Tartrazyna (E102) – zastosowanie w żywności, lekach, kosmetyce – szkodliwość i skutki uboczne

Barwnik tartrazyna – właściwości

Tartrazyna jest syntetycznym barwnikiem azowym o budowie pierścieniowej i złożonym wzorze sumarycznym C₁₆H₉N₄Na₃O₉S₂. To organiczny związek chemiczny produkowany poprzez kondensację mniejszych cząsteczek. Po raz pierwszy został zsyntetyzowany w 1884 roku. Kolor tartrazyny w postaci proszku to jasnopomarańczowy do pomarańczowego. W zależności od użytego stężenia barwi roztwory od koloru żółtego do pomarańczowego.

Tartrazyna jest często używana w połączeniu z barwnikami niebieskimi lub zielonymi w celu uzyskiwania różnych odcieni. Charakteryzuje się wysoką czystością barwy, umożliwia tworzenie bogatych zakresów kolorystycznych.

Rozpuszczalność tartrazyny w wodzie jest bardzo dobra, a nieco słabsza w sorbitolu, glikolu propylenowym i glicerynie. Barwniki azowe, do których należy tartrazyna są podatne na utratę barwy i wytrącanie w obecności czynników redukujących, takich jak wielocukry, aldehydy, ketony czy kwas askorbinowy (witamina C). Tartrazyna wykazuje dobrą odporność na światło i temperaturę.

Tartrazyna – zastosowanie

Tartrazyna, czyli żółcień spożywcza 4, jest syntetycznym barwnikiem stosowanym głównie jako barwnik spożywczy. Jako dodatek do żywności oznaczana jest symbolem E102. Jednak znajdziemy ją nie tylko w jedzeniu.

Tartrazyna w kosmetykach jest dosyć powszechna. Może być obecna w mydłach, szamponach, odżywkach do włosów, żelach pod prysznic, pastach do zębów, płynach do płukania jamy ustnej, a nawet perfumach. Nadaje barwę kosmetykom kolorowym – cieniom do powiek, podkładom do makijażu, lakierom do paznokci, a także kremom do opalania czy nietrwałym tatuażom. Barwniki w kosmetykach znajdują się w największym stężeniu w przeliczeniu na jednostkę masy czy objętości.

Tartrazyna nadaje barwę kredkom, pastelom i tuszom do pieczątek. Służy także do farbowania wełny, jedwabiu, papieru i galalitu. Tartrazyna w lekach bywa obecna w środkach zobojętniających, suplementach witaminowych, różnego rodzaju tabletkach i kapsułkach.

E102 – tartrazyna w żywności

Tartrazyna jest kontrowersyjnym dodatkiem do żywności, zakazanym w niektórych krajach. Jest dozwolona do stosowania w Unii Europejskiej i Stanach Zjednoczonych.

E102 to tani sztuczny barwnik, który można znaleźć w żywności przetworzonej, szczególnie pomarańczowych napojach gazowanych niskiej jakości. W związku z brytyjskimi „Badaniami z Southampton” dotyczącymi wpływu spożywania barwników na zachowanie dzieci od 20 lipca 2010 roku producenci żywności mają obowiązek podawać na etykiecie produktu zawierającego tartrazynę sformułowanie „E102 – może mieć szkodliwy wpływ na aktywność i skupienie uwagi u dzieci”.

W związku z tym wielu producentów wycofało się ze stosowania tartrazyny i zamiast niej używają innych żółtych barwników. Obecne tendencje i wzrost świadomości konsumentów coraz bardziej zmuszają producentów żywności do stosowania barwników pochodzenia naturalnego, jak annato czy beta-karoten.

Dopuszczalne dzienne spożycie (ADI) dla tartrazyny, czyli ilość substancji, którą można przyjmować codziennie przez całe życie bez negatywnych skutków dla zdrowia to 7,5 mg/kg masy ciała. Najbardziej narażone na spożycie zbyt dużej ilości tego barwnika są dzieci.

W jakich produktach jest żółty barwnik tartrazyna?

Barwnik E102 może znajdować się w żywności przetworzonej, takiej jak:

• słodycze,
• napoje niegazowane i gazowane, napoje energetyczne,
• wata cukrowa,
• płatki zbożowe,
• serowe krakersy i chipsy,
• ciasta, polewy do ciast,
• sosy, zupy,
• dżemy, galaretki, marmolady,
• lody,
• gumy do żucia.

Żółty barwnik E102 znajdziemy ponadto w jogurtach i deserach, makaronach czy musztardzie.

Szkodliwość tartrazyny – jakie są skutki uboczne?

Coraz więcej badań naukowych wykazuje, że tartrazyna jest substancją szkodliwą dla człowieka, a szczególnie dla dzieci. Bardzo głośne badanie z 2007 roku, w którym dzieciom podawano napoje z mieszaniną różnych barwników, w tym tartrazyny, udowodniło, że przyjmowanie przez dzieci barwników wpływa na ich zachowanie, powodując nadpobudliwość, problemy z koncentracją, nadmierne rozgadanie i wiercenie się, impulsywność i niepokój.

Spożywcze produkty z tartrazyną nasilają lub wywołują reakcje alergiczne, m.in. pokrzywkę, duszności, palpitacje serca, zaczerwienienie skóry i inne. Na skutki uboczne stosowania tartrazyny najbardziej narażone są osoby uczulone na aspirynę i salicylany.

Szkodliwość E102 dla nerek i wątroby wykazano na szczurach, którym podawano barwnik w pożywieniu w dawce 7,5 mg/kg masy ciała. Po ekspozycji na ten sztuczny barwnik stwierdzono wzrost m.in. ALT, AST, ALP, mocznika, kwasu moczowego, kreatyniny (co wskazuje na nieprawidłowości w pracy wątroby i nerek), a przy tym uszkodzenia tkanek tych narządów. Zauważono również spadek stężenia przeciwutleniaczy w surowicy, których rolą jest ochrona komórek ciała przed uszkodzeniami.

Na skutki uboczne działania tartrazyny najbardziej narażone są dzieci. Warto całkowicie zrezygnować ze spożywania pokarmów, które zawierają te sztuczne barwniki. Pozytywnie nastraja fakt, że coraz więcej producentów rezygnuje z używania E102.