Metoda McKenziego – działanie, ćwiczenia, opinie, skuteczność

Ćwiczenia McKenziego – leczenie przyczyny bólu kręgosłupa

Bóle kręgosłupa stają się we współczesnym społeczeństwie problemem masowym. Przyczyn dolegliwości kręgosłupa jest mnóstwo: może to być dłuższa podróż samochodem, praca fizyczna, długotrwałe siedzenie lub podniesienie ciężkiego przedmiotu. Niestety forma leczenia, jaką aplikuje się większości pacjentom jest nieskuteczna, gdyż nie przynosi trwałych efektów.

Dlaczego tak się dzieje, skoro w ostatnich latach postęp w medycynie jest tak ogromny? Dlaczego w przypadku jednego pacjenta z dolegliwościami kręgosłupa stosowane są jednocześnie i naprzemiennie określenia: dyskopatia, choroba dyskowa, zwyrodnienia kręgosłupa, rwa kulszowa, czy wreszcie popularne „zapalenie korzonków”?

Przecież każde określenie oznacza inną chorobę oraz różne jej przyczyny. Jednocześnie, mimo takiej mnogości rozpoznań przyczyn bólu w kręgosłupie, leczenie „pierwszego rzutu” zazwyczaj bywa jednakowe. Pacjent wychodzi od specjalisty z zestawem leków przeciwzapalnych (leki doustne, maści i żele), zaaplikowanym zastrzykiem lub skierowaniem do ortopedy, lekarza rehabilitanta bądź neurologa.

Kolejnym etapem jest rehabilitacja – skierowanie na zabiegi fizykoterapeutyczne, masaże, ćwiczenia w odciążeniu lub wzmacniające mięśnie brzucha i kręgosłupa.

Jasne, że są to skuteczne formy fizjoterapii na ból kręgosłupa i pacjent poczuje ulgę, wróci do pracy oraz aktywności fizycznej, ale najczęściej po dłuższym czasie dolegliwości pojawią się ponownie. Dlaczego? Odpowiedź na to pytanie jest bardzo prosta: nie jest leczona przyczyna, tylko jego objaw – ból pleców.

Zobacz też: Ból kręgosłupa lędźwiowego promieniujący do nóg

Badania prowadzone w Instytucie McKenziego dowiodły, że w 90 proc. przypadków sprawcą naszych kłopotów z kręgosłupem jest krążek międzykręgowy (określany potocznie dyskiem). Jeśli jego struktury są uszkodzone, mają skłonność do przemieszczania się z każdym ruchem bądź zmianą pozycji ciała, ruch tych tkanek w kierunku korzeni nerwowych powoduje ich ucisk i w konsekwencji ból lub inne objawy neurologiczne.

Jeśli przyczyną bólu nie jest krążek międzykręgowy, może to być utrata elastyczności tkanek miękkich i prawidłowej ruchomości kręgosłupa spowodowana ich uszkodzeniem, przeciążeniem lub siedzącym trybem życia i brakiem aktywności fizycznej w życiu codziennym.

Metoda McKenziego – co to jest?

Metoda, której autorem jest Robin McKenzie, to obecnie najpopularniejszy sposób leczenia bólu kręgosłupa, a czasem też rwy kulszowej w krajach Europy Zachodniej, USA oraz Nowej Zelandii. Jest to jedna z nowoczesnych metod fizjoterapii narządu ruchu, a jej wartość diagnostyczna została w pełni potwierdzona, szczególnie w ostatnich latach, licznymi badaniami naukowymi. Jej skuteczność, w porównaniu z innymi metodami biomechanicznymi, nie ulega wątpliwości.

Metoda McKenziego (McKenzie method) została opracowana przez nowozelandzkiego fizjoterapeutę w latach 60. XX wieku. Robin McKenzie interesował się szczególnie leczeniem bólu odcinka lędźwiowego kręgosłupa i doskonalił swój system terapii przez lata eksperymentów klinicznych z tysiącami pacjentów cierpiących na różnego rodzaju bóle kręgosłupa.

Na podstawie badań stwierdził, że pacjenci z pewnymi określonymi objawami odczuwają natychmiastową ulgę po wykonaniu serii specyficznych ruchów, a w niektórych przypadkach nawet po przyjęciu pewnych statycznych pozycji ciała.

Jego teoria stała się punktem wyjścia do stworzenia całej procedury terapii pacjentów z zespołami bólowymi kręgosłupa, począwszy od dokładnego badania pacjenta, doboru odpowiedniej techniki leczniczej, nauki prawidłowego jej wykonywania (najpierw z terapeutą, później samodzielnie w domu), a skończywszy na wdrożeniu zachowań profilaktycznych, które uchronią przez ponownym incydentem bólowym.

