Zwyrodnienie kręgosłupa – jak leczyć ból? Które ćwiczenia i jaka fizjoterapia są najlepsze?

Jakie są przyczyny zwyrodnienia kręgosłupa?

Jedną z częstszych przyczyn wizyt pacjentów w gabinetach ortopedycznych i rehabilitacyjnych jest ból kręgosłupa. Dolegliwości bólowe układu ruchu określa się jako chorobę cywilizacyjną. Silne bóle kręgosłupa powoduje np. choroba zwyrodnieniowa. To schorzenie kostno-stawowe polegające na przedwczesnym zużywaniu się chrząstki stawowej oraz innych tkanek tworzących staw (w tym przypadku stawy międzykręgowe). Ryzyko rozwoju zmian zwyrodnieniowych wzrasta z wiekiem.

Zwyrodnienie kręgosłupa oznacza, że dochodzi do zniszczenia chrząstki szklistej, natomiast w jej miejscu powstaje chrząstka włóknista – dużo mniej wytrzymała na przeciążenia. Proces degeneracji jest nieodwracalny. Zmianom tym towarzyszy dodatkowo: stan zapalny błony maziowej, tworzenie się wyrośli kostnych (osteofitów) oraz zwężenie powierzchni stawowych.

Najczęściej diagnozuje się zwyrodnienie kręgosłupa lędźwiowego, następnie odcinka szyjnego, a najrzadziej – odcinka piersiowego. W celu postawienia rozpoznania wykonywane są specjalistyczne badania, np.: RTG, rezonans magnetyczny lub tomografia komputerowa, w których zaobserwować można zmiany związane z chorobą.

Czynniki sprzyjające rozwojowi choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa to:

• wiek i predyspozycje genetyczne;
• nadwaga i otyłość;
• siedzący tryb życia i brak aktywności fizycznej wzmacniającej gorset mięśniowy i stawy (jednym z elementów leczenia zwyrodnienia kręgosłupa są ćwiczenia wzmacniające);
• wady postawy;
• przebyte urazy i niewłaściwa ergonomia pracy, np. schylanie się i podnoszenie ciężarów na wyprostowanych nogach;
• choroby kręgosłupa, np. zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa, osteoporoza.

Objawy choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa

Głównymi objawami zwyrodnienia kręgosłupa są:

• ból kręgosłupa – początkowo po wysiłku, z biegiem czasu pojawia się jednak również w spoczynku;
• ograniczenie ruchomości w stawach kręgosłupa;
• uczucie sztywności – np. jeśli choroba obejmuje kręgosłup lędźwiowy chory ma uczucie sztywności w dolnym odcinku pleców, która jest odczuwana przeważnie rano lub po dłuższym przebywaniu w jednej pozycji.

W przypadku osób ze zmianami zwyrodnieniowymi w obrębie kręgosłupa szyjnego mogą występować dodatkowo: bóle i zawroty głowy, szumy uszne, ból karku oraz zaniki mięśniowe.

U osób ze zwyrodnieniem kręgosłupa lędźwiowego, oprócz bólu pleców, dochodzi często do uwypuklenia krążka kręgowego i ucisku na struktury nerwowe, co powoduje tzw. rwę kulszową. Objawia się ona bólem lędźwiowego odcinka kręgosłupa, który promieniować może do: pośladka, uda, łydki, a nawet stopy. Często dochodzi także do drętwienia kończyn i osłabienia mięśni.

Fizjoterapia, masaż, ćwiczenia – jak leczyć zwyrodnienie kręgosłupa?

Leczenie zwyrodnienia kręgosłupa szyjnego, lędźwiowego i piersiowego można podzielić na leczenie zachowawcze (leki przeciwbólowe, ćwiczenia, rehabilitacja) oraz leczenie operacyjne. Jedną z metod stosowanych w leczeniu zwyrodnienia kręgosłupa jest fizykoterapia. Stosowane zabiegi to:

• elektroterapia (np. TENS, prądy interferencyjne, prądy diadynamiczne),
• laseroterapia, naświetlania lampą Sollux,
• pole magnetyczne.

Wykorzystuje się również kinezyterapię, czyli tzw. leczenie ruchem (ćwiczenia na ból kręgosłupa). Istnieją również inne specjalne metody, np. terapia manualna czy metoda McKenzie. Pomocny w zwalczaniu bólu jest również masaż.

W leczeniu bólu kręgosłupa stosuje się również kinesiologytaping, czyli tak zwane plastrowanie – aplikację specjalnych plastrów, w tym przypadku w celu stabilizacji i odciążenia pleców.

Kolejnym elementem terapii zachowawczej jest leczenie farmakologiczne. Leki na zwyrodnienie kręgosłupa to leki przeciwzapalne i przeciwbólowe. Pomocne są tu zarówno środki doustne, mające działanie ogólne, jak i te działające miejscowo, tzn. maści lub żele.

Jeżeli bóle krzyża lub innych części kręgosłupa są bardzo dokuczliwe, można skorzystać z zabezpieczenia ortopedycznego, takiego jak: kule, laski, gorsety. Ważnym elementem leczenia jest ruch i wykonywanie odpowiednich ćwiczeń na kręgosłup w celu wzmocnienia mięśni stabilizujących, dzięki czemu powierzchnie stawowe nie będą tak mocno obciążone.

Jak uniknąć bólu kręgosłupa?

Aby zmniejszyć ból kręgosłupa lędźwiowego lub szyjnego oraz spowolnić pogłębianie się zmian degeneracyjnych w przebiegu choroby zwyrodnieniowej, warto stosować się do kilku prostych rad.

Należy:

• uprawiać systematycznie aktywność fizyczną (pływanie, ćwiczenia ogólnokondycyjne, pilates);
• regularnie brać udział w tak zwanej szkole pleców – to zestaw ćwiczeń, który pomaga wzmocnić stawy i mięśnie podtrzymujące kręgosłup (np. mięśnie podłużne grzbietu, mięśnie brzucha);
• dbać o prawidłową wagę ciała;
• schylać się i podnosić ciężary w prawidłowy sposób (na lekko ugiętych nogach i z rękoma blisko klatki piersiowej);
• pamiętać o ergonomii w pracy oraz podczas wykonywania czynności dnia codziennego;
• spać w prawidłowej pozycji;
• nie przebywać zbyt długo w jednej pozycji, robić chwilę przerwy, w czasie której można wykonać kilka prostych ćwiczeń rozciągających.

W przypadku chorób współistniejących, które mogą nasilać ból i rozwój choroby zwyrodnieniowej, trzeba wdrożyć odpowiednie leczenie i rehabilitację.

Video z ekspertem na temat choroby zwyrodnieniowej kręgosłupa