Guz nadnercza – objawy i leczenie guza na nadnerczu

Guz a nadczynność i niedoczynność kory nadnerczy

Zmiany w obrębie nadnerczy mogą oznaczać wiele odmiennych rozpoznań i mieć bardzo różne rokowanie w zależności od ich lokalizacji (rdzeń lub kora nadnerczy), charakteru, wielkości i innych czynników.

Guzki nadnerczy mogą produkować hormony i przysparzać poważnych kłopotów lub nie dawać żadnych objawów. Należy jednak zawsze wykluczyć ich złośliwy charakter i ustalić, czy wytwarzają nieprawidłowe ilości hormonów.

Kora nadnerczy to zewnętrzna warstwa tego parzystego narządu, którą budują komórki wydzielające hormony steroidowe – kortyzol, androgeny, aldosteron. Jej funkcje w organizmie są bardzo istotne i należy do nich regulowanie gospodarki węglowodanów, białek i tłuszczów, pracy mięśni szkieletowych, gładkich oraz mięśnia sercowego, udział w regulowaniu ciśnienia, elektrolitów i poziomu cukru we krwi.

Choroby nadnerczy przebiegające z niewydolnością kory objawiają się osłabieniem, bólem mięśni i stawów, złą tolerancją wysiłku fizycznego, brakiem apetytu, chudnięciem, biegunkami oraz niskim ciśnieniem i poziomem cukru, co wywołuje zasłabnięcia. Z kolei nadczynność kory nadnerczy może manifestować się m.in. otyłością, nadciśnieniem, cukrzycą, osłabieniem mięśni.

Guz nadnercza zlokalizowany w korze i produkujący hormony może nieść daleko idące konsekwencje. Niekiedy jednak jest wykrywany zupełnie przypadkowo podczas badań jamy brzusznej (np. USG, tomografii komputerowej) wykonywanych z innego powodu. Bezobjawowy guz nie wymaga leczenia. Zyskał on nazwę incidentaloma (przypadkowiak).

To też może Cię zainteresować: Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn

Gruczolaki nadnercza – przyczyna zespołu Cushinga

Gruczolaki kory nadnerczy (guzki zbudowane z tkanki wydzielniczej) wydzielające hormony (kortyzol) mogą wywoływać zespół Cushinga. Objawy w tym przypadku to:

• zmiana sylwetki – przyrost masy ciała, otyłość (figura typu jabłko), pogrubienie tkanki tłuszczowej na twarzy, karku i nad obojczykami;
• zanik mięśni kończyn i pośladków;
• czerwono-wiśniowe rozstępy na brzuchu, udach, pośladkach, ramionach;
• hirsutyzm;
• trądzik;
• wzrost ciśnienia tętniczego;
• cukrzyca i stany przedcukrzycowe;
• zaburzenia miesiączkowania;
• zaburzenia wzrostu u dzieci i widzenia;
• osteoporoza;
• powstawanie siniaków na skórze;
• chwiejność emocjonalna, depresja, zaburzenia snu.

Przy podejrzeniu tej jednostki chorobowej wykonuje się badania endokrynologiczne, m.in. test hamowania z deksametazonem (pomagający odróżnić gruczolaka nadnercza wytwarzającego kortyzol od choroby przysadki mózgowej). Leczenie jest z reguły skuteczne i polega głównie na wycięciu chorego nadnercza (adrenalektomia), co powoduje wycofywanie się objawów nadczynności nadnerczy.

Zespół Conna – jakie są objawy?

Jeżeli zmiana na nadnerczu to gruczolak wydzielający aldosteron, dochodzi do zaburzeń elektrolitowych i gospodarki płynowej. Rozwija się zespół Conna (hiperaldosteronizm pierwotny), którego objawy to:

• znaczne obniżenie poziomu potasu we krwi (co może być groźne dla życia);
• wzrost poziomu sodu i zatrzymywanie wody w organizmie skutkujące wzrostem ciśnienia tętniczego;
• wielomocz;
• poważne zaburzenia pracy serca, nerek i mięśni.

Oprócz badania stężeń elektrolitów we krwi ocenia się poziom aldosteronu oraz aktywność reninową osocza. Operacja resekcji nadnercza jest podstawową metodą leczenia zespołu Conna.

Guz na nadnerczu a hiperandrogenizm

Oprócz kortyzolu i aldosteronu kora nadnerczy wytwarza również hormony płciowe – androgeny, głównie dehydroepiandrosteron (DHEA). Jego pochodnymi są testosteron i estradiol. Występujące w nadmiarze męskie hormony produkowane przez guz nadnercza prowadzą do nadmiernego rozwoju męskich cech, co jest objawem łatwiej zauważalnym u kobiet.

