaliczamy do nich jajniki, jajowody oraz więzadła macicy. Skręt może objąć zarówno jedynie jajnik, jak i wszystkie przydatki po danej stronie. Podczas obrotu jajnika dochodzi do ucisku szypuły, w której przebiegają naczynia krwionośne i chłonne. Prowadzi to do powstania blokady, która uniemożliwia swobodny odpływ z jajnika krwi żylnej oraz chłonki.

Powoduje to wzrost ciśnienia w jajniku, co nieuchronnie pociąga za sobą jego obrzęk, który utrudnia napływ bogatej w tlen i składniki odżywcze krwi tętniczej, prowadzi do wylewów krwi do tkanki jajnika i jego martwicy. W niektórych przypadkach możliwe jest samoistne odkręcenie przydatków, ale aby uchronić jajnik konieczna jest szybka konsultacja z lekarzem, sprawna i pewna diagnoza oraz interwencja operacyjna.

Do skrętu jajnika może dojść w każdym wieku, ale aż 70-75% przypadków ma miejsce u pacjentek poniżej 30 roku życia. Do 20% przypadków skrętu jajnika dochodzi podczas ciąży, a mniej więcej 17% ma miejsce u dziewczynek przed pierwszą miesiączką i u kobiet w okresie przekwitania. Dwie grupy kobiet są najbardziej zagrożone: pacjentki w trzeciej dekadzie życia oraz pacjentki po menopauzie.

Przeczytaj: Torbiel w zatoce, jak leczyć torbiele zatok?

Kiedy dochodzi do skrętu jajnika?

Do skrętu dochodzi najczęściej w fizjologicznie lub chorobowo powiększonym jajniku, zazwyczaj jednostronnie, częściej po stronie prawej (60% przypadków). Zmiany zlokalizowane w przydatkach, powodujące modyfikację ich położenia odpowiadają za 50-60% skrętów jajnika. Najczęstszą z takich zmian jest torbiel skórzasta jajnika , ale mogą to być również tzw. zmiany czynnościowe gonady (powstające w jajniku w trakcie cyklu miesiączkowego, np. torbiel pęcherzykowa czy torbiel ciałka żółtego), torbiele okołojajnikowe czy różne łagodne oraz złośliwe nowotwory jajnika.

Nowotwory złośliwe bardzo rzadko przyczyniają się do powstania skrętu jajnika, gdyż ich obecność powoduje „przylepienie” jajnika do okolicznych tkanek. 20% przypadków skrętu jajnika ma miejsce podczas ciąży, zazwyczaj pomiędzy 6 a 14 tygodniem. 1 na 1800 ciąż jest powikłana tym schorzeniem. Jest to spowodowane po pierwsze obecnością ciałka żółtego (produkującego progesteron w pierwszych etapach ciąży), zwiększającego rozmiary jajnika, a po drugie rozluźnieniem otaczających przydatki tkanek.

Ciąża prowadzi również do przekrwienia tkanek, co dodatkowo zwiększa możliwość skrętu jajnika. Inne stany powodujące przekrwienie i mogące skutkować w skręcie przydatków to: zmiany hormonalne towarzyszące okresowi dojrzewania, zaparcia czy rozdęcie esicy. Kobiety poddawane stymulacji owulacji w celu terapii bezpłodności, również mają zwiększone ryzyko zapadnięcia na skręt jajnika. Ryzyko to jest również większe u pacjentek po operacjach w obszarze miednicy mniejszej (np. podwiązaniu jajowodów), ponieważ szypuła jajnika może okręcić się wokół pooperacyjnych zrostów.

U dziewczynek, pacjentek pediatrycznych, przed okresem dojrzewania, do skrętu jajnika może dojść również w prawidłowym jajniku, tzw. spontaniczny skręt jajnika. Może to być spowodowane malformacjami w obrębie jajowodu, nadmiernym wydłużeniem jajowodu lub krezki jajowodu i jajnika (podwójnej blaszki otrzewnej, w której przebiegają m.in. naczynia krwionośne i nerwy), sporą aktywnością ruchową dziecka (dziecięca macica jest mała, a jajniki w stosunku do niej dosyć spore). Prawdopodobnie dzieci, u których doszło do spontanicznego skrętu jajnika mają do tego skłonność, ze względu na swoją budowę anatomiczną. Właśnie w tej grupie pacjentek najczęściej dochodzi do kolejnego skrętu, ale po przeciwnej stronie i w odstępie czasu, tzw. skręty metachroniczne.

Objawy i rozpoznanie skrętu jajnika

Skręt jajnika nie ma charakterystycznych objawów, dlatego, jako schorzenie rzadkie, może zostać omyłkowo pominięte podczas procesu diagnostycznego. Symptomy skrętu przydatków to:

• nagły, silny, jednostronny ból podbrzusza, który narasta w sile w ciągu wielu godzin. Rzadziej może to być ból o łagodniejszym charakterze, o dłuższym rozwoju;
• ból ostry, kłujący lub spastyczny (kurczowy), pacjentki często „znają” ten ból, ponieważ w przeszłości miały podobne przejścia, w wywiadzie chorobowym wielokrotnie pacjentki podają wcześniejsze epizody podobnego bólu, które najczęściej powodowane są niecałkowitym skręceniem jajnika, które uległo samowyleczeniu;
• ból zlokalizowany nad dotkniętym jajnikiem, ale może promieniować do pleców (imitując ostre zapalenie trzustki), miednicy i uda (przypominając kolkę nerkową);
• u 25% kobiet ból zlokalizowany w całym podbrzuszu, nie tylko po stronie skręconego jajnika; jak wspomniano, do skrętu częściej dochodzi po prawej stronie, stąd często jest on pomyłkowo rozpoznawany jako zapalenie wyrostka robaczkowego;
• nudności i wymioty u około 70% kobiet, co dodatkowo utrudnia prawidłowe rozpoznanie, gdyż wskazuje na dolegliwości ze strony układu pokarmowego, a nie rodnego;
• gorączka, która jest późnym i niepokojącym objawem, gdyż sugeruje martwicę jajnika.

