Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn, interpretacja wysokiego i niskiego poziomu w badaniach

Estradiol – hormon płciowy z grupy estrogenów

Estradiol (17–beta–estradiol) to najważniejszy hormon płciowy u kobiet. Żeńskie hormony płciowe to estrogeny: estron E1, estradiol E2 oraz estriol E3.

Estradiol to hormon steroidowy syntetyzowany przez pęcherzyki Graffa. Wielkość syntezy estradiolu regulowana jest poziomem hormonu luteinizującego LH oraz hormonu folikulotropowego FSH, syntetyzowanych przez przysadkę. Poziom estradiolu we krwi jest ściśle skorelowany z etapem cyklu miesięcznego u kobiet. Jak fazy cyklu miesiączkowego wpływają na estradiol?

• Stężenie estradiolu w pierwszej fazie cyklu wzrasta, a jego rolą jest przygotowanie błony śluzowej macicy do ewentualnej implantacji zarodka.
• Estradiol podczas owulacji osiąga swój najwyższy poziom.
• Jeśli nie dojdzie do zapłodnienia, poziom estradiolu obniża się z jednoczesnym wzrostem poziomu progesteronu; dochodzi do złuszczania się błony śluzowej macicy i wystąpienia menstruacji.

Jakie funkcje w organizmie pełni estradiol?

Rola estradiolu u kobiety to przede wszystkim normalizowanie cyklu miesiączkowego – ale nie tylko. Inne funkcje estradiolu w organizmie kobiety to:

• regulowanie popędu płciowego;
• warunkowanie rozwoju żeńskich cech płciowych;
• regulowanie produkcji śluzu przez endometrium macicy;
• normalizowanie pracy gruczołów mlecznych.

Z kolei estradiol u mężczyzn powstaje w niewielkich ilościach w jądrach, a prekursorem tych przemian jest testosteron. Jeszcze mniejsze ilości estradiolu produkowane są w mózgu oraz w tkance tłuszczowej. Przede wszystkim oddziałuje on na płodność, regulując ruchliwość plemników.

U obu płci estradiol wpływa pozytywnie na metabolizm i wykazuje działanie protekcyjne na układ krążenia – wzmacnia serce i normalizuje ciśnienie krwi. Ponadto wykazuje korzystny wpływ na gospodarkę lipidową czy wapniową.

Przeczytaj: Niski progesteron – co oznacza?

Estradiol – kiedy badać hormon E2?

Kiedy wykonać badanie stężenia estradiolu we krwi? Badanie estradiolu wykonywane jest przede wszystkim podczas diagnozowania zaburzeń miesiączkowania u kobiet:

• braku miesiączki u młodych dziewcząt;
• zaniku miesiączki u kobiet, które do tej pory miesiączkowały regularnie;
• występowania nieregularnych miesiączek.

Oznaczanie estradiolu wykonywane jest także w celu określenia przyczyn niepłodności. Hormon estradiol oznaczany jest ponadto rutynowo przed procedurą in vitro. Służy monitorowaniu owulacji u kobiet poddawanych stymulacji hormonalnej. Badanie poziomu E2 wraz z poziomem FSH służy ocenie rezerwy jajnikowej. Rezerwa jajnikowa to ilość pęcherzyków pierwotnych, z których powstać mogą komórki jajowe. Oznaczenie to wykonywane jest między 2. a 5. dniem cyklu. Estradiol we krwi może być badany w przypadku podejrzenia raka jajnika czy innych nowotworów produkujących estrogeny.

Badanie estradiolu u mężczyzn wykonywane jest w diagnostyce ginekomastii, czyli powiększenia gruczołów piersiowych, a także w przebiegu nowotworów jądra. Guzy te mogą syntetyzować w nadmiarze estrogeny.

Badanie estradiolu na czczo – w którym dniu cyklu?

Poziom estradiolu szacowany jest w próbce krwi żylnej, badanie estradiolu wykonywane jest na czczo. Nie ma zatem potrzeby przygotowania się do badania estradiolu, poza zrezygnowaniem ze spożywania posiłków na co najmniej 8 godzin przed badaniem.

Badanie poziomu estradiolu u kobiet odbywa się w określonej fazie cyklu:

• w celu oszacowania rezerwy jajnikowej estradiol badany jest między 2. a 5. dniem cyklu;
• w celu oceny dojrzewania pęcherzyków estradiol badany jest tuż przed owulacją;
• w celu oceny ciałka żółtego wykonuje się badanie estradiolu po owulacji.

