Choroba wysokościowa – objawy, leczenie, jak zapobiegać?

Co to jest choroba wysokościowa

Choroba wysokościowa znana jest także pod nazwą choroba wysokogórska. Jest to zespół objawów charakterystycznych dla stanu, w którym organizm człowieka nie może przystosować się do warunków, jakie panują na dużych wysokościach. Pojawienie się objawów jest zależne od wrażliwości osobniczej, ogólnego stanu zdrowia lub schorzeń.

Choroba wysokogórska (ang. Acute Mountain Sickness – AMS) jest znana już od czasów starożytnych. Największy jednak wpływ na zrozumienie i zbadanie wpływu różnych wysokości na zdrowie i życie człowieka mają baloniarze, a nie – jakby się wydawało – alpiniści. Połowa XIX wieku była okresem przełomowym, w którym to wykazano, iż organizm ludzki jest w stanie przetrwać na wysokości około 8000 m n.p.m., pod warunkiem że stopniowo będzie się aklimatyzował. W momencie wznoszenia się powyżej tej wysokości pojawia się konieczność użycia tlenu, aczkolwiek nie zawsze.

Zobacz też: Choroba morska – przyczyny, objawy, leczenie

Wspinaczka a choroba wysokościowa

Wysokość a stan zdrowia

Na co zwrócić uwagę przez wspinaniem się na duże wysokości?

• jaki jest stan ogólny naszego organizmu (wiek, stan fizyczny, psychiczny, kondycja, urazy, wytrzymałość na zimno);
• z jakimi chorobami się zmagamy (choroby serca, nadciśnienie tętnicze, problemy z krążeniem czy choroby oczu);
• w jakich warunkach będziemy nocowali;
• na jakich wysokościach i jak długo będziemy przebywali (godziny, dni, tygodnie, miesiące).

Wysokość a choroby

Organizm każdego człowieka w sposób indywidualny reaguje na zmiany temperatury, wilgotności, wysokości oraz ciśnienia atmosferycznego. Podobnie jest w warunkach wysokogórskich. Problemy zdrowotne w tych warunkach klasyfikuje się na:

• choroby spowodowane niedociśnieniem, czyli obniżeniem ciśnienia tętniczego krwi poniżej 100 mmHg ciśnienia skurczowego i poniżej 60 mmHg ciśnienia rozkurczowego;
• choroby spowodowane niedotlenieniem, czyli niedoborem lub brakiem tlenu we krwi/tkankach, który wynika z różnicy między zapotrzebowaniem a zaopatrzeniem w tlen;
• choroby spowodowane przez inne czynniki niż te wymienione powyżej.

Ostra choroba wysokogórska

Zespół objawów pojawiający się u osób całkowicie niezaaklimatyzowanych, które pokonały duże różnice wysokości (różnicę wzniesień 1800-2400 m w czasie krótszym niż 24 godziny) to nic innego jak ostra choroba wysokogórska (ang. Acute Mountain Sickness – skrót AMS).

Badania potwierdziły, iż zbyt szybkie wejście na wysokość o różnicy wzniesień 3600-4300 m może doprowadzić do pojawienia się różnych ciężkich objawów dla osoby wspinającej się. Pokonanie przez taką osobę wysokości o różnicy wzniesień ponad 5300 m powoduje wystąpienie poważnych objawów patologicznych, niebezpiecznych dla zdrowia i życia. Zakładano, iż może sprawność fizyczna, odpowiednie przygotowanie, stosowanie kremów oraz suplementów diety może przed tym uchronić – niestety tak nie jest.

To też może Cię zainteresować: Choroba lokomocyjna – jak zapobiegać?

Objawy choroby wysokościowej

Objawy choroby wysokogórskiej (pojawiające się najczęściej w ciągu 3 do 7 dni) to:

• ból głowy i silne zawroty głowy;
• nudności i wymioty oraz brak apatytu;
• skąpomocz;
• ogólne osłabienie organizmu (ospałość, zmęczenie, bóle mięśni);
• zaburzenia koordynacji ruchowej;
• problemy z zasypianiem oraz częste budzenie się w nocy.

Leczenie choroby wysokościowej

Podstawą postępowania leczniczego w chorobie wysokogórskiej jest zejście na niższą wysokość, unikanie wysiłku fizycznego, odpoczynek, sen, dostarczanie z posiłkami dużej ilości węglowodanów oraz tlenoterapia czy komora hiperbaryczna, jeśli mamy taką możliwość. W przypadku, gdy objawy nie ustępują, należy przerwać wspinaczkę i zorganizować akcję ratunkową.

Obrzęk płuc w chorobie wysokogórskiej

Zespół objawów związanych z obrzękiem płuc pojawia się najczęściej u osób, które wspinały się w bardzo szybkim tempie na wysokość o różnicy wzniesień powyżej 2400 m. Dotyczy to zarówno osób niezaaklimatyzowanych, jak i zaaklimatyzowanych. Podstawą jego wystąpienia jest szybkość pokonywania różnicy wzniesień. Jest to stan bezpośredniego zagrożenia życia – należy natychmiast wezwać pomoc.