Podczas badania fizykalnego u 50-90% kobiet udaje się wyczuć nieprawidłową, tkliwą, jednostronną masę w podbrzuszu. Stawia ona bolesny opór i ma ograniczoną ruchomość. U większości kobiet obecna jest tkliwość przy dotykaniu i głębszym badaniu palpacyjnym podbrzusza. Jednak brak powyższych sygnałów nie wyklucza możliwości skrętu jajnika.

Czytaj również: Ciąża biochemiczna – przyczyny, objawy, postępowanie

Co może przypominać skręt jajnika?

Skręt jajnika to rzadka przyczyna bólu w podbrzuszu i często najbardziej pomocnym w jego rozpoznaniu jest wykluczenie innych, częstszych chorób. Są to:

• zapalenie wyrostka robaczkowego;
• zapalenie uchyłków jelita grubego;
• niedrożność jelit;
• niedokrwienie jelit;
• ciąża pozamaciczna;
• endometrioza;
• zakażenie narządów rodnych lub układu moczowego;
• kamica nerkowa.

Skręt jajnika – badania laboratoryjne i obrazowe

Nie istnieje charakterystyczne badania laboratoryjne, ani obrazowe, dzięki któremu można by pewnie rozpoznać skręt jajnika. Badania laboratoryjne, takie jak morfologia krwi, badanie ogólne moczu oraz test ciążowy są standardowo wykonywane, aby wykluczyć inne przyczyny bólu w podbrzuszu, takie jak m.in. infekcje czy ciążę (również ciążę pozamaciczną).

U każdej kobiety z dolegliwościami brzusznymi powinno zostać wykonane badanie ultrasonograficzne (USG) brzucha. Jest to badanie nieszkodliwe, niewymagające przygotowania, w którym nie jest wykorzystywane szkodliwe promieniowanie rentgenowskie, a zatem jest bezpieczne w czasie ciąży. W badaniu tym lekarz może uwidocznić powiększony jajnik, nieprawidłową masę, która spowodowała skręt oraz ocenić przepływ krwi w jajniku. Inne badania obrazowe, które lekarz może wykorzystać chcąc wykluczyć skręt jajnika to tomografia komputerowa (przeciwwskazana w ciąży) i rezonans magnetyczny.

Czytaj również: Długa miesiączka – jakie są przyczyny długiego krwawienia miesiączkowego?

Skręt jajnika – rokowanie, leczenie i powikłania

Skręt jajnika we wczesnym stadium charakteryzuje się bardzo dobrym rokowaniem. Narząd można ocalić, a schorzenie przebiega bez komplikacji. Jednak u większości kobiet ze skrętem jajnika opóźnienie w prawidłowej diagnozie prowadzi do niedokrwienia narządu i jego martwicy. Taki jajnik niestety należy usunąć. Zaledwie u mniej niż 10% dorosłych kobiet udaje się ocalić jajnik, za to aż u 27% dziewczynek.

Jeżeli po zgłoszeniu się na izbę przyjęć lekarz dyżurny podejrzewa skręt jajnika, pacjentka otrzyma konsultację ginekologiczną, zostanie przyjęta na oddział, a następnie poddana laparoskopii . Laparoskopia to metoda, dzięki której można poprzez kamerę zajrzeć do wnętrza jamy brzusznej, aby ostatecznie potwierdzić skręt jajnika. Od razu, poprzez wprowadzenie przez minimalne nacięcie skóry drobnych narzędzi, można pod kontrolą kamery „odkręcić” jajnik, o ile nie uległ jeszcze martwicy. Jeśli interwencja operacyjna nastąpiła za późno, konieczne jest usunięcie jajnika, aby zapobiec rozwojowi zakażenia.

Jeśli w badaniach obrazowych uwidocznione zostaną guz lub torbiel jajnika , powodujące jego skręt, zostaną one również usunięte. Przed operacją pacjentka powinna otrzymać leki przeciwbólowe (niesterydowe leki przeciwzapalne lub leki z grupy opioidów) oraz leki uśmierzające nudności i wymioty. Jeśli pacjentka jest w ciąży, zabieg ten nie zagraża rozwojowi płodu. Jeżeli podczas zabiegu usunięte zostanie ciałko żółte, pacjentka otrzyma suplementację progesteronu, aby utrzymać prawidłowy rozwój dziecka.

Czytaj również: Torbiel krwotoczna – co to jest? Przyczyny, objawy i leczenie torbieli krwotocznej jajnika

U kobiet ze spontanicznym skrętem jajnika zaleca się wykonanie jego profilaktycznego umocowania (tzw. oophorexia), aby zmniejszyć jego ruchomość i zapobiec kolejnemu skrętowi jajnika, zwłaszcza, jeśli do skrętu doszło najpierw po stronie lewej. Możliwe że podczas zabiegu zostanie również zapobiegawczo umocniony jajnik po przeciwnej stronie. Taki zabieg wykonywany jest również, gdy u pacjentki doszło do nawrotu skrętu (ponownego wystąpienia po tej samej stronie) lub skrętu jedynego jajnika.

Do powikłań skrętu jajnika zaliczamy:

• zakażenie;
• powstanie zrostów;
• przewlekły ból;
• zapalenie otrzewnej;
• sepsę – uogólnioną odpowiedź organizmu na zakażenie;
• obniżoną płodność lub niepłodność (bardzo rzadko).