O czym świadczy nieprawidłowy stolec? Co oznacza zmieniony kształt i kolor kału?

Co oznacza czarny stolec? Jakie są przyczyny smolistych stolców?

Prawidłowy stolec jest to uformowany, jednolity walec o konsystencji półmiękkiej, koloru brązowego. Nie powinien zawierać niestrawionych resztek pokarmów, ani innych patologicznych domieszek np. krwi czy śluzu. Po spuszczeniu wody nie powinien brudzić muszli klozetowej. Prawidłowa częstość wydalania stolca to przynajmniej jeden raz w ciągu dnia. Proces defekacji nie powinien wymagać nadmiernego wysiłku, a po wydaleniu powinien przynieść ulgę.

Smolisty, czarny stolec świadczy o krwawieniu z przewodu pokarmowego, zazwyczaj górnego odcinka (żołądek, dwunastnica). Aby krew pochodząca z górnych partii przewodu pokarmowego przemieściła się do odbytnicy i odbytu musi upłynąć trochę czasu. W trakcie pasażu przez przewód pokarmowy zostaje poddana działaniu enzymów jelitowych i bakteryjnych, które wywołują zmianę zabarwienia kału na czarny. Już około 100 ml krwi wystarcza do zmiany koloru stolca. Może zdarzyć się, że jeśli treść jelitowa przemieszcza się powoli lub krwawienie nie jest obfite, przyczyną smolistych stolców może być krwawienie z początkowego odcinka jelita grubego.

Ciemny stolec może wynikać z zażywania preparatów węgla lekarskiego, żelaza, bizmutu, buraków, jagód. Czarny stolec u noworodka karmionego piersią może świadczyć o obecności krwi w przewodzie pokarmowym, pochodzącej z pękniętych brodawek sutkowych.

To też może Cię zainteresować: Zielony mocz – przyczyny

Kolor stolca – co jeszcze powinno nas zaniepokoić?

Częstą przyczyna niepokoju jest także zielony stolec. Kolor zielony to pierwotny kolor żółci, która w trakcie przemieszczania się przez przewód pokarmowy zmienia zabarwienie na żółty, a potem na brązowy. Jeśli żółć zbyt szybko przejdzie przez przewód pokarmowy (nie zdąży zmienić swojego zabarwienia), kał może mieć kolor zielony. Przyczyną przyspieszonego pasażu może być: infekcja jelitowa (np. zakażenie Salmonellą), zażywanie środków przeczyszczających czy spożywanie pokarmów zawierających zielony barwnik (np. szpinak, brokuły).

Żółty, jasny lub odbarwiony stolec może występować w przebiegu żółtaczki. Zmiana koloru stolca wynika w tym przypadku ze zmniejszonego wydzielania bilirubiny do jelit. Dodatkowo mocz ciemnieje (na skutek zwiększonego wydalania bilirubiny). Objawy te mogą wystąpić w przypadku żółtaczki spowodowanej uszkodzeniem wątroby (wątrobowa) lub utrudnionym odpływem żółci (zawątrobowa, cholestatyczna).

Stolec biały pojawia się nieco rzadziej. Taka zmiana zabarwienia kału może nastąpić po podaniu doustnym barytu, w trakcie badania kontrastowego przewodu pokarmowego.

Zmieniona konsystencja i kształt stolca

W przebiegu określonych schorzeń i dolegliwości zmianie ulega nie tylko zabarwienie, ale także gęstość i spoistość kału.

• Luźny stolec – w przypadku oddawania stolca o zbyt luźnej konsystencji oraz w zbyt dużej częstotliwości (więcej niż 3 razy na dobę) lub o zwiększonej objętości (powyżej 200 gramów na dobę) można stwierdzić biegunkę. Wśród głównych przyczyn biegunek wymienia się zakażenia przewodu pokarmowego (bakteryjne, wirusowe), antybiotykoterapia, nieswoiste zapalenia jelit (choroba Leśniowskiego-Crohna, wrzodziejące zapalenie jelita grubego), zespół jelita drażliwego oraz zaburzenia wchłaniania np. celiakia.
• Stolec ołówkowaty – to stolec bardzo cienki i długi. Jest to niepokojący objaw, który może świadczyć o raku jelita grubego.
• Kamienie kałowe – to twarde, zbite masy kału, które występują u osób cierpiących na zaparcia. Stolec jest oddawany rzadko, zalega w odbytnicy wywołując dyskomfort. W trakcie wydalania kamieni kałowych odczuwalny jest ból. Zaburzenie to może być spowodowane przez zachowania i choroby wywołujące zaparcia: siedzący tryb życia, nieprawidłową dietę (zbyt mało spożywanych płynów i błonnika), zaburzenia hormonalne, np. niedoczynność tarczycy, leki czy też przeszkodą w jelitach (np. w postaci guza).

Tłuszcz, śluz i krew w stolcu

Nieprawidłowy wygląd stolca może wynikać dodatkowo z patologicznych domieszek.

• Krew w stolcu – świeża krew na stolcu to objaw, który może świadczyć o chorobie hemoroidalnej. Natomiast krew zmieszana z kałem nasuwa podejrzenie krwawienia z dolnego odcinka przewodu pokarmowego np. z powodu raka jelita grubego.
• Śluz w stolcu – domieszkę śluzu w kale można obserwować w zespole jelita drażliwego oraz w nieswoistych zapaleniach jelita.
• Tłuszcz w stolcu – w przypadku zaburzeń trawienia i wchłaniania tłuszczów w stolcu można zaobserwować obecność tłuszczu. Stolec tłuszczowy jest połyskliwy. Wśród głównych przyczyn biegunki tłuszczowej znajduje się przewlekłe zapalenie trzustki, a w jej wyniku niewydolność zewnątrzwydzielnicza. Stolce tłuszczowe są charakterystyczne również dla celiakii, zespołu rozrostu bakteryjnego.

Co zrobić w przypadku nieprawidłowych stolców?

W przypadku, gdy zauważymy zaburzenia w oddawaniu stolca – np. zbyt częste, zbyt rzadkie, o nieprawidłowym zabarwieniu czy konsystencji, należy skontaktować się z lekarzem. Informacje dotyczące stolców mogą być bardzo pomocne w postawieniu prawidłowej diagnozy.

Jeśli stolec jest czarny, smolisty należy zbadać morfologię krwi, zbadać poziom żelaza oraz poszukać miejsca krwawienia z przewodu pokarmowego za pomocą badań endoskopowych. W zależności od przyczyn krwawienia (do najczęstszych należą wrzody żołądka, dwunastnicy, żylaki przełyku) i jego nasilenia, leczenie może być zachowawcze lub chirurgiczne.

Odbarwione stolce wywołane najczęściej żółtaczką wymagają badań niezbędnych w rozpoznaniu żółtaczki. Można ocenić poziom bilirubiny, enzymów wątrobowych oraz urobilinogenu w moczu.

Jeśli obserwujemy świeżą krew na stolcu najlepiej zgłosić się do chirurga ogólnego. On oceni stopień zaawansowania choroby i zaproponuje możliwości leczenia (leczenie zachowawcze, sklerotyzacja, fotokoagulacja, podwiązki elastyczne, wycięcie miejscowe, wycięcie chirurgiczne).

Inne patologiczne domieszki, takie jak śluz czy tłuszcz w kale należy również zdiagnozować. Dlatego najlepiej udać się do lekarza pierwszego kontaktu, opisać bez skrępowania swoje dolegliwości, a on zaleci odpowiednią diagnostykę.