Rak nadnercza – nie każdy guz to nowotwór nadnerczy

Guz nadnercza – czy to rak?

Guz zlokalizowany w nadnerczu, na wczesnym etapie rozwoju, bardzo rzadko powoduje zauważalne objawy. Znaczenie częściej, podczas rutynowego badania USG jamy brzusznej, zostaje uwidoczniona nieprawidłowa zmiana w obrębie nadnerczy. Przypadkowo wykryty guz nadnercza, w medycynie nazywany incydentalomą, jest źródłem niepokoju dla pacjenta. Trzeba mieć jednak świadomość, że spośród wszystkich przypadków guzów nadnerczy, tylko około jedna piąta z nich wymaga leczenia z powodu podłoża nowotworowego lub nieprawidłowego wydzielania hormonów.

Nadnercza zbudowane są z położonej obwodowo trójwarstwowej kory, gdzie wydzielane są hormony, (m.in. kortyzol, aldosteron oraz androgeny) oraz rdzenia uwalniającego katecholaminy (adrenalinę i noradrenalinę). Guz może być zlokalizowany w obrębie każdej z tych struktur.

W niektórych przypadkach nieprawidłowa zmiana w nadnerczach ma podłoże nowotworowe. Może to być rak kory nadnerczy lub rak rdzenia nadnerczy. Jednak guzy nowotworowe zlokalizowane są zazwyczaj w korze nadnerczy i większość z nich ma charakter łagodny. Najczęstszym nowotworem łagodnym nadnerczy jest gruczolak, natomiast złośliwym – rak.

Z rdzenia nadnerczy może wywodzić się guz chromochłonny a u dzieci nerwiak zarodkowy. Co ważne, przerzuty do nadnerczy z nowotworów innych organów występują niezmiernie rzadko. Patologiczna zmiana w nadnerczach nie musi jednak od razu oznaczać nowotworu. Mogą nią być zmiany zapalne, krwiak nadnercza, torbiele nadnerczy prawdziwe lub rzekome oraz ziarniniaki. Niemniej jednak każdy wykryty podczas badania USG guz nadnercza zawsze jest wskazaniem do pogłębionej diagnostyki obrazowej oraz laboratoryjnej.

Przeczytaj też: Jak leczyć ból nowotworowy?

Jakie objawy daje rak nadnercza i guz nadnercza?

Jednoznaczna odpowiedź na tytułowe pytanie jest niemożliwa. Oczywistym jest fakt, że symptomy, uzależnione są od rodzaju guza. Nie jest możliwe wymienienie wszystkich możliwych objawów jakie może dawać guz nadnercza, ale warto zapoznać się z najczęstszymi. Wyróżniamy zmiany aktywnie hormonalne – objawy związane są z nadmierną produkcją hormonów oraz guzy nieczynne endokrynologicznie (nie wytwarzają hormonów nadnerczy).

Czy rak nadnercza wydziela kortyzol? Guz nadnercza może być przyczyną podwyższonego kortyzolu – stan ten odpowiada za rozwój zespołu Cushinga – w różnym nasileniu występują: osłabienie siły mięśniowej i zła tolerancja wysiłku, nadmierny apetyt, chwiejność emocjonalna, skłonność do depresji, otyłość, szerokie czerwone rozstępy, ścieńczenie skóry, zanik mięśni kończyn i tułowia, może również rozwinąć się cukrzyca, osteoporoza, nadciśnienie tętnicze. Pełnoobjawowy zespół Cushinga zwykle występuje w zaawansowanym stadium długotrwałej choroby, znacznie częściej obraz kliniczny jest mniej charakterystyczny.

Zmiana w nadnerczu może wytwarzać miejscowo także androgeny (występuje m.in. trądzik, hirsutyzm lub wtórny brak miesiączki u kobiet) oraz estrogeny(u mężczyzn powodujących ginekomastię i inne objawy feminizacji a u kobiet obfite krwawienia miesięczne).