Warto dodać, że stosowanie ćwiczeń McKenziego na rwę kulszową łagodzi dolegliwości bólowe u wielu pacjentów, jednak u części chorych ból po ich zastosowaniu nasila się.

Robin McKenzie jest założycielem Międzynarodowego Instytutu McKenziego zajmującego się badaniami naukowymi, publikacjami oraz szkoleniem w zakresie zastosowania metody w diagnozowaniu i leczeniu dolegliwości bólowych kręgosłupa. Szkolenia Instytut prowadzi za pośrednictwem licencjonowanych instruktorów w wielu krajach na całym świecie. Jeżeli chodzi o metodę McKenziego, przykładowe ćwiczenia prezentowane są m.in. w książkach poświęconej tej tematyce.

Czytaj również: Blokada kręgosłupa – co to jest, działanie, wskazania, przeciwwskazania i skutki uboczne

Terapia McKenzie – na czym polega?

Terapia McKenziego składa się z dwóch etapów. Pierwszy obejmuje badanie pacjenta w oparciu o opracowany przez autora specjalny protokół diagnostyczny. Najpierw zbiera się wywiad odnośnie objawów, historii choroby, a następnie bada się pacjenta z zastosowaniem testów ruchowych.

Ponieważ badanie należy przeprowadzić bardzo dokładnie, może ono trwać nawet do dwóch godzin. Dzięki niemu wykwalifikowany terapeuta odróżni ból pochodzący od kręgosłupa, od innego, którego przyczyna leży w innym stawie bądź narządzie.

Celem precyzyjnie przeprowadzonego badania jest zakwalifikowanie obrazu choroby do jednego z zespołów klinicznych, które cechuje odrębny sposób leczenia. Wyróżniamy 3 opisane poniżej zespoły w terapii metodą McKenziego.

Ćwiczenia na kręgosłup McKenziego w zespole strukturalnym

Zespół strukturalny dotyczy wewnątrzdyskowych zaburzeń strukturalnych, które zakłóciły prawidłową funkcję segmentu ruchowego, w skład którego wchodzi krążek międzykręgowy i otaczające go kręgi. Cechuje się różnorodnym obrazem zmian chorobowych (promieniujące bóle od kręgosłupa wzdłuż kończyn, zaburzenia czucia, drętwienie i mrowienie), jest przedni lub tylny. W fazie zaostrzonych i zaawansowanych objawów nie zawsze jest szansa na wyleczenie pacjenta.

Rehabilitacja metodą McKenziego a zespół dysfunkcyjny

Zespół dysfunkcyjny odnosi się do mechanicznej deformacji tkanek miękkich uszkodzonych wcześniej poprzez przeciążenia, zrosty, przykurcze oraz zbliznowacenia. Dysfunkcja rozwija się powoli i powoduje ból niestały, miejscowy w obrębie uszkodzonych tkanek miękkich o zmienionej strukturze. Dzieli się na zgięciowy (ograniczenie zgięcia kręgosłupa) oraz przeprostny (ograniczenie wyprostu).

Gimnastyka McKenziego na zaburzenia postawy

Zespół posturalny dotyczy zaburzeń postawy ciała, a więc struktur tkankowo-stawowych, które nie są uszkodzone, ale przeciążone długotrwałą pozycją statyczną. Dotyczy on szczególnie osób, które pracują przez wiele godzin w pozycji siedzącej i czują nieokreślony ból w plecach, najczęściej w odcinku piersiowym kręgosłupa. Czynnikiem przyczynowym jest więc czas. U tych pacjentów występuje ból niestały, w końcowym zakresie ruchu przeciążającego.

McKenzie – ćwiczenia – jakie?

Poniżej przedstawiona trzy przykładowe ćwiczenia McKenziego na kręgosłup.

• Połóż się na brzuchu, z ramionami wzdłuż ciała, obróć głowę w lewo lub prawo. Zacznij od wzięcia kilku głębokich oddechów. Przez około 3 minuty rozluźniaj napięcia mięśniowe w dole pleców, nogach oraz biodrach.
• Leżąc na brzuchu, wsuń łokcie pod barki i oprzyj się na przedramionach. Weź kilka głębokich wdechów i rozluźnij dolne partie ciała (okolice krzyża, nogi oraz biodra). W takiej pozycji należy pozostać przez około 3 minuty. Dzięki temu ćwiczeniu można zniwelować ból w krzyżu.
• W leżeniu na brzuchu wsuń dłonie pod barki. Wyprostuj ramiona w łokciach i „wypychaj” tułów do góry jak najwyżej. Oddychaj spokojnie, regularnie. Podczas tego ćwiczenia rozluźniają się nogi, biodra, a także miednica. W takiej pozycji należy pozostać przez około 2 sekundy.

