Erytrodermia (łuszczenie skóry) – jakie mogą być przyczyny?

Czym jest erytrodermia?

Erytrodermia to inaczej zapalenie, zaczerwienienie oraz łuszczenie się całej lub prawie całej skóry organizmu. W fachowej literaturze medycznej spotyka się ją także pod pojęciem zlewnego zapalenia skóry.

Jest stanem związanym z występowaniem innej choroby lub prowokacją przez inny czynnik (np. lek lub słońce). Mimo że erytrodermia wygląda niegroźnie, to brak odpowiedniej diagnostyki i leczenia może doprowadzić do powikłań zagrażających życiu człowieka ze strony układu krążenia, wątroby i nerek.

Erytrodermia może być również spowodowana rozwijającym się procesem nowotworowym – nie należy lekceważyć takich objawów i niezwłocznie udać się do lekarza – dermatologa lub lekarza rodzinnego.

Erytrodermia może dotyczyć pierwotnie zdrowej skóry (określa się ją wtedy jako erytrodermię pierwotną) lub być skutkiem rozwijania się innych schorzeń dermatologicznych (nazywa się ją w takim wypadku erytrodermią wtórną).

Przeczytaj również: Świerzb, objawy, przyczyny, leczenie

Erytrodermia pierwotna

W tej grupie znajdują się następujące przyczyny erytrodermii:

• czynniki fizyczne i chemiczne (narażenie skóry na promieniowanie UV, działanie kwasów, zasad i innych związków o potencjale uczulająco-drażniącym, ciepło, zimno);
• leki (jest to tak zwana erytrodermia polekowa) i inne substancje wprowadzone do wnętrze organizmu, np. antybiotyki (penicyliny i ich pochodne, streptomycyna), chemioterapeutyki (sulfonamidy), leki przeciwgrzybicze (gryzeofulwina), leki przeciwmalaryczne, leki przeciwgruźlicze (izoniazyd), salicylany, sole metali ciężkich, leki uspokajające, barbiturany, leki przeciwnadciśnieniowe (kaptopril);
• zespoły paranowotworowe, czyli zespoły objawów towarzyszące współistniejącemu guzowi, który ma zdolność do produkcji różnych substancji chemicznych (często przypominających prawidłowe białka, np. hormony), co prowadzi do rozwoju rozmaitych symptomów, w tym erytrodermii; erytrodermia najczęściej pojawia się w przypadku nowotworów hematologicznych, takich jak chłoniaki bądź ziarnica złośliwa;
• brak możliwości jednoznacznej identyfikacji przyczyny – jest to erytrodermia idiopatyczna.

To też może Cię zainteresować: Łuszcząca się skóra – czy zawsze oznacza łuszczycę?

Erytrodermia wtórna

Erytrodermia wtórna związana jest z istniejącymi chorobami skóry, które prowadzą do rozwoju tego zespołu objawów. Choroby te to:

• łuszczyca,
• łuszczyca krostkowa,
• chłoniaki skórne,
• atopowe zapalenie skóry,
• alergiczne kontaktowe zapalenie skóry,
• liszaj płaski,
• łupież czerwony,
• choroba przeszczep przeciwko gospodarzowi,
• pęcherzyca liściasta,
• świerzb norweski,
• rybia łuska,
• drożdżyca skóry,
• choroba Rittera.

Przeczytaj też: Pękająca skóra na palcach – jak temu zaradzić?

Erytrodermia – objawy

W zależności od wywołującej przyczyny, obraz kliniczny erytrodermii może różnić się w sposobie i tempie przebiegu. Występuje jednak kilka elementów wspólnych, do których zaliczamy występowanie plamistej osutki, z czasem zlewającej się w duże obszary silnego zaczerwienienia.