Hiperandrogenizm manifestuje się m.in. rozwojem owłosienia w typowych dla mężczyzny miejscach ciała (hirsutyzm), zaburzeniami miesiączkowania, obniżeniem tonu głosu, rozwojem mięśni i zmianą sylwetki, podwyższeniem lub obniżeniem libido, trądzikiem, depresją.

Do tego dochodzą zmiany metaboliczne – insulinooporność, cukrzyca, otyłość, zaburzenia lipidowe. Tego typu guz na nadnerczu może być złośliwy i również wymaga pilnej diagnostyki oraz najczęściej usunięcia operacyjnego.

Guz chromochłonny i nerwiak zarodkowy

Hormony nadnerczy produkowane w rdzennej części narządu to: adrenalina, noradrenalina i dopamina, czyli substancje przekaźnikowe głównie dla układu współczulnego (odpowiadającego za reakcje mobilizacji – walki, ucieczki, strachu, stresu).

Guz nadnercza zlokalizowany w rdzeniu (m.in. guz chromochłonny, czyli pheochromocytoma lub barwiak) może produkować duże ilości wspomnianych hormonów i w określonych sytuacjach (stres, obfity posiłek, ucisk brzucha, spożycie alkoholu) uwalniać je do krwiobiegu. To z kolei wywołuje napady opornego na leczenie nadciśnienia tętniczego, kołatanie serca, ból głowy, niepokój, blednięcie, potliwość, wzrost poziomu cukru we krwi, chudnięcie.

Guz chromochłonny nadnerczy rozpoznaje się na podstawie badania poziomu metoksykatecholamin (produktów metabolizmu wytwarzanych nieprawidłowo hormonów) we krwi i w moczu oraz w oparciu o badania obrazowe. Przed operacją niezwykle istotne jest odpowiednie przygotowanie.

Wdrażane jest specjalne leczenie przeciwnadciśnieniowe, gdyż nagłe wycięcie guza mogłoby wyzwolić uwolnienie niebezpiecznej dla życia ilości hormonów podwyższających ciśnienie krwi. Zastosowane leczenie zwykle przynosi dużą poprawę i ustąpienie niepokojących objawów.

Inny nowotwór nadnerczy, nerwiak zarodkowy (neuroblastoma), wywodzi się z komórek cewy nerwowej. Rozwija się najczęściej w obrębie jamy brzusznej jako guz rdzenia nadnerczy u niemowląt i małych dzieci. Czasem jest wyczuwalny przez powłoki brzuszne. Może produkować hormony nadnerczy, uciskać tkanki, dawać przerzuty do innych narządów.

Objawia się niespecyficznie: chudnięciem, osłabieniem, sennością, gorączką, niepokojem u dziecka. W zależności od stopnia zaawansowania pacjenta poddaje się leczeniu operacyjnemu lub także chemioterapii i radioterapii.

Czytaj również: Nerwiak – co to jest? Przyczyny, rodzaje, objawy, leczenie

Guz, nowotwór czy rak nadnercza?

Zobrazowanie zmiany w postaci guzka nadnercza nie jest wcale rzadką sytuacją i zdarza się u chorych diagnozowanych z innych przyczyn, u których guz nadnercza daje skąpe objawy lub nie występują one wcale (jest on „niemy klinicznie”).

W takim przypadku może być wskazane poszerzenie diagnostyki o dokładniejsze badanie obrazowe, np. TK, rezonans magnetyczny, scyntygrafię nadnerczy oraz badania hormonalne, które z reguły wykazują łagodny charakter guzka i wymagają jedynie okresowej kontroli. Termin „guz” jest szeroki i niekoniecznie oznacza zmianę nowotworową. Diagnoza nowotworu nie zawsze świadczy o raku.

Rak nadnercza jest rzadkim rozpoznaniem o bardzo poważnym rokowaniu. To z reguły guz wywodzący się z nadnerczy i powodujący zespół Cushinga lub też przerzut nowotworowy z innego narządu – często z płuc.

Większość wykrywanych guzków dobrze reaguje na leczenie i rokuje pomyślnie. Podstawową metodą leczenia operacyjnego guzków nadnerczy jest adrenalektomia wideoskopowa lub laparoskopowa. W przypadku dużych (> 8 cm) guzów, podejrzenia raka nadnercza lub jeśli chory już wcześniej przebył podobny zabieg, preferuje się operację metodą klasyczną (otwartą).

Wypowiedź endokrynologa na temat guza rdzenia nadnerczy