Deksametazon – działanie, dawkowanie, skutki uboczne, test, cena, opinie

Deksametazon – zastosowanie

Glikokortykosteroidy, zwane również hormonami steroidowymi lub sterydami, wydzielane są w sposób naturalny przez korę nadnerczy. Regulują wiele procesów fizjologicznych, umożliwiając przygotowanie i radzenie sobie organizmu z fizycznym oraz emocjonalnym stresem. Deksametazon (dexametazon) klasyfikowany jest jako steryd zewnętrzny.

Glikokortykosteroidy regulują wiele procesów, takich jak:

• metabolizm węglowodanów,
• metabolizm białek i tłuszczy,
• wpływ na odpowiedź immunologiczną,
• wpływ na równowagę wodno-elektrolitową,
• wpływ na regulację ciśnienia krwi,
• metabolizm kości.

Wpływają także na zmiany nastroju i zachowania, modyfikację pobierania pokarmu, temperaturę ciała, percepcję bólową i funkcje neuroendokrynne. W lecznictwie deksametazon wykorzystywany jest głównie ze względu na właściwości przeciwzapalne.

Wskazania do stosowania deksametazonu to:

• obrzęk mózgu wywołany guzem mózgu, interwencją neurochirurgiczną;
• bakteryjne zapalenie opon mózgowych, ropień mózgu;
• napad ciężkiej, ostrej astmy;
• początkowy etap leczenia rozległych, poważnych, ostrych chorób skóry wrażliwych na działanie glikokortykosteroidów, takich jak erytrodermia, pęcherzyca zwykła, ostry wyprysk;
• początkowy etap leczenia chorób autoimmunologicznych, takich jak układowy toczeń rumieniowaty;
• poważny postępujący przebieg aktywnego RZS;
• ciężkie choroby zakaźne, stany toksyczne (np. w przebiegu gruźlicy, duru brzusznego);
• opieka paliatywna w chorobach nowotworowych – początkowo 8–16 mg/d, w przypadku dłuższego leczenia 4–12 mg/d;
• wrodzony przerost nadnerczy u dorosłych;
• chemioterapia w leczeniu skojarzonym;
• leczenie choroby wysokościowej w czasie wspinaczki.

Deksametazon – preparaty i dawkowanie

Deksametazon jest dostępny w preparatach leczniczych na receptę, które mają postać:

• kropel do oczu (Dexamethason 0,1 proc. WZF),
• tabletek (Dexamethason KRKA lub zamiennik – Pabi-Dexamethason),
• aerozolu do stosowania na skórę (Dexapolcort),
• implantu do ciała szklistego (Ozurdex),
• zastrzyków w ampułkach (Dexaven).

Wszystkie wyżej opisane leki nie są dostępne w aptece bez recepty. Tabletki z deksametazonem objęte są refundacją, a ich cena uzależniona jest od dawki leku (od 10 zł do 60 zł). Deksametazon może być stosowany przez dzieci i osoby dorosłe. Dawkowanie deksametazonu ustalane jest indywidualnie, zależnie od ciężkości choroby i indywidualnej reakcji pacjenta na leczenie. W szczególnych przypadkach, jak na przykład stres i zmiana obrazu klinicznego pacjenta, może wystąpić konieczność podania większej dawki leku. U dorosłych stosuje się zwykle od 0,5 mg do 10 mg na dobę, natomiast u dzieci od 0,01 mg do 0,1 mg/kg masy ciała.

W krótkim, czterodniowym teście supresji deksametazonem (tzw. klasyczny test hamowania dużą dawką deksametazonu), który wykonywany jest w podejrzeniu choroby Cushinga, stosuje się 1 mg deksametazonu o godzinie 23:00 i oznacza stężenie kortyzolu w osoczu krwi pobranej następnego dnia rano. Pacjentów, u których nie zaobserwowano wzrostu stężenia kortyzolu, można poddać dłuższemu testowi. Choremu podaje się wówczas 0,5 mg leku co 6 godzin przez 2 doby, natomiast w następnych 2 dniach po 2 mg co 6 godzin. Oznacza się dobowe wydalanie 17-hydroksysteroidów z moczem w dobie poprzedzającej próbę oraz w 2. i 4. dobie testu.

Przy długotrwałej terapii odstawienie deksametazonu powinno przebiegać stopniowo, po odpowiednim zmniejszaniu dawki. Jest to konieczne, aby nie doszło do ostrej niewydolności kory nadnerczy.

Deksametazon – skutki uboczne i interakcje

Stosowanie deksametazonu może skutkować ogólnoustrojowymi działaniami niepożądanymi w postaci:

• rozstroju żołądka,
• bólu i zawrotów głowy,
• zmian miesiączkowych,
• problemów ze snem,
• zwiększonego apetytu lub przyrostu masy ciała.

Bardzo poważna reakcja alergiczna na ten lek jest rzadka. W trakcie długotrwałego stosowania glikokortykosteroidów rozwija się niewydolność kory nadnerczy, która może utrzymywać się przez rok po zakończeniu leczenia. Na objawy przedawkowania deksametazonu są szczególnie narażeni sportowcy, którzy stosują tę substancję jako doping.

W oparciu o informacje zawarte w ChPL, lekami, które mogą zwiększyć metabolizm kortykosteroidów i zmniejszyć skuteczność ich działania są: ryfampicyna, karbamazepina, fenobarbital, fenytoina, prymidon. Efedryna także zwiększa metabolizm deksametazonu.

Sterydy wykazują przeciwstawne działanie w stosunku do leków stosowanych w cukrzycy (w tym insuliny), leków hipotensyjnych i moczopędnych. Zwiększają natomiast działanie hipokaliemiczne acetazolamidu, diuretyków pętlowych i tiazydowych oraz karbenoksolonu.

Deksametazon przenika przez łożysko. Podanie kortykosteroidów kobietom w ciąży może być przyczyną nieprawidłowości rozwoju płodu, w tym rozszczepów podniebienia, opóźnienia zrostu płodu oraz wpływa na rozwój mózgu i zahamowanie wzrostu wewnątrzmacicznego. Kortykosteroidy przechodzą do mleka kobiet karmiących piersią, choć brak jest danych na temat deksametazonu. U dzieci matek przyjmujących duże dawki kortykosteroidów przez długi okres czasu może wystąpić zahamowanie czynności kory nadnerczy.