Warto pamiętać, że nieczynny hormonalnie rak nadnercza może dawać objawy ogólnoustrojowe, takie jak chudnięcie i podwyższoną temperaturę ciała.

Guz chromochłonny nadnerczy – jakie objawy daje?

Ten typ guza nie jest rakiem. Odmienny obraz kliniczny wykazuje guz chromochłonny nadnerczy. Najczęściej zgłaszane objawy przez pacjentów, które w większości przypadków występują napadowo to:

• zwyżki ciśnienia tętniczego,
• ból głowy,
• nadmierne pocenie się,
• kołatania serca,
• bladość skóry,
• drżenie mięśniowe,
• uczucie niepokoju.

Guz chromochłonny może również przebiegać zupełnie bezobjawowo.

Rak nadnercza i guz nadnercza – jakie badania?

W diagnostyce guza nadnercza, by rozpoznać czy to rak nadnercza, podstawowym badaniem jest tomografia komputerowa, która w wielu przypadkach pozwala przypuszczać czy zmiana ma charakter łagodny czy złośliwy. Dzięki badaniu TK ocenia się wielkość guza, stosunek do sąsiednich narządów, jego zarysy, wewnętrzną strukturę oraz gęstość. W przypadkach, gdy obraz tomografii komputerowej jest niejednoznaczny, wykonuje się badanie z kontrastem lub rezonans magnetyczny. Trzeba wiedzieć, że USG nadnerczy nie może służyć do rozpoznania guza nadnercza. Każda nieprawidłowa zmiana wykryta podczas badania ultrasonograficznego wymaga potwierdzenia za pomocą TK lub MR. USG jest za to dobrym narzędziem monitorowania wielkości guza, gdy nie zostaje wdrożone leczenie operacyjne.

U pacjentów z guzem nadnercza najczęstszym zaburzeniem endokrynologicznym jest wspomniany wyżej zespół Cushinga, dlatego też w każdym przypadku incydentaloma powinno się przeprowadzić diagnostykę wydzielania kortyzolu. Oznacza się również markery raka nadnercza. U wszystkich chorych z przypadkowo wykrytym guzem nadnerczy wykonuje się również badania laboratoryjne w kierunku guza chromochłonnego nadnerczy – oznacza się katecholaminy i ich pochodne w moczu i krwi. Podobnie jak w zespole Cushinga objawy schorzenia mogą być nietypowe.

Sposoby leczenia guza nadnercza. Rokowanie w raku.

Postępowanie w przypadku guza nadnercza uzależnione jest od jego aktywności hormonalnej oraz cech uwidocznionych w badaniu TK. Jedną z możliwości leczenia raka nadnerczy i zmian, które nie są złośliwe jest operacyjne usunięcie guza nadnercza. Generalnie do operacji kwalifikowani są pacjenci:

• z guzem o średnicy powyżej 4–5 cm bądź gęstości powyżej 20 j. H.,
• u których występuje szybkie powiększanie się zmiany,
• ze zwiększonym stężeniem androgenów,
• z zespołem Cushinga,
• z guzem rdzenia nadnerczy.

W przypadku guzów o mniejszej średnicy i gęstości postępowaniem z wyboru jest obserwacja zmiany. Do tego celu wykorzystuje się badanie USG w określonych odstępach czasu. Systematycznej kontroli podlega również stężenie kortyzolu oraz androgenów, które są markerami raka nadnercza.

Warto wiedzieć, że usunięcie gruczolaka kory nadnerczy u większości pacjentów powoduje całkowite ustąpienie objawów związanych z nadmiernym wydzielaniem kortyzolu. W przypadku raka nadnerczy rokowanie zależy od stopnia zaawansowania nowotworu i zakresu operacji. Jednym z najważniejszych czynników rokowniczych jest wczesne rozpoznanie guza, na etapie, gdy możliwe jest jego doszczętne usunięcie.