Z kolei badanie estradiolu u mężczyzn polega na pobraniu próbki krwi w dowolnym momencie.

Badanie krwi może być wykonane na podstawie skierowania od specjalisty lub prywatnie – wtedy cena badania estradiolu to 20–30 zł. Na wynik czeka się 1 dzień.

Czytaj również: Torbiel jądra – przyczyny, objawy, leczenie. Czy torbiel jądra jest groźna?

Estradiol – normy u kobiet i mężczyzn

Wartości prawidłowe estradiolu u kobiet są ściśle zależne od fazy cyklu miesięcznego. U kobiet przed menopauzą normy estradiolu są następujące:

• estradiol w fazie folikularnej – poniżej 145 pg/ml;
• estradiol w połowie cyklu – 112–443 pg/ml;
• estradiol w fazie lutealnej – poniżej 241 pg/ml.

Estradiol u kobiet po menopauzie przyjmuje wartości do 59 pg/ml.

Z kolei norma estradiolu u mężczyzn to poniżej 20 pg/ml.

Co oznacza niski i podwyższony estradiol w wynikach u kobiet?

Podwyższony estradiol może wskazywać na wiele schorzeń i nieprawidłowości. Kiedy estradiol jest za wysoki przyczyny mogą być następujące:

• nadczynność tarczycy,
• choroby wątroby,
• nowotwory jajnika,
• nowotwory nadnerczy,
• przedwczesne dojrzewanie płciowe u dziewczynek.

Wysoki estradiol w ciąży pozwala na odróżnienie braku miesiączki spowodowanej ciążą od zaburzeń wynikających z menopauzy czy innych zaburzeń (wtedy estradiol jest obniżony). Ponadto podwyższony wynik estradiolu towarzyszy stosowaniu doustnej antykoncepcji hormonalnej.

Podczas oceny rezerwy jajnikowej pożądany jest niski estradiol w fazie folikularnej; estradiol powyżej normy może wskazywać na obniżoną rezerwę jajnikową bądź torbiele jajników. Niski poziom estradiolu podczas owulacji może wskazywać na brak dojrzewania pęcherzyka; wartości estradiolu powyżej 200 pg/ ml wskazują na obecność dojrzałego pęcherzyka jajnikowego.

Estradiol poniżej normy u kobiet wskazuje na niedoczynność przysadki czy zespół policystycznych jajników. Kolejną przyczyną jest menopauza – wtedy fizjologicznie poziom estradiolu spada. Za niski estradiol towarzyszy także poważnym zaburzeniom odżywiania czy intensywnemu wysiłkowi fizycznemu. Obniżony estradiol u kobiet wynika także z hipogonadyzmu.

W cyklu stymulowania gonadotropinami bardzo wysoki estradiol, przekraczający 2000 pg/ml, wskazuje na zagrożenie zespołem hiperstymulacji jajników.

Interpretacja wyników badania estradiolu u mężczyzn

Wysoki estradiol u mężczyzn towarzyszy ginekomastii oraz nowotworom jąder, a także innym nowotworom wydzielającym ektopowo estrogeny. Inne przyczyny to:

• stres,
• dieta obfitująca w przetworzoną żywność,
• nadwaga.

Kolejną przyczyną podwyższonego estradiolu u mężczyzn jest terapia testosteronem w przebiegu zaburzeń erekcji czy spadku libido.

Niski poziom estradiolu u mężczyzn może towarzyszyć stanom z obniżonym poziomem testosteronu, który jest prekursorem estrogenów u mężczyzn.

Estradiol jako lek – wskazania i przeciwwskazania

Estradiol może być stosowany jako lek w przypadku stanów niedoboru estrogenów. Wskazaniem do zażywania estradiolu jest niski poziom estrogenów w przebiegu:

• hipogonadyzmu u kobiet,
• menopauzy (syntetyczny estradiol może być stosowany w hormonalnej terapii zastępczej),
• osteoporozy wywołanej niedoborem estrogenów.

Poza stosowaniem doustnym, estradiol może być także przyjmowany dopochwowo w przebiegu zanikowego zapalenia pochwy.

Przeciwwskazaniem do stosowania estradiolu są choroby wątroby, hormonozależne nowotwory macicy czy sutka, niewyjaśnione krwawienia z dróg rodnych czy porfiria. Natomiast przeciwwskazaniem do dopochwowego stosowania estradiolu są nowotwory estrogenozależne i ciąża.