Objawami, które występują najczęściej, są:

• nagle pogarszający się stan zdrowia, osłabienie, zmęczenie, potliwość, stan podgorączkowy;
• suchy kaszel przechodzący w kaszel mokry;
• przyspieszenie akcji serca, duszności;
• przyspieszenie oddechu, a następnie problemy z oddychaniem;
• sinica płytek paznokciowych oraz warg;
• wahania nastroju oraz pogorszenie stanu psychicznego;
• w bardzo zaawansowanym stadium pojawiają się halucynacje, śpiączka, a w przypadkach nieleczonych – zgon. Wszystkie powyżej wymienione objawy najczęściej bardzo szybko narastają. Nigdy nie wolno ich bagatelizować.

Leczenie choroby wysokogórskiej należy podjąć w momencie, gdy zauważymy pogłębiające się objawy. Należy unikać wysiłku fizycznego, ciężkiej pracy, odpocząć, zażywać odpowiednie leki. Jak najszybciej należy zejść na niższe wysokości, zapewnić choremu ciepłą odzież, a w przypadku takiej możliwości – tlenoterapię.

Obrzęk mózgu w chorobie wysokościowej

Z chorobą tą mamy do czynienia, gdy dojdzie do silnego niedotlenienia oraz zwiększenia przepuszczalności naczyń mózgowych. Dochodzi wtedy do zwiększenia stężenia sodu oraz wody, co powoduje zwiększenie objętości tkanki mózgowej. Pojawia się ona u osób wspinających się, przy pokonaniu wysokości o różnicy wzniesień powyżej 3600 m. Jest to stan zagrażający zdrowiu i życiu.

Objawy towarzyszące obrzękowi mózgu dzielimy na wczesne (silny ból głowy, nudności, wymioty, senność, zawroty głowy, problemy z koncentracją i koordynacją ruchów) oraz późne (problemy ze wzrokiem, a nawet silne zaburzenia widzenia, drgawki, halucynacje, niedowład oraz zaburzenia czynności jelit i pęcherza moczowego).

Leczenie polega na bardzo szybkim przetransportowaniu chorego na niższe wysokości. Nie wolno czekać z zawiadomieniem służb ratunkowych, gdyż chory może umrzeć. Należy zastosować potrzebne leki, tlenoterapię, a gdy będzie to możliwe – komorę hiperbaryczną.

Zapalenie gardła i oskrzeli w górach

W przypadku osób, które przebywały na dużych wysokościach (tj. powyżej 5500 m) przez dłużej niż dwa tygodnie, mogą pojawić się zapalenie gardła a nawet oskrzeli. Pomimo przygotowań do wspinaczki oraz stosowania leków zapobiegawczo, każdy na tej wysokości jest na to narażony. Warto zawsze pamiętać, by chronić usta i nos w trakcie wędrówki (stosować chustki, szaliki czy maseczki).

Podstawowe objawy zapalenia to ból, swędzenie oraz pieczenie w gardle, ból w klatce piersiowej podczas kaszlu, problemy z oddychaniem oraz suchy kaszel.

W leczeniu bardzo ważną rolę odgrywają środki uśmierzające ból gardła, leki przeciwkaszlowe, obfite nawodnienie organizmu oraz wziewne inhalacje nawilżające drogi oddechowe.

Oparzenie słoneczne w górach

Oparzenia słoneczne mogą pojawić się na różnych wysokościach i każdy jest na nie narażony. Kluczową rolę odgrywa tutaj typ skóry, który posiadamy (jasna czy ciemna karnacja) oraz jak długo przebywaliśmy na słońcu. Osoby nieprzystosowane do przebywania na słońcu są narażone najbardziej. Warto pamiętać o kremach z filtrem, aerozolach oraz pomadkach ochronnych.

Oparzenie objawia się najczęściej jako swędzenie, mrowienie, zaczerwienienie i naciągnięcie skóry. Z czasem skóra może się łuszczyć, a nawet mogą pojawić się na niej bardzo bolesne pęcherze. W niektórych przypadkach pojawiają się objawy grypopodobne: podwyższona temperatura, senność, apatia czy ból głowy.

Leczenie oparzeń słonecznych polega głównie na stosowaniu kremów i aerozoli łagodzących objawy oparzeń. Nie należy nigdy stosować leków farmakologicznych oraz maści, po których nie można wychodzić na słońce (np. tetracykliny) ze względu na możliwość wystąpienia odczynu.

Niezwykle ważna jest ochrona oczu przed promieniowaniem słonecznym. W tym celu należy stosować jedynie okulary posiadające odpowiednie atesty.