Stanowi temu towarzyszy obfite złuszczanie na całej powierzchni zajętej skóry. Po pewnym czasie erytrodermia doprowadza do zgrubienia powłok skórnych i znacznie poważniejszych komplikacji, takich jak:

• hipotermia,
• niedobiałczenie,
• utrata włosów,
• spełzanie paznokci,
• zaburzenia stężeń elektrolitów,
• odwodnienie,
• niedobór żelaza,
• niedobór kwasu foliowego,
• niedokrwistość,
• nasilenie metabolizmu,
• powikłania ze strony układu krążenia,
• powikłania zakrzepowe,
• krwawienia z przewodu pokarmowego,
• zaburzenia pracy nerek i wątroby.

Leczenie erytrodermii

Leczenie erytrodermii zależy od przyczyny zapalenia skóry. Do najczęściej używanych leków należą miejscowo stosowane glikokortykosteroidy (w postaci maści, kremów, sprayów). Zastosowanie znaleźć mogą doustne uspokajające leki przeciwhistaminowe – z uwagi na ich korzystne działanie w zakresie łagodzenia świądu, ułatwianie zasypiania oraz zapobieganie nieświadomemu drapaniu zmian w nocy.

W przypadku stwierdzenia erytrodermii z towarzyszącą infekcją (komplikacja choroby), lekarz może zdecydować o przepisaniu antybiotyków miejscowych oraz działających ogólnoustrojowo (doustnych lub dożylnych).

Pozostałe leki powinny być ukierunkowane na etiologię erytrodermii, np. terapia onkologiczna w przypadku zespołu paranowotworowego.

W przypadku występowania zaburzeń elektrolitowych, powikłań krążeniowo-zakrzepowych, odwodnienia i gorączki lekarz stara się uzupełnić braki płynów oraz jonów w organizmie, prowadzić profilaktykę przeciwzakrzepową i leczenie przeciwgorączkowe.

Szczególne rodzaje erytrodermii

Erytrodermia jest zbiorem różnych chorób, a nie jednorodnym i pojedynczym schorzeniem. Na uwagę zasługują rzadkie, ale groźne choroby związane z tym stanem.

• Zespół DRESS – rodzaj ciężkiej reakcji alergicznej na lek, który charakteryzuje się bardzo wysokim stężenie eozynofili wraz z pojawieniem się objawów ogólnoustrojowych i osutki polekowej. Do objawów choroby należy rozlana wysypka plamisto-grudkowa o typie erytrodermii, zaatakowanie narządów wewnętrznych (wątroby, nerek, serca, płuc), powiększenie wielu węzłów chłonnych, wysoka gorączka, obrzęk twarzy. Stan ten charakteryzuje się wysoką śmiertelnością.
• Toksyczna nekroliza naskórka (inaczej zespół Lyella) – jest to kolejna bardzo poważna reakcja na podane leki. Objawia się rozlanymi zmianami zapalnymi skóry, spełzającymi pęcherzami oraz martwicą. W przebiegu choroby dochodzi do utraty dużych powierzchni naskórka, a następnie wystąpienia powikłań ogólnoustrojowych, w tym niewydolności narządów, zaburzeń elektrolitowych, odwodnienia, ciężkich zakażeń i nierzadko śmierci chorego.
• Zespół Sezary’ego – jest to rodzaj nowotworu układu chłonnego (chłoniaka) wywodzącego się z limfocytów T. Niecharakterystycznym objawem są zmiany skórne w postaci erytrodermii, przebarwień i uogólnionego wypadania włosów. W przebiegu tej choroby często dochodzi do nadmiernego rogowacenia powierzchni dłoni i stóp. Wbrew nowotworowemu charakterowi, rozwój choroby jest zwykle dość powolny i trwa przez wiele lat.
• Ziarniniak grzybiasty – to także rodzaj chłoniaka skóry, który w swym obrazie jest bardzo podobny do zespołu Sezary’ego. Objawia się rozległymi zmianami zapalno-rumieniowatymi o charakterze nacieków i guzów skóry. Choroba rozwijać się może nawet przez kilkadziesiąt lat, a już występująca ulec zanikowi (regresji).