Ćwiczenia McKenzie – skuteczność

Leczenie kręgosłupa metodą McKenziego uzależnione jest od dopasowania objawów u pacjenta do jednego z trzech wymienionych zespołów i obejmuje: edukację w zakresie korekcji postawy (w tym ćwiczenia ułatwiające kształtowanie się prawidłowego nawyku postawy oraz jej utrzymanie), lecznicze pozycje statyczne, mobilizacje oraz manipulacje wykonywane przez terapeutę, naukę zachowań profilaktycznych chroniących przez zaostrzeniem objawów choroby i ułatwiających czynności dnia codziennego.

Aby terapia była skuteczna i efektywna, pacjent musi systematycznie i sumiennie wykonywać procedury lecznicze, nawet kilka razy dziennie, w zależności od zaleceń terapeuty. Jeśli terapia nie przynosi oczekiwanych rezultatów, możliwe jest wprowadzenie modyfikacji stosowanych procedur (np. zmiana pozycji wyjściowej do ćwiczenia, rozważenie progresji siły przez zastosowanie pasa stabilizującego, wykonywanie ćwiczeń z pomocą terapeuty lub zmiana zakresu lub ruchu wykonywanego ćwiczenia).

Jeżeli terapia przyniesie pozytywne efekty, pacjent poczuje się lepiej oraz zmaleją lub znikną dolegliwości bólowe, nie znaczy to wcale, że leczenie dobiegło końca. Te same strategie postępowania, choć już złagodzone, pacjent powinien stosować również po zakończeniu leczenia, więc opanowane wcześniej ćwiczenia należy wykonywać systematycznie, ale znacznie rzadziej (np. tylko rano i wieczorem). Pełnią one rolę zapobiegawczą przed kolejnym atakiem choroby.

Ważnym elementem terapii jest również edukacja chorego, której celem jest nauka radzenia sobie na co dzień ze swoim bólem. Terapeuta powinien nauczyć chorego innego niż dotąd wykonywania codziennych czynności: pochylania się, siedzenia, wstawania oraz doboru odpowiedniej aktywności fizycznej.

Metoda McKenzie – opinie

Przeglądając literaturę fachową i nowoczesną można odnieść wrażenie, że pomimo dobrego poznania mechanizmów rozwoju chorób kręgosłupa, większość sposobów leczenia nadal skupia się wyłącznie na zwalczaniu skutku choroby (najczęściej jest nim ból), zamiast walczyć z jej przyczyną.

Działanie objawowe, przeciwbólowe, które obejmuje farmakoterapię, fizykoterapię, masaże oraz ćwiczenia nakierowane na wzmacnianie mięśni jest skutecznym i sprawdzonym elementem rehabilitacji pacjenta. Jednak nie w przypadku bólów kręgosłupa o podłożu mechanicznym. W pierwszym okresie stosowania tych zabiegów pacjent odczuje ulgę, lecz nie potrwa ona długo i tylko odwraca uwagę od rzeczywistego problemu.

Problem z biegiem czasu rośnie i okres, w którym odpowiednio zastosowana terapia skutecznie i szybko może przynieść ulgę pacjentowi, minie. Z tego punktu widzenia metoda McKenziego stanowi wyjątek na tle innych sposobów leczenia jako ta, która nakierowana jest na zwalczanie przyczyn, a nie objawów.

Stosowanie terapii u pacjentów z zespołami bólowymi kręgosłupa ma mnóstwo zalet, między innymi:

• jest metodą najlepiej popartą badaniami naukowymi, co niezwykle podkreśla jej skuteczność,
• oferuje pacjentom system samodzielnego radzenia sobie z bólem w warunkach domowych, bez koniecznej obecności terapeuty,
• uczy pacjentów szybkiego rozpoznawania rozwijających się wczesnych objawów ponownego ataku choroby – w celu natychmiastowego wprowadzenia procedur leczniczych,
• posiada wiele wariantów procedur leczniczych – w razie nieskuteczności prowadzonej terapii.

Instytut McKenziego w Poznaniu posiada adresy certyfikowanych terapeutów praktykujących w różnych regionach.