Bakteryjne zapalenie stawów – przyczyny, objawy i leczenie

Bakteryjne zapalenie stawów – co to jest?

Septyczne zapalenie stawów jest wywołane przez bakterie i jest najszybciej postępującym schorzeniem, powodującym uszkodzenie stawu. Najczęściej dotyczy pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów oraz zwykle obejmuje jeden z dużych stawów takich jak staw kolanowy, barkowy czy biodrowy. Mimo zaawansowanych metod leczenia, nawet u połowy pacjentów może dojść wówczas do nieodwracalnego uszkodzenia stawu i utraty jego funkcji, a u 15 proc. do śmierci. Nie tylko bakterie są przyczyną infekcji, w różnicowaniu należy wziąć pod uwagę wirusowe zapalenie stawów. Do stanu zapalanego w obrębie stawów mogą doprowadzić również grzyby oraz pasożyty.

Infekcyjne zapalenie stawów może mieć różne przyczyny i czynniki ryzyka. Jest to proces zapalny wywołany obecnością patogenów w obrębie jamy stawowej, który dzielimy na kilka typów w zależności od przyczyny:

1. bakteryjne zapalenie stawów (inaczej septyczne zapalenie stawów):

• rzeżączkowe zapalenie stawów,
• nierzeżączkowe bakteryjne zapalenie stawów,

1. wirusowe zapalenie stawów;

1. grzybicze zapalenie stawów.

Infekcyjne bakteryjne i wirusowe zapalenie węzłów chłonnych

W 95 proc. przypadków zapalenie ma etiologię bakteryjną lub wirusową. Do zapalenia stawów może również doprowadzić zakażenie pasożytnicze, aczkolwiek występuje ono rzadko i z reguły endemicznie w krajach rozwijających się.

Najczęstszym czynnikiem ryzyka rozwoju zapalenia jest nieprawidłowa lub zaburzona budowa stawu. Taki związek obserwuje się u pacjentów z reumatoidalnym zapaleniem stawów, artropatią cukrzycową i neurogenną (inaczej stopą Charcota), gdzie występuje postępujące zniekształcenie stawów. Do pozostałych czynników zaliczamy:

• podeszły wiek,
• niski status socjoekonomiczny,
• uzależnienie od narkotyków,
• alkoholizm,
• cukrzyca,
• wrzody na skórze i inne uszkodzenia skóry,
• dostawowe zastrzyki kortykosteroidów,
• zabiegi chirurgiczne stawów.

W przypadku septycznego zapalenia stawu najczęstszym czynnikiem etiologicznym jest bakteria gronkowca złocistego (Staphylococcus aureus) oraz paciorkowca ropnego (Streptococcus pyogenes). Paciorkowcowe zapalenie stawów oznacza, że infekcja może dostać się do stawu drogą krwionośną, bezpośrednio przez np. nakłucie stawu, uraz lub przez ciągłość sąsiadujących tkanek. Czynnikami predysponującymi są również urządzenia wewnątrznaczyniowe i cewniki pęcherza moczowego.

Sprawdź również: Ból kolana – co robić, jakie badania?

Bakteryjne zapalenie stawów – objawy i rodzaje

Objawy występujące w infekcyjnym zapaleniu stawów dzielimy na miejscowe i ogólnoustrojowe. Do tych pierwszych zaliczamy ból, obrzęk, zaczerwienienie, nadmierne ocieplenie skóry w okolicy stawu i ograniczenie jego ruchomości. Do drugich należą gorączka, tachykardia (szybkie bicie serca), rozdrażnienie, zmniejszony apetyt.

W zależności od etiologii można zaobserwować pewne charakterystyczne cechy:

• rzeżączkowe zapalenie stawów – stan zapalny obejmuje wiele stawów, pacjenci zgłaszają wędrujący ból stawów, często również zapalenie pochewek ścięgnistych i zmiany skórne;
• nierzeżączkowe bakteryjne zapalenie stawów – najczęściej dotyczy jednego stawu, szczególnie kolanowego; u nawet 50 proc. pacjentów może dojść do trwałego uszkodzenia stawu;
• wirusowe zapalenie stawów – zazwyczaj wielostawowe, występujące u młodych kobiet, ustępujące po 2–3 tygodniach; mogą występować wówczas zmiany skórne w postaci pokrzywki, rumienia czy wybroczyn;
• grzybicze zapalenie stawów – zwykle jednostawowe, niekiedy może towarzyszyć rumień guzowaty;
• gruźlicze zapalenie stawów – z powodu nieswoistych objawów późno diagnozowane, zapalenie zwykle dotyczy jednego stawu, występuje często z zapaleniem kości;
• pasożytnicze zapalenie stawów – najczęściej obejmuje stawy kolanowe i skokowe, dodatkowo dochodzą objawy zakażenia przewodu pokarmowego.

Trzeba zwrócić uwagę, że bakteryjne zapalenie stawów u dziecka częściej powoduje wysoką gorączkę niż u dorosłych. W przebiegu choroby dzieci są bardziej drażliwe i niespokojne. U starszych osób objawy mogą nie być znacznie nasilone z powodu zażywanych przez nich leków przeciwbólowych i przeciwzapalnych na inne schorzenia.

Czytaj również: Streptococcus pneumoniae (dwoinka zapalenia płuc) – co to jest, objawy, leczenie, jak można się zarazić?

Bakteryjne zapalenie stawów – leczenie

Leczenie rozpoczyna się niezwłocznie po pobraniu płynu stawowego, krwi oraz wykonaniu wymazów, które poddaje się ocenie mikrobiologicznej. Właściwe rozpoznanie przyczyny zapalenia jest konieczne do zastosowania skutecznego leczenia. W przypadku etiologii bakteryjnej stosuje się antybiotyki dożylnie przez 2 tygodnie i następnie doustnie przez kolejne 14 dni. W rzeżączkowym zapaleniu stawów stosujemy je krócej, bo tylko 7 dni.

Na długotrwałe leczenie muszą przygotować się pacjenci z grzybiczym i gruźliczym zapaleniem stawów. W przypadku pierwszego leczenie może trwać pół roku, a w drugim aż 9 miesięcy. W etiologii wirusowej podaje się tylko leki przeciwbólowe i zmniejszające proces zapalny. W niektórych przypadkach lekarz musi usuwać płyn stawowy z fragmentem martwiczych tkanek. W razie potrzeby konieczne jest to nawet codziennie.

Zwykle przez pierwsze dwa dni staw musi być unieruchomiony. Po kilku dniach pacjenci powinni wykonywać bierne ćwiczenia, zaś gdy ból stawów ustąpi, również czynne. Mają one dobry wpływ na regenerację chrząstki stawowej, tkanek okołostawowych oraz sprzyjają procesowi gojenia. Dodatkowo poprawiają sprawność stawu, zapobiegają nie tylko zrostom w stawie, ale działają również przeciwzakrzepowo.

Infekcyjne zapalenie stawów – rokowanie, powikłania, skutki

Rokowanie w przypadku infekcyjnego zapalenia stawów zależy od głównej jego przyczyny, wcześniejszego stanu stawu i szybkości podjętego leczenia. Powikłaniem infekcyjnego zapalenia stawów jest martwica septyczna, zapalenie szpiku, przetoki i dysfunkcja stawu.

Najgorsze prognozy są dla pacjentów z wcześniejszą chorobą czy operacją stawów i chorych w podeszłym wieku. U osób, u których wykryto gronkowcowe zapalenie stawów nawet połowa z nich ma słabe wyniki leczenia mimo skutecznej antybiotykoterapii i przeprowadzonej rehabilitacji.